Quattro fratelli

Vier Sardische broers hebben in het hart van Antwerpen vier oude panden nieuw leven ingeblazen. Met een passie voor kunst en fotografie en een eigentijdse kijk op vormgeving, hebben ze de oude ruimten, die getekend zijn door de tand des tijds, een nieuwe ziel gegeven. Hun huizen lijken op elkaar, maar zijn verschillend. Zoals de vier broers zelf.

TEKST : HENK VAN NIEUWENHOVE / FOTO’S : JAN VERLINDE

Ze hebben hun leven lang keihard gewerkt. En ze doen dat nog. Hun uren lopen van ‘s morgens vroeg tot diep in de nacht, met tussenin in het beste geval een siësta. Ze werken in de zaak die ze zelf opgebouwd hebben, nemen alle beslissingen samen, moeten alleen af en toe luisteren naar la mamma die in Sardinië achtergebleven is, maar geregeld naar de Scheldestad overvliegt. Tussen 25 en 15 jaar geleden zijn ze overgekomen, een voor een, met telkens een interval van twee à drie jaar. Veertien of vijftien jaar oud. Naar het beloofde land. Omdat er in Sardinië geen toekomst was (en is). Samen staan ze sterk. Uno per tutti, tutti per uno.

Met een onmiskenbaar Italiaanse flair hebben zij hun woonomgeving herschapen in artistieke oases, waar je de drukte van de stad vergeet. Het zijn universele ruimten, waarin zowel Luciano Fontana of Nam June Paik, als een oude buffetpiano of een fiets uit de belle époque thuishoren. De architect Jo Peeters heeft de structuren uitgetekend, de mantel aangereikt en vooral veel geluisterd naar de broers die er opvallend gelijklopende ideeën op nahouden, maar toch heel andere accenten leggen. Het zit hem allicht in de genen van de vier broers. Vanwaar die interesse voor design en kunst ? Alle vier zeggen ze hetzelfde : “Het zit in ons”. Het heilige vuur werd wellicht aangewakkerd door enkele gemeenschappelijke vrienden/kunstenaars, zoals de fotograaf Ivo Saglietti en de recuperatie-kunstenaar Flavio Piras, wier werken overvloedig aanwezig zijn in hun interieurs. Het gemeenschappelijke resultaat is een opmerkelijke en originele bijdrage tot het weer leefbaar maken van een binnenstad. Bovendien zijn het ruimten om in te wonen en te leven met vrouw en kinderen. Discretie is het ordewoord van de vier Antwerpse Sarden.

Twee woonruimten

geven uit op een zelfde binnenkoer, waarrond een wijnmarchand in 1838 een gigantisch huis heeft gebouwd. Dat gebouw is intussen onderverdeeld in vele appartementen, die met elkaar verbonden zijn door talrijke gangen en tussendeuren. We bevinden ons naast een winkelwandelstraat, in de schaduw van de Onze-Lieve-Vrouwkathedraal. Het eerste pand dat we betreden, is een schoolvoorbeeld van een geslaagde combinatie tussen oud en hedendaags. De hoge plafonds zijn versierd met krullerig stucwerk en geschilderde wolkentaferelen, die afgebiesd zijn met vergulde ornamenten. De hoge deuren staan mooi op een kier om iets van de achterliggende ruimte te onthullen, en zijn beschilderd met florale motieven. Op een oude, marmeren haard rust een spiegel met goud geschilderde omlijsting. Binnen deze pronkerige 19de-eeuwse ruimte komen de hedendaagse designmeubelen sterk tot hun recht. Ze vullen de ruimte niet, maar zijn subtiel aanwezig. Het geheel straalt een op het eerste gezicht onverklaarbare rust uit. In het salon staan een surrealistisch Traccia-tafeltje van Meret Oppenheim, met poten van een gigantische vogel die in het tafelblad hun afdruk hebben achtergelaten, een multifunctionele zetel van Man Ray, die als hij op zijn zij gelegd wordt, een gigantisch oog tevoorschijn tovert dat over de kamer waakt : Le Témoin, oftewel een moderne versie van de “Hier vloekt men niet”-afbeeldingen die de huiskamers van onze grootouders sierden. Het zijn objecten uit de beroemde Ultramobile-collectie van Simongavina, waarvoor ook kunstenaars als Sebastian Matta en Alan Irvine gewerkt hebben. Verder een zetel van Hoffmann, een oude telefoon, een doorkerfd rood doek van Fontana en met pek besmeurde schilderijen van Piras. De eetkamer wordt beheerst door een kerselaren tafel met stoelen van Frank Lloyd Wright en een lamp van Fortuny die haar getemperd licht als een voile over de kamer uitspreidt. In de Bulthaup-keuken staan overal Mendini/Alessi-objecten. De ingebouwde televisie is het werk van de Belgische ontwerper Yvo De Groote, net als in de slaapkamer die zich op de verdieping bevindt die via een oude, houten draaitrap bereikt wordt. Hier staat het bed ( Cassina) centraal, onder een uitvergrote huwelijksfoto in klassieke lijst. De open badkamer met een Czeck & Speake-kuip is op oude modellen geïnspireerd. Op de muren heeft Piras letters aangebracht, een alfabet dat overgaat in de tekst : Tutti Insieme, “Allemaal samen”.

Langs de binnenhof

komen we in het pand van een andere broer. Hier werd geopteerd voor één grote ruimte, die opgedeeld is in verschillende compartimenten door halve en zwevende muren, die door glazen schuifdeuren kunnen worden afgesloten. De architect heeft hier vooral gespeeld met muren en openingen, zoals het ronde keukenvenster dat uitgeeft op het terras. Onder de oude balken van het salon komt het werk “De piano” van de Koreaan Nam June Paik, met zijn typische ingebouwde videotoestellen, sterk tot zijn recht. De vitrinekast die een ode brengt aan Alessi is een eigen ontwerp. De zetel is van Rietveld. In dit huis wordt nogal gerefereerd aan de jaren vijftig en zestig, onder meer door een oude jukebox die ooit in een café in Turnhout stond en een blok samengeperste colablikjes van de Franse kunstenaar César, geleend van een vriend. Zelfs de vogelkooi met het kanariepietje past in die sfeer. Hier en daar staan designobjecten die door jonge studenten werden ontworpen. Het samengaan van witte muren, houten plafond- en draagbalken, een planken vloer en baksteen geeft een zekere warmte. Oude theaterlampen belichten de living-room.

Maar de echte leefruimte is de keuken, waar vrienden ontvangen worden. Zij scharen zich dan rond de tafel van Carlo Scarpa, terwijl gastheer of gastvrouw de potten en pannen bedient aan zijn Atag-fornuis. Ook de slaapkamer, met aanpalende badkamer, is open in de living geïntegreerd en toch verborgen. De metalen buis waaruit het water in de marmeren wastafel stroomt, zou van een Sardische bron kunnen komen.

In de buurt

van de Oudaan heeft een derde broer een 200 jaar oude apotheek onder handen genomen. Het gebouw was vanbinnen helemaal rot. Alleen de trap en de vier muren bleven staan. Zalig voor een architect. Hier werd vooral in de hoogte gewerkt, terwijl men door glazen openingen van de ene verdieping in de andere kan kijken. De hal refereert aan de popart, met neons, een jukebox en Coca-Cola. Het salon bevindt zich op de eerste verdieping. Er is een collectie oud speelgoed uitgestald. Behalve Flavio Piras is ook diens broer, dichter/kunstenaar Ovidio Piras hier aanwezig met bronzen sculpturen. De televisie werd aan kabels opgehangen door de Gentse fantast/ontwerper Frederic Barber en zou met een motor op en af moeten gaan, als het ding tenminste gesmeerd zou lopen. De gastheer ontkurkt een prachtige en krachtige Sardische rode wijn : Terre Brune.

