Van Overtveldt over bankencommotie: ‘Van ‘too big to fail’ naar ‘much too big to fail’’

Europees parlementslid Johan Van Overtveldt (N-VA) spreekt al jaren zijn vrees uit voor een nieuwe bankenschok. De gewezen Belgische minister van Financiën wist ons niet te vertellen of er met de Credit Suisse-redding een kantelmoment is aangebroken. Maar hij seinde wel zijn bezwaren tegen de constructie.

Eerder deze week raakte bekend dat de noodlijdende Zwitserse bank Credit Suisse is gered door zijn concurrent UBS. De twee weken voordien stond het financiële nieuws in het teken van kapseizende regionale banken in de Verenigde Staten. Het bankentumult is dus terug. Van eigenlijk nooit weggeweest, aldus Van Overtveldt.

Wat vindt u van de bankenstress? Zijn de regels te veel versoepeld?

JOHAN VAN OVERTVELDT. “Dat heeft zeker een belangrijke rol gespeeld. De stress-tests van de Europese instanties gaan gelukkig veel verder dan de Amerikaanse. In de VS houdt men alleen systematisch toezicht op de acht grote systeembanken. In Europa gaat dat veel verder, en dat is zeker een groot voordeel voor dit continent.”

“Maar het is en blijft een feit dat ondanks alle maatregelen sinds 2008, de banken nog altijd in hoge mate gefinancierd worden door ‘vreemde middelen’. Het eigen vermogen is nog altijd relatief beperkt, hoewel het doorheen de jaren zeker is aangegroeid. Maar de banken blijven onderhevig aan deposito’s, terugtrekkingen, aan marktfinanciering die kan terugvallen. Het blijft bij momenten toch problematisch. Daarom vind ik dat men nu iets te optimistisch is, met het riedeltje dat de banken nu veel beter gekapitaliseerd zijn.”

“Als je kijkt naar het eigen vermogen van de banken aan de vooravond van financiële crisis, de zomer van 2007, en dat met eind 2022 vergelijkt: het kapitaal van de door de ECB gemonitorde banken is met 1.000 miljard toegenomen tot 2.700 miljard euro. In dezelfde periode zijn de totale activa met 10.000 miljard gestegen. De dekkingsgraad van die activa door het eigen vermogen is gestegen van 5,7 naar 6,8 procent. ECB-voorzitter Christine Lagarde zegt dan: eigenlijk bedraagt die dekkingsgraad zelfs 14 procent. Maar dan heeft ze het over de hoeveelheid activa waarop de banken hun eigen risicomodellen mogen toepassen, om te bepalen hoeveel kapitaalbuffer ze ervoor opzij moeten zetten.”

“Daarbij komt dat in tijden van hoge rentevoeten de kwaliteit van die assets achteruit gaat; ze worden minder waard. De banken zijn zeker beter gekapitaliseerd, en de Belgische banken behoren tot de beste van Europa. Maar men moet niet overdrijven.”

U tweette over de dubbele rol van de centrale banken: enerzijds verantwoordelijk voor het rentebeleid, anderzijds toezichthouder op de commerciële banken. Is het toezichtsmechanisme tekortgeschoten onder invloed van die tweevoudige functie?

VAN OVERTVELDT. “In Amerika is dit duidelijk tekortgeschoten. In Europa werkt het relatief goed. Maar ik zeg altijd: hoe meer de banken eigen vermogen aan boord hebben, hoe minder afhankelijk ze zijn van opvolging door regulatoren. Regulatoren hebben ook altijd de neiging om zichzelf te wapenen tegen oorlogen die al gevochten werden. Er wordt nog steeds te weinig rekening gehouden met innovaties in het bankwezen.”

U hebt ook kritiek op de overname van Credit Suisse door UBS.

VAN OVERTVELDT. “Mijn voornaamste kritiek op die constructie is dat men van ‘too big to fail’ naar ‘much too big to fail’ gaat. Het was een betere oplossing geweest als men Credit Suisse in stukken had gehakt en zo te gelde had gemaakt. De fundamentele, onderliggende kritiek blijft dat we in een wereld met gigantisch veel schulden en leverage (het gebruik van geleend geld om het verwachte rendement van het eigen vermogen te verhogen, nvdr.) zitten. Ik herinner me van 2008 nog dat iedereen die daarbij betrokken was, riep dat we de schulden moesten afbouwen. Wel, die zijn alleen maar toegenomen. 300.000 miljard dollar schulden intussen, een verdubbeling. Er is nog meer leverage in het systeem gekomen, waardoor de kansen op onzekerheid zijn toegenomen.”

“Wat je ook kan verwijten aan de Zwitserse instanties: dat men dit er allemaal op 24 uur heeft doorgeduwd. Dat men de rechten van de investeerders niet respecteert. Je ziet nu al dat er bepaalde pensioenfondsen denken aan juridische actie.”

Concluderend: “We hadden verder moeten staan om een grotere mate van automatische zelfdekking in het systeem te garanderen. Ook al bleken de stresstests en de verhoging van de kapitaalvereisten goede stappen vooruit.”

Lees ook: