‘Het havenbelang staat altijd voorop’

Het gaat niet zo goed met Antwerpen. Dat zeggen wij niet, maar zijn burgemeester. De stadskas zit in de problemen en de witte stadsvlucht verzwakt het sociale weefsel. En de bedrijven? Die zijn weer welkom, zegt Bart De Wever.

We treffen de niet-meer-zo-kersverse burgemeester van Antwerpen in lichte paniek. Zijn schepen van Financiën is door ziekte plots uitgevallen. Bart De Wever moet inspringen, terwijl hij naar eigen zeggen niet geweldig is met cijfers. “Het doet me denken aan die Simpsons-aflevering waarin de jonge Homer een pamflet krijgt met daarop: ‘Kom werken in de kerncentrale!’ Waarop Homer zegt: “Me at the nuclear power plant? Kabooom!” Als invallende schepen van Financiën had ik precies hetzelfde gevoel.”

Hoe zit het met de stadskas?

BART DE WEVER. “We staan voor een enorme sanering van de stadswerking. Elke euro moet bekeken worden. De stad zit met een pensioenprobleem dat hand over hand toeneemt. Zonder een oplossing zakt ons investeringsbudget onder nul. Een stad die niet investeert, sterft.”

Gaat u snijden in het personeel?

DE WEVER. “Dat heb ik uitdrukkelijk niet gezegd. Maar als je een concreet voorbeeld wil: we stoppen met de papieren versie van het stadsmagazine de Nieuwe Antwerpenaar en zijn verlengstuk op de Antwerpse tv-zender ATV. Dat kostte ons miljoenen per jaar. Dat soort beslissingen komen er nog. Mijn schepenen mogen alleen met nieuwe uitgaven komen als ze elders evenveel besparen.”

Hoe is het zover kunnen komen?

DE WEVER. “Een van de grootste bedreigingen is de stadsbevolking die almaar minder belastingen opbrengt, wegens de grote instroom van niet-productieven, met duizenden tegelijk. Ze hebben allemaal kinderopvang, onderwijs en zorg nodig, maar brengen gemiddeld minder meerwaarde in ruil. Tien jaar geleden zat de personenbelasting per hoofd in Antwerpen nog boven het nationaal gemiddelde, vandaag zitten we er 20 procent onder.

“Het versterkt de witte vlucht uit de stad, want soort zoekt soort. Dat verzwakt het sociale weefsel en de stad wordt op den duur een verzamelplaats van pauperisme. Niet bepaald bevorderlijk voor het aantrekken van innovatieve bedrijven.”

Die zouden toch maar vastzitten op de ring.

DE WEVER. “Uit gps-gegevens blijkt dat je gemiddeld 69 uur per jaar in de file staat op de Antwerpse ring. Dat zijn twee volle werkweken. Ondernemers in Antwerpen moeten er rekening mee houden dat hun personeel twee weken per jaar niet werkt omdat ze op de ring staan. Naast de hoge loonkosten en de rigide arbeidsmarkt staat de mobiliteitskwestie in de top drie van redenen waarom een investering in Antwerpen moeilijker te verkopen valt op de hoofdzetel van buitenlandse bedrijven. Atlas Copco is mij komen zeggen dat ze tien jaar geleden niet in staat waren hun Antwerpse vestiging elders neer te zetten, maar dat ze dat vandaag wel kunnen. Antwerpen heeft 60 procent van de Europese koopkracht in een straal van 500 kilometer rond zich. Wat baat dat als je je goederen hier niet weg krijgt?”

Wanneer raakt de ring gesloten?

DE WEVER. “Het is wachten op het milieueffectenrapport, dat er voor mijn part eergisteren al was. We hebben geen angst om te beslissen, hier heerst geen afhankelijkheidscultuur van actiecomités of mobiliteitsgoeroes. Het probleem ligt eerder bij het politiek-ambtelijke trauma door de spaak gelopen besluitvorming over de Lange Wapper. Daardoor willen we nu een oplossing die tot in de puntjes bestudeerd is. Je kan studeren tot je erbij neervalt, perfect zal het nooit zijn.”

Heeft Antwerpen nog troeven? De diamantsector bijvoorbeeld?

DE WEVER. “De cijfers zijn verre van slecht. Het schrikbeeld van enkele jaren geleden dat we de sector aan het verliezen waren, lijkt geen waarheid te worden. De Antwerpse diamant beschikt over een unieke technologie en een sterk kwaliteitslabel. Ik maak me eerder zorgen over het gerecht dat de fraudedossiers niet afgehandeld krijgt. Het gaat om historische dossiers die het imago van de sector blijven besmeuren. Zo krijgen de diamantairs geen kans om het allemaal achter zich te laten. Onlangs was er nog een film die Antwerpen afdoet als een draaischijf van bloeddiamanten. En het valt nog af te wachten wat er uit de nieuwe offshore-onthullingen komt.”

U schetst geen rooskleurig beeld van Antwerpen.

DE WEVER. “Het lijkt onbegonnen werk, maar dat is net wat me zo aantrekt in het ambt van burgemeester. Ik wil er nu echt aan beginnen. Deze stad heeft potentieel, maar de spelregels worden door anderen bepaald. Het migratiebeleid moeten wij ondergaan, net als de fiscale druk. Een burger of een ondernemer maakt dat onderscheid niet. Die ziet de stedelijke, Vlaamse en federale overheid als een geheel. Bij elk bezoek aan een Antwerpse bedrijfsleider vraag ik waar ik kan helpen. Dan krijg je een lijstje met problemen, waarvan de meeste buiten mijn bevoegdheid als burgemeester vallen. Dat is frustrerend.

