Iets meer dan een jaar na het aantreden van de nieuwe CEO John Cryan slaagt Deutsche Bank er nog altijd niet in uit het dal te klimmen. De grootste bank van de belangrijkste economie in Europa blijft een zorgenkind.
Deutsche Bank kampt al een hele tijd met een gebrek aan kapitaal, en sinds enkele jaren staat ook de rendabiliteit onder druk. Schadeclaims en boetes voor wanpraktijken kosten de bank handenvol geld. De kostenstructuur is te zwaar voor de krimpende marktenbusiness. Vorig jaar publiceerde de instelling een verlies van 6,8 miljard euro en schrapte ze haar dividend. Beleggers houden het voor bekeken. De beurskoers vertegenwoordigt nog maar een vierde van de waarde van de activa van de bank.
Aangezien Duitsland de sterkste economie van Europa is, verwacht je dat het land kan bogen op een sterke bankensector. Dat is echter niet het geval. De Duitse bankensector is versplinterd en kampt met een zwakke rendabiliteit. Bovendien is Deutsche Bank dan wel de grootste bank van het land, maar ze is lokaal helemaal niet sterk ingebed.
Goldman Sachs
Eigenlijk is Deutsche Bank een internationale zakenbank die haar winst vooral moet halen uit markt- en tradingactiviteiten. De vorige CEO, Anshu Jain, koesterde nog de ambitie als Europese speler te concurreren met Amerikaanse zakenbanken van het kaliber Goldman Sachs en JP Morgan. Maar dat bleek niet haalbaar. Deutsche Bank verloor dit jaar zijn plaats in de top drie van de mondiale zakenbanken.
“Laat ons eerlijk zijn, Deutsche Bank heeft jarenlang niets aan zijn problemen gedaan”, vertelt een Belgische bankier. “Als zakenbank met internationale ambitie was een sterk eigen vermogen of een lokaal klantenband niet de eerste prioriteit. Deutsche Bank heeft de impact van de nieuwe regelgeving, die marktactiviteiten aan banden legt, onderschat. Bovendien is het een slappe markt geworden, met veel concurrentie van de grote Amerikaanse huizen.”
De cashkoe uit het verleden, de handel in obligaties, kreeg de voorbije jaren forse klappen. De handelsvolumes op de obligatiemarkt daalden in sneltempo, en daarmee ook de inkomsten van de bank. Enkele weken geleden publiceerde de grootste bank van Europa een kwartaalwinst van 20 miljoen euro. Voor een instelling met een balanstotaal van bijna 2000 miljard euro komt dat neer op toegeven dat ze gedurende drie maanden niets verdiend heeft.
De winst werd wel gedrukt door herstructureringskosten. De aanpak van CEO John Cryan verschilt ingrijpend van die van zijn voorganger Jain. Sinds zijn aantreden in de zomer van 2015 heeft Cryan al meermaals duidelijk gemaakt dat hij de bank ingrijpend wil herstructureren door de kosten te drukken en activiteiten af te bouwen of te verkopen. 9000 van de 100.000 wereldwijde banen verdwijnen, de bank trekt zich terug uit tien landen, en in Duitsland gaan kantoren dicht.
“Cryan wil van Deutsche Bank in de eerste plaats een stabiele, kapitaalkrachtige instelling maken”, zegt een grote investeerder in de Financial Times. “Daarom zet hij het mes in het personeelsbestand en in allerlei kosten. De zakenbank wordt ingekrompen en de retaildochter Postbank moet worden verkocht.”
Kapitaal versterken
De versterking van het kapitaal is in deze moeilijke omstandigheden het eerste doel van Cryan. De Brit beseft dat een bank zonder stevige solvabiliteit geen kans meer maakt bij investeerders, klanten en regelgevers. En als de recente stresstesten iets duidelijk hebben gemaakt, dan is het wel dat Deutsche Bank veel minder goed gekapitaliseerd is dan zijn Europese sectorgenoten.
De leverageratio van Deutsche Bank – de verhouding tussen het eigen vermogen en het balanstotaal, en de belangrijkste niet-risicogewogen parameter voor de solvabiliteit – komt amper boven de wettelijk vereiste 3 procent uit. Daarmee zit de bank helemaal achteraan in het Europese peloton. De kernkapitaalratio, die rekening houdt met het risicogewicht van de activa, bedraagt 10,8 procent, maar dat is laag in vergelijking met andere banken. Cryan wil die ratio aandikken tot minstens 12,5 procent tegen 2018.
Dat moet vooral gebeuren via de verkoop van Postbank. Die volksbank is in Duitsland een stuk groter en populairder dan het eigen netwerk van Deutsche Bank, maar ze moet het vooral hebben van klassiek bankieren (deposito’s omzetten in woonkredieten) en ze werkt met lage marges. Voor dat type bank is de aanhoudend lage rente geen zegen. Ze drukt nog meer op de winstgevendheid, waardoor ze er niet aantrekkelijker op wordt voor eventuele overnamekandidaten. Analisten schatten de waarde van Postbank op 5 miljard euro, maar dat bedrag zit er in de huidige omstandigheden wellicht niet in.
Het probleem is dat Deutsche Bank weinig andere opties heeft om haar kapitaalbuffers te verhogen. De rendabiliteit is te zwak om dat te doen via winstreservering. Cryan heeft investeerders al gewaarschuwd dat er dit jaar wellicht geen winst zal zijn. De slappe markten, de brexit, de lage rente, de herstructureringskosten… uit alles blijkt dat 2016 niet het jaar van de heropstanding wordt. Analisten gaan uit van een verlies van 860 miljoen euro over het volledige boekjaar.
