‘Merkel IV duwt eurozone richting Belgische transferunie’

Trends-redacteur Alain Mouton vreest dat de eurozone dankzij Angela Merkel het Belgische pad opgaat: ‘Een gezond fiscaal federalisme is in België nog altijd een utopie. Het risico is groot dat de eurozone straks dezelfde weg opgaat.’

Om opnieuw een Duitse regering te kunnen leiden heeft Angela Merkel zware toegevingen gedaan aan haar sociaaldemocratische coalitiegenoot SPD. Zo wordt de deur opengezet voor een Europese transferunie waarin regeringen die het niet zo nauw nemen met de begrotingsdiscipline snel uit de nood worden geholpen door rijkere lidstaten. Naar analogie van de Belgische transferunie met haar geldstromen van noord naar zuid.

“Eigenlijk is de Franse president Emmanuel Macron toegetreden tot de Duitse regering.” Dat was de eerste kritiek van Alexander Gauland, het kopstuk van de rechts-populistische AfD op het regeerakkoord dat de CDU/CSU van Angela Merkel en de SPD van Martin Schulz gisteren hebben gesloten. De ‘Groβe Koalition’ is opnieuw een feit (al moet de SPD-achterban nog zijn fiat geven). Om voor de vierde keer bondskanselier te worden heeft Angela Merkel zware toegevingen gedaan aan de sociaaldemocraten.

Martin Schulz had in december al aan de Franse president Emmanuel Macron beloofd enkel in een regering met Merkel te stappen als er sprake zou zijn van een “verdieping van de eurozone”. Concreet: er moet op termijn één eurozone-begroting komen, een meer gemeenschappelijk schuldbeheer van de eurolanden en er is behoefte aan een Europese minister van Financiën die het begrotingsbeleid aanstuurt. Ook moet het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM) dat landen met financiële problemen ondersteunt, versterkt worden. Het moet uitgroeien tot een volwaardig Europees monetair fonds.

Komt het straks zover? In het Duitse regeerakkoord is sprake van “specifieke begrotingsinstrumenten voor economische stabilisatie”. Dat is de transferunie, zegt econoom Malcolm Schauf in een interview met Wirtschaftswoche. Een transferunie betekent dat schulden en risico’s van lidstaten een gemeenschappelijk probleem worden. Bij een transferunie verhuist Duits en Noord-Europees geld naar landen die nagelaten hebben hun begrotingshuiswerk te maken.

In het verleden moest Angela Merkel niet weten van zo’n transferunie. Dat bleek bijvoorbeeld uit haar harde houding – en die van haar toenmalige minister van Financiën Wolfgang Schäuble – tijdens de eurocrisis in Griekenland. De voorbije maanden is Merkel op dat gebied coulanter geworden.

Nochtans is de Duitse publieke opinie nog altijd zeer kritisch tegenover een transferunie en een verdere verdieping van de eurozone. De oosterburen denken dat een Europese minister van Begroting te meegaand zal zijn met de zuidelijke landen. Nu al is er in Duitsland veel kritiek op de Europese Commissie die niet streng genoeg optreedt tegen landen die budgettaire teugels laten vieren.

Een transferunie creëert ook grote bail-outverwachtingen bij de landen met zwakkere overheidsfinanciën. Hun redenering is: als we in financiële problemen komen, zullen de andere lidstaten ons wel helpen. Landen als Nederland, Finland en Oostenrijk zien dat niet zitten. De transferunie dreigt van de eurozone een ruziezone te maken.

Zoals dat in de transferzone met de naam België het geval is. Door een gebrekkige responsabilisering en fiscale autonomie van de deelstaten hebben de regionale regeringen die het financieel moeilijk hebben in België al decennialang grote bail-outverwachtingen. De geschiedenis van de Belgische staatshervormingen is er een van armlastige beleidsniveaus die na financieel wanbeleid gaan bedelen bij de federale overheid of andere deelstaten (meestal bij Vlaanderen). De staatshervormingen met de financieringswet van 1988, 1993 en 2001 waren nodig om de bijna failliete Franse Gemeenschap te redden. Die van 2011 gooide een reddingsboei uit naar het Brussels Gewest (een herfinanciering van meer dan 500 miljoen euro) en de federale overheid. Een gezond fiscaal federalisme is in België nog altijd een utopie. Het risico is groot dat de eurozone straks dezelfde weg opgaat.