Nog een verdieping hoger bevindt zich de slaapkamer, met het met leer afgezoomde bed van Peter Maly, foto’s en transparanten van Ivo Saglietti en een schakelaar van Ticino. Het oude pand heeft zich geleend tot een moderne architectuur waarin een eigentijdse ruimte werd gecreëerd. De gastheer is de jongste van de vier en droomt ervan om zijn huis te decoreren met werk van de Spaanse kunstenaar Antonio Tapiès. De vier broers hebben trouwens met een tweetal vrienden een Kunststichting in het leven geroepen die culturele activiteiten sponsort, maar ook werken aankoopt van vermaarde artiesten, zoals Fontana, Kounellis, Beuys, Ceccobelli, Paolini.

Nummer vier

is nog niet klaar met zijn werk. Hij kocht een meesterwoning van rond 1900, in de rustige buurt van het veelgeprezen hotel Rosier. Het pand is in twee woningen opgedeeld. De ene helft werd ingericht als een studentenhuis met kamers. Daarnaast komt de eigen woning. Het pand werd uitgezuiverd, maar heel wat waardevols kon gerecupereerd worden. Zo bleken de deuren onder zeven lagen verf prachtig hout te verbergen. Sommige bevatten gekleurde glasramen of gegraveerd glas met bloemmotieven. De vloeren van notenhout werden afgeschaafd en opgepoetst. In de hal werd onder duf tapijt een oude mozaïekvloer blootgelegd. De met stucwerk versierde plafonds werden opgefrist en bleven waar mogelijk behouden. In de muren zijn halfzuilen in hout of plaaster, met Korintische kapitelen, ingewerkt. De binnenkoer werd overspannen met een hoge lichtstraat. In de tuin werd een oude waterput en een gewelfde kelder ontdekt.

De werken moeten kortelings beginnen, maar de gastheer heeft alles al in zijn geest geprent. Waar de oude buffetpiano zal komen. Welke plaats de Louis XV-zetels zullen krijgen. Waar het 500 jaar oude kinderwiegje zijn bestemming zal krijgen. De zolder van dit vier verdiepingen tellende huis, zal worden ingericht als speelkamer voor de ouders, die er hun elektrische trein zullen opstellen. Helemaal boven komt een dakterras dat uitzicht biedt over de hele stad.

Het huis komt tot leven wanneer de bouwheer geestdriftig zijn plannen ontvouwt en het interieur krijgt vorm voor onze ogen. “Dit moet een huis worden waarin men vrij van geest kan leven”, zegt hij enthousiast. “De ruimte is aanwezig om die vrijheid te scheppen. Ik wil een atmosfeer creëren, waarin de geest van het oude gerespecteerd wordt en gekoppeld aan het moderne. Ik hou van contrasten : oud naast modern ; warm naast koud. En ik wil vooral kleuren die dit huis tot leven brengen.” Afspraak over zes maanden…

Modern interieur in een barokke omlijsting. Frank Lloyd Wright en Fortuny voelen zich thuis in het oude pand, net als de huiskunstenaars Flavio Piras en Ivo Saglietti. Subtiele sereniteit.

Lichtopeningen verbinden de verschillende verdiepingen van deze verticaal opgebouwde ruimte. Van overal valt het licht binnen in dit eclectisch hedendaags interieur.

Onder oude balken ontstaat een warme ruimte, met halve en zwevende muren en ronde openingen. Grote kunst, zoals De Piano van Nam June Paik, komt hier perfect tot zijn recht.

Een uitgezuiverde meesterwoning van rond 1900. Dit moet een huis worden waarin men vrij van geest kan leven, zegt de Sardische bewoner. De ruimte is aanwezig om die vrijheid te scheppen.