Prestigeverlies. Was ik maar een stielman

De kaderleden zijn van hun maatschappelijk voetstuk gevallen. Zo voelen ze het toch zelf aan. En dat werkt op de motivatie. Reden genoeg tot ongerustheid.

“Ach, was ik maar een stielman. Ja, ik verdien misschien wel meer. Maar ik werk dag en nacht, ben weinig bij mijn gezin, moet voor elk klusje in huis iemand laten komen, heb sociale verplichtingen die geld opslorpen,… Wat blijft er aan het eind van de rit nog over ? Waarvoor werk ik eigenlijk (zo hard) ? ” Marc Embo, gedelegeerd bestuurder van Claessens Outplacement, krijgt het wel vaker te horen van kaderleden. Embo : “Zure oprispingen zijn het, je moet die boutades niet dramatizeren. Ze beklagen het zich niet echt, ze hebben immers voor zo’n job gekozen. Maar de verloning is niet (meer) zo buitengewoon, de fiskus plaagt hen. En het aanzien dat kaderleden vroeger binnen en buiten de onderneming genoten, is nu veel kleiner. ” De kombinatie van het pecuniaire en het sociologische aspekt ligt hen wat op de maag, met zo nu en dan een “boertje” als gevolg.

“Maar eigenlijk leiden alle funkties die vroeger met prestige beladen waren, onder die terugval, ” vervolgt Marc Embo. “Dokters, advokaten, pastoors, professoren en politici waren vroeger maatschappelijk belangrijk. Vandaag zijn ze minder outstanding, omdat de gemiddelde edukatiegraad van de bevolking veel hoger ligt. ” Degenen die op de onderste treden van de maatschappelijke ladder stonden, zijn hogerop geklommen, de anderen zijn ter plaatse gebleven. De afstand is verkleind. Van bovenuit bekeken kan je dan spreken over nivellering en verlies van status, van onderuit gezien is het een opwaardering. Embo : “Noem het gerust een stukje demokratizering. In dat opzicht moet je daar dus niet te rouwig over doen. “

Ook bedrijfsintern zijn de afstanden verkleind : het aantal hiërarchische niveaus is gereduceerd, de mensen aan de machines doen weinig of geen ongeschoolde arbeid meer die wordt gedelokalizeerd maar zijn nu “kenniswerkers”, veel kaderleden zitten letterlijk niet meer “boven” de arbeiders en bedienden op een aparte etage, maar lopen ertussen, op de werkvloer. Embo : “Dat is de verandering die de laatste twee decennia hebben gebracht. Automatizering heeft daar een rol in gespeeld, maar ook nieuwe management- en organizatiemetoden die de man aan de machine belangrijker hebben gemaakt denk aan integrale kwaliteitszorg, de lerende organizatie en dies meer. “

WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK

over de status en het prestige van diverse beroepsgroepen en de evolutie daarin is in België helaas niet voorhanden. En zelfs als het er was, zou het moeilijk konklusies kunnen trekken over die heterogene groep van “de kaderleden”. Wat zíjn trouwens kaders ? “Een kaderlid is iemand wiens overuren niet betaald worden, ” lacht Herman Deben, de Antwerpse regiodirekteur van het Verbond van Kristelijke Werkgevers en Kaderleden (VKW). “Of, positiever, iemand die door z’n opleiding en ervaring vanuit z’n bevoorrechte positie binnen het bedrijf mee de strategie op korte of lange termijn bepaalt. ” Bedienden met een hoger diploma, een tikje meer verantwoordelijkheden en initiatiefrecht : dat is, gesimplifieerd, de definitie die je in het arbeidsrecht vindt.

“Qua maatschappelijke status zie je dat de groepen van bedienden en (lagere) kaderleden naar elkaar toeschuiven. Je kan dat benaderen vanuit de wet van vraag en aanbod : er zijn steeds meer hoger-opgeleiden, meer kandidaat-kaderleden, maar de vraag neemt niet toe, dus daalt de waarde, de prijs, de status, ” zegt professor Albert Mok (UIA), gespecializeerd in sociologie van de beroepen. “De stijgende syndikalizeringsgraad van de kaders is daarvan ook een onrechtstreekse indikator. Vroeger weigerden ze aan te sluiten bij een vakbond, ze werden hooguit lid van de Nationale Confederatie van Kaderleden. Vandaag stel ik vast dat de kaderleden-divisies van de traditionele bonden meer en meer aanhang krijgen. “

MOTIVATIEPROBLEEM ?

“Voor de kaderleden is de pret eraf, ” stelt Herman Deben onomwonden : een lager besteedbaar inkomen, minder extra-legale voordelen, een hogere werkdruk, minder seminaries en studiedagen, en bovendien vanaf hun vijfenveertigste de dreiging uitgerangeerd te worden. Je zou van minder een motivatieprobleem krijgen. Niet verwonderlijk dus dat uit de jongste Sobemap-enquête over “Kaderleden en Bedrijfsleiders” blijkt dat één op drie geregeld de personeelsadvertenties doorneemt. “Kaderleden vormen de ruggegraat van onze ekonomie, ” stelt Deben. “Het is hoog tijd dat die wat beter verzorgd wordt. “

R.P.

MARC EMBO (CLAESSENS) “Door de gestegen scholingsgraad van de hele bevolking staat het kaderlid nu minder hoog boven arbeiders en bedienden. Moet je daar rouwig om zijn ? “