Marx is terug

Hoe spontaan is de volksopstand tegen president Berisha ? De oud-communisten lopen gewapend in de voorhoede. Albanië wordt opnieuw communistisch. De westerse kranten hebben niets gezien.

Tirana (Albanië).

De voorbije weken is de Albanese president Sali Berisha vaak vergeleken met de voormalige marxistische dictator Enver Hoxha. De val van een aantal piramidefondsen begin dit jaar was de directe aanleiding tot de opstand tegen zijn regering. De westerse media portretteren de opstand als een “spontane democratische volksbeweging” tegen het corrupte en autoritaire regime van Berisha.

De feiten spreken deze simplistische visie tegen. De huidige chaos vindt ten dele zijn oorsprong in de nasleep van de parlementsverkiezingen van mei 1996. De Socialistische Partij (SP) beschuldigde Berisha en zijn Democratische Partij (DP) van grootschalige verkiezingsfraude, ook al kwamen de meeste westerse waarnemers tot een tegenovergestelde conclusie. Onregelmatigheden werden geconstateerd, maar niet op een schaal die de uitkomst wezenlijk beïnvloed zou kunnen hebben. Zelfs de man verantwoordelijk voor het nieuwe partijprogramma van de Albanese SP voorheen professor marxisme-leninisme-stalinisme verzekerde afgelopen zomer dat de DP met grote meerderheid had gewonnen. De lokale verkiezingen van oktober vorig jaar leverden de DP (van Berisha) opnieuw een vergelijkbaar grote overwinning zonder dat de 500 aanwezige westerse waarnemers bewijzen van fraude hadden ontdekt.

De DP begon de nieuwe regeringsperiode op basis van een democratisch mandaat. De oppositie onder leiding van de SP weigerde zich echter neer te leggen bij het grote verlies en besloot niet te zetelen in het nieuwe parlement. Met de val van de piramidefondsen kreeg de oppositie een kans tot actie. Dit soort risicovolle beleggingsconstructies is toegestaan in vele westerse landen. Toch werden de vermeende betrekkingen tussen de DP en sommige fondsen gezien als een bewijs van hun criminaliteit. Het Vefa-fonds zou de DP-verkiezingscampagne gefinancierd hebben. Nochtans was de baas van het Populi-fonds ook de leider van een kleine oppositionele partij, gelieerd aan de SP.

De SP vergaarde onmiddellijk haar satellietpartijen en noemde de uitmonstering het Forum voor Democratie. Om de geloofwaardigheid van de frontorganisatie te vergroten, werd de ex-politiek gevangene Kurt Kola tot leider gemaakt. Het Forum voor Democratie stelde drie eisen : het aftreden van de regering, de installatie van een regering van “specialisten” en nieuwe verkiezingen. Berisha heeft op elk punt toegegeven. Ook al hebben de oppositieleiders in Tirana zijn voorstellen geaccepteerd, toch nemen de rebellen slechts genoegen met het vertrek van de president. De oppositieleiders beweren geen invloed te kunnen uitoefenen op de opstandelingen, maar ze zullen “hun best doen” om “het volk” te overtuigen. Eenzelfde verhaal deed ook de ronde toen de oorlog in Bosnië uitbrak ; president Milosevic van Servië beweerde toen geen contacten te hebben met de benden die dat land onveilig maakten. De werkelijkheid bleek anders te zijn.

MACHTSOVERNAME.

Albanië dreigt het slachtoffer te worden van een communistische staatsgreep. Mocht het in Albanië komen tot een coalitieregering met de SP, dan dreigt een scenario dat zich in Hongarije na de Tweede Wereldoorlog afspeelde. Een coalitie van vier partijen oefende daar sinds 1944 de regeringsmacht uit. Na de vrije verkiezingen van november 1945 behaalde de anticommunistische partij van kleine landeigenaren een absolute meerderheid. De coalitie werd echter voortgezet. Met behulp van de salami-taktiek wisten de communisten hun tegenstanders beetje bij beetje te elimineren. De Albanese oppositie is geen geloofwaardig democratisch alternatief, voor het Westen noch voor de Albanezen zelf. De nationale verzoening, waartoe onder meer de Nederlandse minister Van Mierlo als vertegenwoordiger van de EU opriep, zou het recept voor een machtsovername kunnen zijn. In dat geval zijn er kwalijke gevolgen voor de Albanezen en voor Albaniës buurlanden.

MAARTEN DOUDE VAN TROOSTWIJK

Maarten Doude van Troostwijk is een medewerker van de British Helsinki Human Rights Group. In die hoedanigheid was hij waarnemer bij de Albanese lokale verkiezingen in oktober 1996. Daarnaast is hij gastdocent aan de Universiteit van Tirana.

GERUINEERDE SPAARDERS Voor de Albanese communisten is de val van de piramidefondsen een ideaal voorwendsel voor een staatsgreep.