Wanneer slaat Merkel vonken?

De conjunctuurbarometer van het Zentrum für Europäische Wirtschaftsforschung (ZEW), één van de belangrijkste graadmeters voor het vertrouwen in de Duitse economie, keldert naar het laagste peil sinds januari 1993.

K redietcrisis slaat toe. Wat begon met rommelhypotheken in de Verenigde Staten, dijde uit naar de Duitse bankwereld. Midden augustus sprak Jochen Sanio, de voorzitter van de Duitse bankentoezichthouder BaFin, van de mogelijk zwaarste bankcrisis sinds 1931. Bij diverse (overheids)banken vielen lijken uit de kast. Het meest spectaculaire exploot leverde IKB. De “middenstandsbank” investeerde massaal in Amerikaanse rommelhypotheken. Na een reddingsoperatie kreeg de bank al circa vijf miljard euro toegeschoven. Eén van de meest prangende rechtstreekse gevolgen is een toenemende kredietschaarste. Steeds meer Duitse bedrijven klagen over de scherpere controle door de banken en de gestegen rentelasten.

Duitse consument wordt armer. Van ruim vijf miljoen werklozen begin 2006 ging het naar 3,4 miljoen in november 2007. Toch leidt het nog altijd niet tot de zo lang verwachte boom op de binnenlandse consumentenmarkt. Integendeel. De volgehouden loonmatiging in Duitsland doet de reële lonen voort dalen. Het reële gemiddelde inkomen lag in het derde kwartaal van 2007 0,4 % lager dan in het derde kwartaal van 2005. De toenemende inflatie – een plus van 4,6 % bij voedingsmiddelen in vergelijking met vorig jaar – versnelt het gevoel van reële matiging. Als toemaatje is er de btw-verhoging sinds begin dit jaar.

Chinezen zijn boos. Het Duitse Wirtschaftswunderlein wordt hoofdzakelijk gedreven door de exportmotor. Met een uitvoervolume van 1112 miljard dollar (839 miljard euro einde 2006) en 9,2 % van de wereldhandel, was Duitsland in 2006 het onbedreigde nummer één. Maar ‘made in Germany’ moest in het najaar enkele verrassingen incasseren. Niet alleen vanwege de hoge euro. Of beter: de lage dollar. De Duitse bondskanselier, Angela Merkel, ontving in september de dalai lama in haar ambtswoning. Sindsdien bengelen de relaties met de Chinese overheid rond het vriespunt. Chinezen roepen via e-mail op tot een boycot van Duitse producten. De Duitse export naar China vervijfvoudigde in een decennium, naar 27,5 miljard euro in 2006. Nog zo’n gevoelige handelspartner is Iran. Duitsland was in 2006 zijn tweede belangrijkste handelspartner, met een volume van bijna vier miljard euro. De kritiek uit de Verenigde Staten om die banden in te perken, klinkt steeds luider.

Duitsland wordt links. Niet alleen het Chinabeleid van bondskanselier Merkel doet de Duitse ondernemers mopperen. De Grote Coalitie van sociaal- en christendemocraten is twee jaar aan de macht. Maar bij de werkgevers is het nog steeds wachten op het grote bezuinigingsbeleid. De Grote Coalitie teerde de voorbije twee jaar op de goede conjunctuur. En de hervormingen onder voorganger Gerhard Schröder (SPD). De huidige bondskanselier laat zich vooral opmerken met linkse klemtonen. Haar jongste uithaal naar de werkgevers ging over de hoge managerslonen. Deze regering zal geen potten meer breken. In 2008 zijn er verkiezingen in drie deelstaten. 2009 is het jaar van de volgende federale verkiezingen.

Door Wolfgang Riepl