“Wij willen een partner zijn voor bedrijven. Wil een investeerder zonnecellen op zijn dak, dan moet de stad niet zeggen: ‘neen, je moet een groendak aanleggen’. Dat is wat de vorige coalitie deed.

“De algemene crisissfeer bij de ondernemers baart mij zorgen. Na tien jaar in de politiek leer je de gradaties van pessimisme te onderscheiden. Een ondernemer die niet klaagt, is als een boer die niet klaagt: daar is iets mis mee. Vandaag krijg ik klachten waar ik echt ongerust van word, ook in de haven.”

Loopt het daar weer beter?

DE WEVER. “Na het rampjaar 2009, met 158 miljoen ton aan behandelde goederen, zaten we vorig jaar weer aan 184 miljoen ton. De bedreiging zit in de breakbulk, zeg maar alles wat een specifieke aanpak vraagt, bijvoorbeeld fruit of hout. Antwerpen creëert meer jobs en toegevoegde waarde dan Rotterdam dankzij dat soort activiteiten, maar net daar vallen de klappen. Ik ben er niet gerust in. Ik proef vooral pessimisme.”

Ook omdat werkgevers en werknemers er al jaren niet in slagen het statuut van de havenarbeiders aan te pakken.

DE WEVER. “Niet zozeer de wet-Major, maar wel de codex die de havenarbeid strikt regelt, vernietigt jobs. Dat kan je objectief aantonen. Hoe kan je dan die codex blind verdedigen? Als je daar iets van zegt, krijg je ‘s anderendaags 200 havenarbeiders die op je gezicht willen timmeren. Intussen melden ondernemers dat ze buiten het havengebied willen opereren wegens de codex. Dan spreek ik nog niet over het verlies van trafiek aan Vlissingen.”

Onlangs gaf de Vlaamse regering groen licht voor havenuitbreiding op de linkeroever, wat het Saeftinghedok mogelijk maakt. Komt dat dok er?

DE WEVER. “Het Gemeentelijk Havenbedrijf is er nog altijd van overtuigd dat het die capaciteit nodig heeft. Maar de voorspelde dubbele groeicijfers zijn vandaag geen realiteit. Dat zet veel kwaad bloed op Linkeroever. Dat kan ik heel goed begrijpen, eerlijk gezegd.

“De haven zorgt rechtstreeks voor 60.000 jobs en onrechtstreeks voor 85.000 jobs. Dat betekent 6,4 procent van de werkende Vlamingen. Dat sluit ongeveer elke discussie uit, het havenbelang staat bij mij altijd voorop. Maar als je mensen onteigent, moet je 100 procent zeker zijn dat je dat havenbelang ook kunt waarmaken op lange termijn. Ik was vorig najaar nog in Beveren. Het geeft geen goed gevoel als je voor zulke mensen in hun hoeve staat. Zij bewerken al generaties de grond en betalen een bittere prijs.”

Kunnen we het geld niet gebruiken voor investeringen die meer jobs en toegevoegde waarde opleveren? In onze biotech werken 13.000 mensen. De overheidsinvesteringen in onderzoek, waarmee het allemaal begon, hebben veel minder gekost dan de miljarden voor een havendok.

DE WEVER. “We hebben gekozen voor Vlaanderen als logistieke draaischijf. Kunnen we in onze keuzes eens niet leren volharden? Wij zijn een concessiehaven. Die concessies betekenen opbrengsten. Er staat iets tegenover die investeringen.”

De haven laat het geld van de boetes voor de havenoperatoren wel aan zijn neus voorbijgaan.

DE WEVER. “Ik moet opletten wat ik zeg, want de zaak is intussen voorwerp van een reeks processen. Het draait om de boete die enkele havenoperatoren moesten betalen omdat zij hun volumeverplichtingen niet haalden. Wegens de crisis waren die verplichtingen totaal onrealistisch. Moet je dan boetes innen, terwijl de concurrerende havens ze laten vallen? We spreken over verplaatsbare activiteiten. Als je de grote spelers economisch onredelijke verplichtingen oplegt, schrik dan niet als ze hun conclusies trekken. Het Gemeentelijk Havenbedrijf heeft met grote meerderheid beslist de boetes fors te verlagen.”

De tijd is voorbij dat het Havenbedrijf voetbalstadions moest subsidieren.

DE WEVER. “Het is echt niet waar dat de stad de haven leegmelkt voor elk project waarvoor geld nodig is. Als je die deur openzet, krijg je haar niet meer dicht. Was de haven een nv, dan kon zij autonoom beslissen of zij meerwaarde ziet in een investering als een stadion. Dan is alles klaar en duidelijk, zonder politiek. Nu loop ik de verdenking dat ik dat stadion niet wil bouwen. Niks is minder waar. Ik zie in München ook wel wat een stadion kan betekenen als citymarketing. Maar ik wil geen toestand waarin een voetbalminnende burgemeester een stadion wil, geen centen heeft, maar wel een haven.”

Hans Brockmans en Jozef Vangelder, fotografie jelle vermeersch

“Een ondernemer die niet klaagt, is als een boer die niet klaagt: daar is iets mis mee”

“De stad wordt een verzamelplaats van pauperisme. Niet bevorderlijk voor het aantrekken van innovatieve bedrijven”