Illegale handel
“Deutsche Bank heeft een kernkapitaal (Core Tier 1) van 50 miljard”, zegt Ivan Van de Cloot, de hoofdeconoom van Itinera. “Dat is te weinig als je weet dat er vorig jaar 6,8 miljard euro verlies was en dat de bank talrijke rechtszaken boven het hoofd hangen. Om een kernkapitaalratio van 12,5 procent te halen, komt de bank 7 miljard te kort. De vraag die velen stellen, is hoe levensvatbaar het businessmodel van de bank is om het kapitaal voldoende te versterken. Dat vertaalt zich een marktkapitalisatie die kleiner is dan die van Airbnb.”
In het verleden heeft de bank nagelaten kapitaal te tanken, en als ze het toch deed, haalde ze onvoldoende op. Ook nu zijn er geen plannen om nieuwe aandelen uit te geven. Zolang er geen duidelijkheid bestaat over de precieze kosten van de rechtszaken en de claims, heeft het geen zin vers kapitaal op te halen, redeneert het management.
Er bestaat nog altijd grote onduidelijkheid over de precieze kostprijs van de 7000 juridische procedures die de bank achtervolgen. Deutsche Bank heeft al 5,5 miljard euro opzijgezet om die kosten te dekken, maar dat is meer dan waarschijnlijk onvoldoende. Niemand weet echter hoe hoog de rekening zal oplopen.
Deutsche Bank was betrokken bij het Libor-schandaal, bij de illegale handel in aandelen in Rusland en een schandaal met de verkoop van effecten gedekt door woonkredieten in de Verenigde Staten. Volgens het Amerikaanse ministerie van Justitie zijn die effecten tegen veel te hoge prijzen in de markt gezet. Deutsche Bank voert gesprekken met de Amerikaanse overheid om tot een schikking te komen.
Existentiële crisis
De weg naar een kapitaalverhoging is bij de huidige lage beurskoers overigens zo goed als afgesloten. “De kans dat investeerders geld pompen in een bank zonder vooruitzicht op structureel winstgevende activiteiten, is miniem”, zegt een analist. Want daar ligt volgens veel waarnemers de belangrijkste zorg: Cryan mag de boel dan wel opkuisen, het blijft een open vraag hoe het toekomstige verdienmodel eruit zal zien. Ook het tijdschrift The Economist legde onlangs de vinger op de wonde: “Er zijn banken die groter of kleiner zijn dan Deutsche Bank. Er zijn er die risicovoller of veiliger zijn. Maar er zijn weinig financiële instellingen met hetzelfde gebrek aan missie, doel of businessplan.”
Waar moet de toekomstige winst vandaan komen? Ook daar heeft Deutsche Bank weinig opties. In tegenstelling tot andere Europese zakenbanken heeft het geen andere activiteiten die voldoende rendabel zijn om op terug te vallen. Barclays, UBS en Crédit Suisse lieten de voorbije maanden en jaren hun aspiraties als zakenbank varen, maar zij hadden een alternatief. Barclays concentreerde zich op zijn retailbank in Groot-Brittannië, UBS en Crédit Suisse konden terugplooien op hun kernmetier van vermogensbeheer en -bankieren.
“Deutsche Bank heeft na 2008 voor de expansie van zijn markt- en zakenbankactiviteiten gekozen. Daardoor kampt de bank nu met een existentiële crisis”, stelt Ivan Van de Cloot vast. Andere divisies hebben noch de schaalgrootte, noch het winstpotentieel om de bank in zijn huidige vorm recht te houden. “Deutsche Bank is een tradingbank en heeft geen echt alternatief”, concludeert Van de Cloot. “Zomaar een andere richting inslaan, is niet haalbaar.”
Als retailbank stelt Deutsche Bank in Duitsland bijvoorbeeld niet zo veel voor. De hoofdeconoom van Itinera wijst erop dat geld verdienen met retailbanking in Duitsland heel moeilijk is: “De markt is zeer competitief, met een aantal Landesbanken die halve staatsbanken zijn. De marges zijn zeer krap, en het lagerentebeleid van de Europese Centrale Bank maakt het nog moeilijker in Duitsland je boterham te verdienen met klassiek retailbankieren.” Dat bleek nog eens duidelijk bij de recente stresstesten. Met 2,6 procent winst op het eigen vermogen doen enkel de Griekse en de Portugese banken slechter dan de Duitse.
Duitse belastingbetaler
Als Deutsche Bank niet uit het dal klimt, kan dat een probleem worden voor de wereldeconomie. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) noemde de bank begin juli nog het grootste risico voor het mondiale financiële systeem. Daarmee doelde de instelling onder meer op de derivatenportefeuille van meer dan 40.000 miljard euro en op de verwevenheid met andere banken (zie kader). Als de bank omvalt, is de impact op andere financiële instellingen via de derivatencontracten vijf keer groter dan bij de val van Lehman in 2008, becijferde het IMF.
De kans dat de bank omvalt, is miniem. “Uiteindelijk staat de Duitse belastingbetaler garant”, zegt Van de Cloot. “Ik weet dat de politici en de regulatoren dat niet graag horen, maar Deutsche Bank is echt het typevoorbeeld van een too-big-to-fail-bank, en ze heeft het geluk dat het moederland Duitsland is en niet Griekenland. Europese politici spreken veel over hun resolutie- en bail in-mechanismen, maar de realiteit is dat Duitsland het zich niet kan veroorloven Deutsche Bank niet te redden.”
Patrick Claerhout
Er bestaat nog altijd grote onduidelijkheid over de precieze kostprijs van de 7000 juridische procedures die Deutsche Bank achtervolgen.
Als Deutsche Bank omvalt, is de impact op andere financiële instellingen via de derivatencontracten vijf keer groter dan bij de val van Lehman in 2008.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier