Belangrijke week voor de staatsbon: alles wat u moet weten

Donderdag 24 augustus start de inschrijvingsperiode van de eenjarige staatsbon die de Belgische regering uitgeeft. Daarmee wil ze de druk op de banken verhogen om de spaarrente te verhogen. Hoog tijd om het spaarproduct van alle kanten te bekijken en het te vergelijken met andere vastrentende beleggingen.

De regeringspartijen hebben verschillende ballonnetjes opgelaten om de banken te dwingen meer rente te geven op spaarboekjes. Het enige idee dat voorlopig de toets van de bankentoezichthouders doorstond, is de uitgifte van een staatsbon op één jaar met een roerende voorheffing van 15 in plaats van 30 procent. Het is geleden van de zogenoemde Letermebon in 2011 dat spaarders zo weinig belasting op hun inkomsten moesten betalen.

Vandaag zit België niet in het vizier van de internationale beleggers, zoals in de tijd van de zogenoemde Leterme-bon, en er is ook geen patriottistische oproep gedaan om erop in te tekenen. Toch verwacht Jean Deboutte, de directeur van het Agentschap van de Schuld, dat ook deze uitgifte een succes wordt. De looptijd van één jaar is aantrekkelijk. Nooit eerder gaf het Agentschap van de Schuld een bon met zo’n korte looptijd uit.

Deboutte verwijst ook naar de rentecurve, “die vlak of zelfs geïnverteerd is”. Dat wil zeggen dat beleggers niet per se meer rente krijgen als ze hun geld voor langere tijd vastzetten. Zo afficheert Crelan voor termijnrekeningen op drie jaar een hogere rente (2,38% netto) dan op vier jaar (1,435% netto) of nog langere looptijden. Ook bij AXA Bank en vdk bank ligt de rente op termijnrekeningen van drie jaar hoger dan die op vier en vijf jaar. Bij een normale rentecurve krijgen spaarders meer rendement voor elk jaar dat hun geld vaststaat.

“En dan is er nog de verlaagde roerende voorheffing van 15 procent”, besluit Deboutte. Net zoals twaalf jaar geleden wordt voor de staatsbon een belastingvoordeel gecreëerd, en veel Belgen zijn daar gevoelig aan. Deze keer belooft de regering een halvering van de roerende voorheffing, zodat de staatsbon de vergelijking met het spaarboekje beter kan doorstaan. De intresten op een spaarboekje zijn tot 980 euro vrijgesteld van roerende voorheffing. Boven dat plafond is eveneens 15 procent verschuldigd.

1 Wat zijn staatsbons?

Het woord ‘staatsbon’ klinkt als ‘kasbon’. Kasbons zijn een soort schuldbrieven uitgeschreven door de banken. Staatsbons zijn soortgelijke schuldinstrumenten, maar dan uitgegeven door de overheid om geld te lenen bij particulieren. De eerste Belgische staatsbon werd uitgegeven in 1996. In het midden van de jaren negentig waren papieren kasbons heel populair bij particulieren. Ze konden anoniem worden gekocht, verkocht of doorgegeven. Dat kan niet meer. Terwijl in 1995 nog voor bijna 100 miljard euro kasbons in kluizen zaten, staat er nu nauwelijks 2,3 miljard euro aan kasbons op effectenrekeningen, volgens cijfers van de Nationale Bank. De banken promoten kasbons niet meer. Meer en meer banken geven geen kasbons meer uit en hebben die vervangen door termijnrekeningen.

2 Brengen staatsbons meer op dan een rekening?

De staatsbon brengt meer op dan wat spaarders vandaag als intresten op eender welk spaarboekje kunnen krijgen als ze hun geld een jaar lang onaangeroerd laten. Vier banken hebben de voorbije dagen beslist hun voet naast de staatsbon te zetten, met een minstens even hoge nettorente op een termijnrekening met een looptijd van 1 jaar. Het gaat om tijdelijke aanbiedingen bij Argenta, AXA Bank, Beobank en Deutsche Bank.

