Europese Commissie legt groene industrieplan op tafel
De Europese Commissie heeft woensdag haar langverwachte groene industrieplan voorgesteld. Het ‘Green Deal Industrial Plan’ vormt het Europese antwoord op de Amerikaanse miljardensubsidies voor de groene industrie en de oneerlijke concurrentie uit China. De lidstaten krijgen op korte termijn uitzicht op 270 miljard euro aan Europese leningen en subsidies, al is daar maar weinig nieuw geld bij.
Het plan bevat weinig grote verrassingen. Twee weken geleden zette Commissievoorzitter Ursula von der Leyen tijdens een toespraak op het World Economic Forum in Davos al de grote lijnen uit. Volgende week donderdag en vrijdag bespreken de staatshoofden en regeringsleiders het plan tijdens een bijzondere Europese top in Brussel.
Met haar groene industrieplan wil de Commissie de voorsprong die de Europese industrie nu heeft op het vlak van groene technologie vrijwaren. ‘Deze kans om de weg te tonen met snelheid en ambitie krijgen we maar eens in een generatie’, zegt von der Leyen. Haar voorstellen zijn niet expliciet tegen andere landen of machtsblokken gericht, maar het is geen geheim dat Europa zich zorgen maakt over zijn concurrentiekracht en industriële ontwikkeling. De vrees blijkt niet ongegrond dat de Verenigde Staten met hun Inflation Reduction Act (IRA) Europese bedrijven naar de VS lokken of ertoe aanzetten daar te investeren, in plaats van in de EU. Het Amerikaanse investeringsplan heeft een slagkracht van 367 miljard dollar (337 miljard euro).
Overheidssteun
Het Europese plan moet in de eerste plaats investeringen in en de financiering van ‘clean tech’ van eigen bodem faciliteren. Daarvoor bewandelt de Commissie verschillende denksporen. Zoals al langer bekend was, wil ze de regels rond overheidssteun versoepelen. Dat moet het voor de lidstaten mogelijk maken geld te pompen in de productie van batterijen, zonnepanelen, windmolens, warmtepompen en elektrochemische cellen, in het afvangen en opslaan van CO2, en in de grondstoffen die nodig zijn om zulke materialen te produceren. Ook moet de financiering van alle hernieuwbare energiebronnen kunnen worden ondersteund.
Het nieuwe kader voor overheidssteun zou in de komende weken al gelanceerd worden en tot eind 2025 van kracht blijven. Daarenboven wil de Commissie het plafond optrekken voor het aanmelden van staatssteun, de zogenaamde ‘groepsvrijstelling’. De uitrol van zogenaamde grensoverschrijdende projecten van gemeenschappelijk Europees belang, waar verschillende landen bij betrokken zijn, wordt vereenvoudigd. Omdat alle lidstaten op dezelfde manier tewerk zullen kunnen gaan, hoopt de Commissie de verstoring van de interne markt in de context van de mondiale subsidierace zo veel mogelijk te kunnen beperken.
Maar natuurlijk hebben niet alle lidstaten de financiële capaciteiten van landen als Duitsland en Frankrijk om hun industrie te steunen. Daarom wordt de toegang tot Europese steun voor de groene industrie vergemakkelijkt. Concreet zullen de lidstaten het nieuwe REPowerEU-hoofdstuk in hun nationaal herstelplan (waarmee ze investeringssteun uit het coronaherstelfonds kunnen krijgen) zo kunnen opstellen dat ze er hun groene industrie mee kunnen subsidiëren. De Commissie raadt hen onder meer aan belastingkredieten en andere belastingvoordelen toe te kennen, maar ook investeringen te doen in het omscholen van werknemers, zodat ze in de clean tech aan de slag kunnen.
De Commissie houdt de lidstaten 270 miljard dollar voor. Daarvan is 20 miljard euro nieuw geld, dat in de vorm van subsidies ter beschikking wordt gesteld. De 5,4 miljard euro uit het fonds om de impact van de brexit te verzachten, zou eveneens voor groene investeringen kunnen worden gebruikt, oppert de Commissie. De resterende 225 miljard euro betreft de leningen die nog beschikbaar zijn in het kader van het coronafonds.
REPowerEU was origineel bedoeld om de Europese energietransitie, weg van fossiele brandstoffen, te versnellen. Het kader van dat plan wordt nu dus opengetrokken, de Commissie wil dat de lidstaten al tegen 30 april hun aangepaste herstelplannen bezorgen. Om snel Europese financiering vrij te maken – in maart zou Washington met nieuwe richtlijnen komen voor het aanboren van IRA-subsidies – wil de Commissie nog andere bronnen aanspreken, zoals het Innovatiefonds.
Investeringsfonds
Op middellange termijn zouden de lidstaten ook gebaat moeten zijn bij een nieuw investeringsfonds – een soevereiniteitsfonds, met de woorden van de Commissie. Wanneer tegen de zomer de Europese meerjarenbegroting herzien wordt, zal ze daarover meer details bekend maken.
Naast meer financiering is de groene industrie ook gebaat bij een meer voorspelbaar en eenvoudig regelgevend kader, vindt de Commissie. Daarvoor werkte ze een ‘Net-Zero Industry Act’ uit. Het versnellen van de vergunningsprocedures voor industriële projecten is daar een van de hoofddoelstellingen. Er komt ook een kritieke grondstoffenwet, om de EU toegang te helpen krijgen tot strategische grondstoffen voor haar industrie – denk aan lithium. Dat de Commissie ook werkt aan een hervorming van de elektriciteitsmarkt, was al bekend. Tot slot ambieert Europa meer internationale samenwerking – niet onbelangrijk in een tijd waarin steeds meer landen een protectionistische koers varen. De Commissie blijft daarom inzetten op vrijhandelsakkoorden met derde landen. Het garanderen van de bevoorradingsketens is in die context een cruciale doelstelling. Oneerlijke handelspraktijken daarentegen wil ze te lijf blijven gaan.