Onoplosbaar probleem

Het Amerikaanse probleem van de herverpakte leningen blijft aanslepen.

De onzekerheid neemt toe. De Amerikaanse regering weet eigenlijk niet hoe ze de twee reuzen Fannie Mae (Federal National Mortgage Association, FNMA) en Freddie Mac (Federal Home Loan Mortgage Corporation, FHLM) moet redden van het faillissement. De Federal reserve (Fed) van haar kant is niet langer van plan rechtstreeks geld in beide instellingen te pompen. Op zich geen probleem, daar de Fed bereid is staatspapier te kopen, wat ze vorige week voor 2,3 miljard dollar deed.

De Amerikaanse minister van Financiën, Tim Geithner, wil de particuliere hypothecaire contracten in handen van beide instellingen – of ze nu verlieslatend zijn of niet – overdragen aan privé-instellingen. Om dat te bewerkstelligen, moeten de rentetarieven laag blijven, zodat de contractanten gemakkelijker hun uitstaande schulden kunnen vervangen. Voorts besliste hij pas tegen januari 2011 met een definitief plan uit te pakken.

Het huidige voorstel heeft echter weinig kans op slagen. Daar zijn twee fundamentele redenen voor, die allebei het gevolg zijn van de roekeloosheid waarmee de banken vroeger met hypotheken omgingen. Banken verleenden immers hypotheken op basis van de toekomstige waarde van het vastgoed in plaats van op basis van hun actuele waarde. Bovendien hechtten ze geen enkel belang aan de aflossingcapaciteit van de contractanten. De permanente stijging van de waarde van het huis maakte immers zo’n ongemak onwaarschijnlijk. De crisis bewees het tegendeel.

Wie nu zijn hypotheek wil vervangen tegen voordeliger voorwaarden, staat voor een gesloten deur. De waarde van het vastgoed is intussen zo sterk gedaald dat elke vervanging een kapitaalinbreng vereist. De banken willen geen aanvullend krediet verschaffen. Dat maakt dat de gezinnen nooit van de gunstige tarieven kunnen profiteren, tenzij ze zich vandaag een nieuw vastgoed kunnen veroorloven.

Maar zelfs als de contractant met vers geld het kapitaalverschil tussen het oude en het nieuwe contract kan overbruggen, zijn de banken weinig geneigd om de oorspronkelijke hypotheek te vervangen. Die was immers overgeheveld naar andere instellingen om op basis van de terugbetalingsstroom obligatieleningen mee te financieren, de mortgage backed securities of MBS. Die werden op hun beurt verpakt en gaven ontstaan aan nieuwe leningen, de Collateralised Debt Obligations of CDO’s. Sommige CDO’s sproten zelfs uit de verpakking van andere CDO’s voort.

Sinds de crisis woedt, blijkt dat de wiskundige modellen die de banken hanteerden om de waarde, het aflossingsschema en de risico’s van MBS en CDO’s te berekenen, volkomen onrealistisch zijn, zelfs onbetrouwbaar. Erger nog, een vroegtijdige aflossing van bestaande contracten ontwricht alle uitstaande MBS en CDO’s die ervan afhangen, omdat ze het aflossingspatroon compleet wijzigt. Banken beschikken met andere woorden over geen enkel kompas meer om de ontwikkeling van de hypothecaire markt te bestuderen. Daarom blijven ze terughoudend. Ze willen geen initiatief nemen en verkiezen dat de zaken blijven zoals ze waren: FNMA en FHLM moeten als herverzekeraar fungeren, met desnoods beslag op het belastinggeld.

Als we bedenken dat het over een uitstaande schuld van meer dan 10.000 miljard dollar gaat, waarvan 5600 miljard beheerd door FNMA en FHLM en impliciet gewaarborgd door de staat, dan beseffen we dat de banken en de staat nog heel wat moeten verrichten om dat probleem op te lossen. Intussen beleggen de Russen en de Chinezen hun wisselreserves liever in wat anders dan dollarpapier. (C)

Door Jean-Pierre Avermaete

Banken beschikken over geen enkel kompas meer om de ontwikkeling van de hypothecaire markt te bestuderen. Daarom blijven ze terughoudend.