Vrijhandel in nauwe schoentjes

George Bush kan de handelsronde van Doha maken of kraken. Maar met de verkiezingen van 2004 in zijn achterhoofd zal hij waarschijnlijk lafhartig blijven toegeven aan binnenlandse lobby’s.

STOELENDANS IN DE CENTRALE BANKEN 99 HOU U VAST VOOR EEN MANISCH-DEPRESSIEF JAAR 100 BANKEN IN CRISIS 101

De globalisering die de voorbije tien jaar de drijvende kracht was achter de groei van de wereldeconomie, zal het in 2003 moeilijker krijgen dan ooit. De oorzaak daarvan moeten we niet zoeken bij de enorme menigten antiglobalisten die tegenwoordig bij elke internationale conferentie opduiken. Wel bij de kapitalistische politici die, telkens wanneer het slecht gaat met de economie, toegeven aan de verleidelijke lokroep van het protectionisme. Regeringen die de schade van een economische recessie zouden kunnen beperken door hun invoerbelemmeringen te versoepelen, maken de dingen juist erger door nog hogere barrières op te trekken.

De ogen zullen vooral gericht zijn op de Amerikaanse president George Bush, naar eigen zeggen een overtuigd vrijhandelaar, maar dan wel met een twijfelachtige staat van dienst. Wanneer de VS op het vlak van handelszaken een bepaalde koers gaan varen, volgt de rest van de wereld gewoonlijk in hun kielzog. Zal Bush daadwerkelijk opkomen voor de principes waarin hij zegt te geloven? Of zal hij toegeven aan zogenaamde bijzondere belangen? De voortekens zijn weinig hoopgevend. De grootste uitdaging voor Bush zal erin bestaan de nieuwe onderhandelingen binnen de Wereldhandelsorganisatie ( WTO) die in november 2001 van start gingen in Doha op het goede spoor te houden. Zowel voor Amerika als voor de rest van de wereld is de inzet heel hoog – en 2003 belooft dan ook een cruciaal jaar te worden.

Doha dreigt te verzanden

Handelsgesprekken hebben de slechte gewoonte eindeloos te blijven aanslepen: de vorige Uruguay-ronde heeft niet minder dan acht jaar geduurd. Tenzij Bush de Doha-ronde in 2003 bovenaan zijn buitenlandse agenda plaatst, dreigt ook dit initiatief te verzanden. Hoewel de vooropgestelde datum pas december 2004 is, moet het grootste deel van het werk toch in 2003 worden gedaan, grotendeels omdat Bush in 2004 aankijkt tegen een nieuwe verkiezing. Wanneer de WTO-ministers van 10 tot 14 september samenkomen in de Mexicaanse badplaats Cancun om een voorlopige balans op te maken en het toekomstige beleid uit te stippelen, moeten de grote lijnen van een overeenkomst al zichtbaar zijn.

Het eerste punt op de Doha-agenda is landbouw. Rijke landen geven dagelijks 1 miljard dollar uit aan landbouwsubsidies, een bedrag dat hoger ligt dan het volledige BBP van Afrika bezuiden de Sahara. Niet enkel consumenten uit rijke landen zouden gebaat zijn bij een vrijmaking van de internationale handel in landbouwproducten. Het zou ook een belangrijke stap voorwaarts betekenen voor de arme landbouwers in ontwikkelingslanden wier leven door het protectionisme volledig wordt verwoest. De VS sturen al lang aan op een vrijere handel in landbouwproducten, maar door hun nieuwe landbouwwetgeving – die de komende tien jaar zo’n 190 miljard dollar steun voorziet voor Amerikaanse landbouwers – lijkt deze doelstelling weer een heel eind verder weg.

Het tweede punt voor Doha is de dienstverlening. Dit omvat een uitgebreide waaier van sectoren zoals toerisme, transport, telecom, financiën, bouw, IT-dienstverlening en milieu, maar ook privé-gezondheidszorg en onderwijs. De dienstverlening is goed voor drie vijfde van de totale wereldeconomie, maar neemt slechts één vijfde van de totale wereldhandel voor zijn rekening. De groeimarge is hier dus nog zeer groot. Net zoals het afbreken van de invoerbelemmeringen voor industriegoederen de voorbije vijftig jaar voor economische groei heeft gezorgd, zou een gelijkaardig beleid voor de dienstverlening de groei voor de komende vijftig jaar kunnen garanderen. Dit zou niet alleen de consument en de grote Amerikaanse bedrijven ten goede komen, maar ook producenten uit ontwikkelingslanden; denk maar aan de Indiase informatietechnologieën, de Cubaanse gezondheidszorg en het Egyptische toerisme.

Het derde punt is de hervorming van het antidumpingbeleid, een protectionistisch instrument dat regeringen in staat stelt om de invoer van producten die naar hun mening te goedkoop zijn, aan banden te leggen. De VS en Europa hebben lang misbruik gemaakt van de antidumpingmaatregelen om hun eigen inefficiënte chemische en staalindustrie te beschermen; nu beginnen de ontwikkelingslanden deze slechte gewoonte over te nemen. De hervorming van de antidumpingmaatregelen staat boven aan het verlanglijstje van de ontwikkelingslanden. Want hoewel de geïndustrialiseerde wereld heeft beloofd bepaalde sectoren zoals de textielnijverheid te liberaliseren, vrezen de ontwikkelingslanden dat de bescherming van deze industrietakken zonder een hervorming gewoon zal doorgaan. Amerika heeft in Doha beloofd te onderhandelen over de antidumpingmaatregelen, maar heeft sindsdien maar weinig bereidheid getoond dit ook daadwerkelijk te doen.

Het vierde punt is een herziening van de WTO-regelgeving rond intellectuele eigendom. Deze regelgeving verplicht arme landen om dezelfde strenge bescherming van patenten, copyrights en handelsmerken te hanteren als rijke landen. Het is voor ontwikkelingslanden een cruciale prioriteit dat het eenvoudiger wordt om goedkopere generische kopieën van dure geneesmiddelen in te voeren – iets waartegen farmaceutische bedrijven (vooral in de VS) zich fel verzetten.

Geschillen tussen VS en EU

De tweede grote uitdaging voor Bush zal erin bestaan een einde te maken aan de geschillen die de handel tussen de VS en Europa, die jaarlijks goed is voor 400 miljard dollar, verstoren. In augustus 2002 zetten WTO-rechters het licht op groen voor de EU om Amerika een sanctie op te leggen van 4 miljard dollar ter compensatie van de schade die de Unie werd berokkend door Amerika’s foreign sales corporations: belastingverlagingen die worden beschouwd als illegale steun aan exporteurs die werken vanuit de VS. Tot dusver heeft de EU beslist nog even de kat uit de boom te kijken in afwachting van de aanpassing van de Amerikaanse belastingwetgeving, maar de Unie heeft in ieder geval een stok achter de deur wanneer de relaties met de VS verslechteren.

Een andere serieuze splijtzwam is de invoerheffing van 30% die de VS tegenwoordig aanrekent op ingevoerd staal. De EU en andere landen hebben een klacht ingediend bij de WTO en een eerste voorlopige uitspraak van de organisatie wordt verwacht in april 2003. Amerika zal zonder twijfel in beroep gaan wanneer het de zaak verliest, en daar ziet het wel naar uit. Het hof van beroep van de WTO zal dan rond september een definitieve uitspraak doen, wat mogelijk de weg zal vrijmaken voor nog meer Europese sancties tegen de VS.

Ten slotte zal de president ook weerstand moeten bieden aan de roep om protectionisme vanuit eigen land. Door lafhartig toe te geven aan de staal-, landbouw-, textiel- en houtlobby’s heeft Bush ook andere sectoren op ideeën gebracht. Hij heeft het zinnige standpunt van zijn eigen partij inzake internationale handel ondermijnd en de ruimere belangen van Amerika geschaad zonder de binnenlandse lobby’s tot bedaren te brengen. In 2003 zal hij een unieke kans krijgen om deze gang van zaken te veranderen. Een kans die hij met beide handen zou moeten grijpen, wat hij waarschijnlijk niet zal doen. Bedrijven die gewiekste buitenlanders de schuld geven van de tegenslag die ze hebben gekend op minder gunstige markten, zullen waarschijnlijk een luisterend oor vinden bij een president die er alles aan zal doen om herverkozen te worden.

Philippe Legrain [{ssquf}]

De auteur schreef het boek ‘Open World: The Truth about Globalisation’ (uitgeverij Abacus).

2003

Rijke landen spenderen dagelijks 1 miljard dollar aan landbouwsubsidies, een bedrag dat hoger ligt dan het volledige BBP van Afrika bezuiden de Sahara.

2003

Bush heeft de ruimere belangen van Amerika geschaad zonder de binnenlandse lobby’s tot bedaren te brengen. In 2003 zal hij een unieke kans krijgen om deze gang van zaken te veranderen, maar hij zal het waarschijnlijk niet doen.