Argenta lanceert een termijnrekening op 1 jaar met een brutorente van maar liefst 4,01 procent, om te landen op 2,81 procent netto. De bank verhoogt ook de rente op de reeds bestaande termijnrekeningen met een looptijd van 3, 4 en 5 jaar naar respectievelijk 2,52; 1,86 en 1,89 procent netto. AXA Bank kondigt aan dat de klanten die niet online willen intekenen op de staatsbon tijdelijk een termijnrekening op 1 jaar met hetzelfde rendement voorgeschoteld krijgen.

Beobank en Deutsche Bank zetten de rente nog iets hoger. Beobank zet tot 1 september een termijnrekening met een looptijd van 1 jaar en een nettorente van 2,835 procent in de etalage. Deutsche Bank verhoogt op 22 augustus het nettorendement op termijnrekeningen voor bedragen vanaf 100.000 euro tot boven de rente van de staatsbon. Enkel wie tussen nu en 1 september een termijnrekening opent bij Deutsche Bank, krijgt op een looptijd van 6 maanden 2,84 procent netto en op een looptijd van 12 maanden 2,87 procent netto. Bij Beobank is er geen minimuminleg.

Tot april was de e-DEPO-rekening van de overheid een te duchten concurrent voor de klassieke spaarrekeningen bij de banken. De populariteit van die e-DEPO-rekening nam toe naarmate het verschil met de rente op de spaarrekeningen bij de banken groter werd en er meer aandacht in de pers voor kwam. In april besliste de regering dat de rente op die e-DEPO-rekening nog maximaal 2,5 procent bruto of 1,75 procent netto mocht bedragen, terwijl die voordien gekoppeld was aan de overheidsrente. Voor wie toch nog een e-DEPO-rekening wil openen, is het belangrijk om te weten dat enkel geld dat een jaar lang op die rekening staat rente opbrengt. En zo zijn er nog wel wat eigenaardigheden aan die rekening.

3 Is de eenjarige staatsbon een interessante belegging?

Voor geld dat u binnen een jaar nodig heeft, bijvoorbeeld voor de financiering van de studie van uw kind of de bouw van een huis, lijken de eenjarige staatsbons een buitenkans. Voor geld dat u wat langer kunt missen, is dat minder een uitgemaakte zaak.

De grote vraag is waar de rente dit jaar naartoe gaat. Als die binnen een jaar veel lager staat, had u misschien liever geïnvesteerd in producten met een langere looptijd. Sommige specialisten adviseren de huidige rentevoeten voor langere tijd vast te klikken. In maart en in juli waren er staatsbons met een looptijd van drie of tien jaar te koop, nu enkel met een looptijd van één jaar.

Voor langere looptijden moet u uitwijken naar obligaties uitgegeven door overheden of bedrijven. Kleine beleggers mogen niet altijd aan de uitgifte van die obligaties meedoen. Dat heeft als nadeel dat u 0,12 procent taks op beursverrichtingen (TOB) betaalt bij elke aan- of verkoop van obligaties, met een maximum van 1.300 euro per transactie. Enkel transacties in OLO’s zijn vrijgesteld van die belasting (lees vraag 8). Ook obligatiefondsen en -trackers zijn stilaan weer een optie. Dankzij de hogere rentes kunnen ze meer opbrengen dan ze kosten, al slikken zij minwaarden op obligaties in de portefeuille als de rente stijgt.

Het kan nooit kwaad de risico’s te spreiden en niet alle eieren in één mand te leggen, ook al zijn wanbetalingen van overheden zeldzaam. Een mix van obligaties met verschillende looptijden van uiteenlopende bedrijven en overheden rendeert mogelijk nog net iets meer dan de staatsbons, maar is enkel geschikt voor mensen met een beleggingshorizon van meer dan één jaar.

4 Vanaf welk bedrag kunt u staatsbons kopen?

Dat kan al vanaf 100 euro en met veelvouden van 100 euro.

5 Zijn staatsbons even veilig als spaarboekjes?

Het is nog maar heel zelden voorgevallen dat overheden hun schulden niet kunnen of willen terugbetalen – dat gebeurde onder meer in Argentinië en Rusland. Een rekening bij een bank is in feite een vordering van de klant op de balans van de bank. Banken kunnen failliet gaan. Het is maar dankzij de depositogarantie tot 100.000 euro per persoon en per bank dat uw geld op rekeningen bij de bank extreem veilig is. Zonder die garantie zouden spaarders bij een faillissement gewone schuldeisers zijn, die een deel van hun geld of zelfs al hun geld kunnen verliezen. De hele banksector staat borg voor die depositogarantie. Het Garantiefonds van de Belgische overheid ziet erop toe dat spaarders geld terugkrijgen bij een faillissement.

6 Waar kunt u staatsbons kopen?

U kunt de staatsbons online kopen via de Dienst van de Grootboeken. De website ziet er wat verouderd uit, maar werkt perfect. U kunt inloggen met itsme of een identiteitskaartlezer. Deze dienst is volledig kosteloos en de staatsbons komen niet op een effectenrekening terecht. Voor het selecte clubje van Belgen met meer dan 1 miljoen euro op effectenrekeningen, die elk jaar 0,15 procent belasting op de waarde van alle instrumenten op die rekening, kan dat een voordeel zijn. “Bij de jongste campagnes van juli en maart kwam 21 procent van de inschrijvingen via het Grootboek binnen, op basis van de bedragen”, weet Deboutte.

U kunt ook terecht bij ABN AMRO, Degroof Petercam, Belfius, Beobank, BNP Paribas Fortis, bpost bank, Crelan, Deutsche Bank, ING Belgium, KBC, Keytrade Bank, Leleux Associated Brokers en vdk bank. Die banken kunnen wel jaarlijkse kosten aanrekenen voor het bewaren van de staatsbons op een effectenrekening. Dat is meestal een percentage van de waarde van de staatsbons. De vier grootbanken hebben de voorbije dagen aan andere media laten weten dat ze voor deze staatsbon geen bewaarkosten gaan aanrekenen. Ook AXA Bank en Deutsche Bank lieten op 22 augustus weten dat ze de bewaarlonen laten vallen. Mogelijk volgen nog andere banken. De inschrijvingsperiode bij de banken loopt één dag langer dan bij de Dienst van de Grootboeken.

Leuk om te weten: uit een rondvraag bij de banken leerden we dat zij niet meteen geneigd zijn de spaarrentes op te trekken. Voor de plaatsende banken geldt volgens een woordvoerder van Belfius een herenakkoord “om geen concurrentiële producten uit te geven en ook geen rentevoeten te verhogen op het moment van de uitgifteperiode van de staatsbon”. Door die stilzwijgende afspraak leek de staatsbon als drukkingsmiddel voor hogere rentes op spaarboekjes een maat voor niets te worden.

In dit interview met Trends reageerde Deboutte twee weken geleden al dat er geen afspraken over de spaarrentes zijn met de banken. “Er staat in de contracten van de plaatsende banken dat ze tijdens de inschrijvingsperiode de rentevoeten van hun kasbons niet mogen verhogen. In het algemeen verwachten we trouwens dat de plaatsende instellingen loyaal zijn in de uitvoering van de opdracht die ze aanvaard hebben.”

7 Kunt u staatsbons weer verkopen voor de vervaldag?

In theorie kan dat. “De particulieren die een staatsbon aanhouden bij het Grootboek kunnen het Agentschap van de Schuld vragen om die te verkopen”, legt Deboutte uit. “Diegenen die een staatsbon op een effectenrekening bij hun financiële instelling aanhouden, kunnen de verkoop aanvragen via hun financiële instelling.” De waarde van de staatsbons vindt u elke dag op de website van de beursuitbater van Euronext Brussel.

In de praktijk zijn er maar weinig kopers en verkopers op die zogenoemde secundaire markt. Een woordvoerder van BNP Paribas Fortis waarschuwt: “De verkoopkosten en een mogelijke lagere verkoopkoers kunnen hoger oplopen dan de verlopen rente. U riskeert uw staatsbon te verkopen tegen een lagere prijs dan wat u zelf hebt betaald.” Bovendien is op elke aan- en verkoop via de secundaire markt 0,12 procent taks op beursverrichtingen (TOB) verschuldigd. Volgens de krant De Tijd is er geen TOB verschuldigd bij een verkoop via het Grootboek van het Agentschap van de Schuld.

Het gekke is dat bij lineaire obligaties of OLO’s die heffing altijd wegvalt.

8 Wat zijn OLO’s? Hoe verschillen ze van staatsbons?

Het Agentschap van de Schuld geeft ook nog andere schuldinstrumenten uit, zoals OLO’s of schatkistcertificaten, waarmee het geld leent bij professionele beleggers. Particulieren kunnen die OLO’s tweedehands kopen. Via hun bank of broker kunnen ze OLO’s vinden die noteren op Euronext Brussel. Het grote voordeel tegenover staatsbons is dat er veel meer handel is in die OLO’s.

Momenteel noteren oude OLO’s door de rentestijging vaak onder pari. Dat wil zeggen dat de obligaties tegen een lagere prijs te koop zijn dan het bedrag dat u op vervaldag terugkrijgt. Dat kan interessant zijn voor particuliere beleggers, want het verschil tussen de prijs die u vandaag betaalt en wat u op vervaldag terugkrijgt, de zogenoemde meerwaarde, is belastingvrij. Ook OLO’s kunnen in principe vanaf 100 euro worden gekocht.

De jaarlijkse rente is niet vrij van belastingen. Daarop betaalt u 30 procent roerende voorheffing, het volle pond.

9 Zijn er buitenlandse staatsbons?

“Er zijn nog landen die specifieke schuldproducten voor particulieren uitgeven, maar die hebben niet dezelfde karakteristieken als de Belgische staatsbon”, weet Jean Deboutte. “Zo geeft Italië de BTP Italia, de BTP Futura en de BTP Valore uit. Het rendement van de BTP Italia is gekoppeld aan een inflatie-index en is niet exclusief voor particulieren. De twee andere producten zijn wel exclusief voor particulieren. Ook Portugal geeft exclusief voor particulieren savings certificates en treasury certificates uit.”

10 Hoe belangrijk zijn Belgische spaarders voor de overheidsschuld?

De staatsbons zijn vooral in Belgische particuliere handen. Van de Belgische overheidsschulden was er volgens de Nationale Bank eind 2022 ongeveer 257,74 miljard euro in Belgische handen en 319,90 miljard euro in buitenlandse handen. Met de verlaging van de kredietrating van de Verenigde Staten door het ratingagentschap Fitch vorige week zijn institutionele beleggers mogelijk weer wat meer op hun qui-vive. Voorlopig staat België niet op de radar van de speculanten, tenminste als het renteverschil met andere landen daarvoor een maatstaf is. Deboutte: “Het renteverschil met Duitsland is in 2023 zo goed als onveranderd gebleven, op ongeveer 65 basispunten voor obligaties op tien jaar. Tegenover Frankrijk was er eerder dit jaar een lichte stijging van het renteverschil, maar die is – onder meer door de aankondiging van de nieuwe eenjarige staatsbon – ongedaan gemaakt. Het renteverschil bedraagt nu zo’n 10 tot 11 basispunten.”

Bekijk ook de uitzending van Z-Nieuws waarin Jean Deboutte te gast was: