Wat is er mis met de Europese conjunctuur?

Donkere wolken pakken zich samen aan de Europese conjunctuurhorizon. Hou als belegger vooral de olie, de euro en de kortetermijnrente in het oog.

Olie, euro en korte rente. Drie belangrijke factoren voor de economie en de financiële markten. Het ene element beïnvloedt en versterkt ook het andere. Als een storm uitbreekt op één front, kunnen de twee andere een tegengewicht vormen. Als de windsnelheid op de drie fronten tegelijk toeneemt, ontstaat de mogelijkheid voor een grote depressie. Meer nog: een perfecte storm.

Het is wat goedkoop om vandaag grappen te maken over de uitspraken van Wim Duisenberg, de voorzitter van de Europese Centrale Bank ( ECB). Maar toen hij begin deze maand verklaarde dat de vooruitzichten voor de Europese economie nog nooit zo goed waren geweest, leek dat een verontrustend grappige opmerking. Grappig omdat er zich duidelijk donderwolken begonnen te vormen aan de conjunctuurhorizon, verontrustend omdat het erop wees dat de ECB waarschijnlijk een onaangepaste monetaire politiek zou volgen. Sindsdien verhoogde de ECB haar rente tweemaal en lijkt een kentering in haar economische analyse niet in zicht. Kapitein Wim ziet nog steeds geen wolkje aan de lucht.

Een ervaren kapitein is alert voor tekenen van naderend onheil en tracht te anticiperen. Op het moment dat de storm uitbreekt, kan paniek bij een onvoorbereide bemanning rampzalige gevolgen hebben.

Zoals een kapitein kijkt naar laagvliegende vogels, moet een centrale bankier kijken naar laagvliegende financiële markten. Als de aandelenmarkten volatiel zijn of sterk dalen, zoals nu, moet niet het leedvermaak overheersen. Zo’n daling is niet alleen het werk van speculanten. Het is een reflectie van wat een groot aantal mensen denkt over de vooruitzichten voor de economie.

Sinds eind augustus zijn de beurzen niet meer gerust. De pijnloze vertraging van de economie in de Verenigde Staten heeft enkele onaangenaam harde kantjes. Er is bijvoorbeeld een Darwiniaanse slachting aan de gang in de nieuwe economie. De sterkste zal overleven maar de slachtoffers zijn ongeveer even talrijk als de vallende bladeren in het park. Er zijn al meer dan 400 vooraanstaande dotcombedrijven over de kop gegaan sinds het begin van het jaar. De groei in de Verenigde Staten, die voor een groot deel steunde op sterke investeringen in de nieuwe technologieën, zal hiervan de gevolgen ondervinden.

Lagere groei in Amerika betekent een afname van de buitenlandse vraag voor Europa. De export naar de VS was immers een van de motoren van de groei op het Oude Continent. Europa zal niet immuun blijven voor de soft landing in de VS.

Het bovenstaande schetst in een notendop de economische omgeving. Wat zal de invloed zijn op de drie stormfronten?

Olie. Aan de aanbodkant heeft de OPEC, de organisatie van olie-uitvoerende landen, maatregelen genomen die in de komende maanden hun effect niet zullen missen. Ook de VS heeft, door uitzonderlijk haar strategische reserves aan te spreken, een belangrijke invloed.

Tegelijkertijd vertraagt de wereldeconomie, wat de vraagzijde sterk beïnvloedt. Het meest waarschijnlijke scenario is daarom dat de prijs zal terugvallen naar een vork van 23 tot 28 dollar per vat binnen de zes maanden.

Korte rente.Er zit een aanmerkelijke vertraging op de invloed van een stijging van de korte rente op de economie. De ECB voegde al meer dan twee procenten toe aan haar rentetarief. Als de centrale bank vooruitkijkt en de groeivertraging anticipeert, moet ze nu stoppen met de verstrakking van de rente.

Euro. De euro gedroeg zich vrij normaal tot het begin van dit jaar. De sterke waardedaling sindsdien is voor een groot deel toe te schrijven aan de aantrekkingskracht van de nieuwe economie (op beleggers die Amerikaanse technoaandelen kopen en op Europese bedrijven die overnames doen in de VS). Meer realiteitszin doet dit effect nu sterk verminderen. Ook het rente- en groeiverschil tussen de VS en euroland begint meer in het voordeel van de laatste te spelen.

Het eerste stormfront zou dus moeten luwen en een goede kapitein kan de twee andere ontwijken. Daarom zal kapitein Wim een verpletterende verantwoordelijkheid hebben als hij de Europese economie toch op de perfecte storm laat afstevenen. Het is juist dat het niet volledig zijn fout is (de uitgangspunten van de ECB en de samenstelling van het gehele directiecomité vertonen sterke gebreken), maar net als bij een voetbalploeg kan een trainerswissel een belangrijk effect hebben.

De Belgische regering is gelukkig voorzichtig geweest in de koers die ze vaart. De meerjarenbegroting stoelt niet op té optimistische economische veronderstellingen. Voor volgend jaar wijkt haar groeihypothese van 2,5% nu nog ver af van de consensus (3,1%), maar lang zal dat niet duren.

En de beleggers? Die zitten nu in het oog van de storm en mogen zich voorbereiden op kalmer water. Vandaag nog in paniek raken zou niet van goede vaarkunst getuigen.

GEERT NOELS

De auteur is hoofdeconoom van beurshuis Petercam.