België is Europees kampioen erfbelasting

Geen enkel Europees land int zoveel inkomsten uit erfenissen en schenkingen als België. En dat terwijl de trend in Europa meer en meer is om de erfbelasting af te schaffen.

“Tien van de 27 lidstaten van de Europese Unie hebben de erfbelasting volledig afgeschaft”, zegt professor fiscaal recht Michel Maus (VUB). “En de zeventien die nog altijd erfbelasting heffen, voorzien vaak in heel hoge vrijstellingen. Italianen bijvoorbeeld betalen tussen partners en tussen ouders en kinderen alleen successierechten als hun aandeel in de erfenis meer dan 1 miljoen euro bedraagt. Als je dat in België zou invoeren, betaalt bijna niemand nog erfbelasting.”

Op het eerste gezicht lijkt de Vlaamse erffiscaliteit in de lijn te liggen van die van onze noorderburen. “Maar als je rekening houdt met de verschillende vrijstellingen, wordt het toch een heel ander verhaal”, zegt Tim Roovers, advocaat bij Sansen International Tax Lawyers. “Temeer omdat de Nederlanders een sterke gewoonte hebben om bij testament een groot deel van de nalatenschap toe te kennen aan de langstlevende partner, die een aanzienlijke vrijstelling geniet.”

“De trend in Europa gaat meer en meer richting afschaffen”, weet fiscaal advocaat Thomas Spaas. “Onlangs hebben Portugal en Oostenrijk hun erfbelasting volledig opgegeven. In kleine landen als Cyprus, Malta en Estland bestaat die ook niet meer.”

Geen indexering

Naar internationale maatstaven is de erfbelasting in de drie Belgische gewesten – erfbelasting is een regionale bevoegdheid – ook nog eens heel hoog, betoogt Michel Maus. “In Vlaanderen is die nog het laagst van de drie gewesten, maar voor bepaalde personen loopt het tarief daar toch ook op tot 55 procent, vanaf het niet al te hoge bedrag van 175.000 euro.” 

“Die hoge belastingdruk stijgt bovendien nog elk jaar, om de eenvoudige reden dat de belastingschalen van de erfbelasting niet geïndexeerd worden”, oppert Maus. “Ze zijn al sinds 1997 hetzelfde gebleven: in rechte lijn 3 procent op de schijf tot 50.000 euro, 9 procent op de schijf tussen 50.000,01 en 250.000 euro, en 27 procent boven 250.000 euro. Stel dat ze wél waren geïndexeerd, dan had je nu 3 procent moeten betalen tot 84.500 euro en 9 procent tot 422.500 euro, en was het tarief van 27 procent slechts voor het deel boven 422.500 euro van toepassing. Dat die bedragen niet worden geïndexeerd, zorgt ervoor dat de Vlaamse regering slapend rijk wordt. Vorig jaar hadden we een inflatie van 10,5 procent. Dat weerspiegelt zich dus niet in die belastingschalen.”

“Dat de bedragen niet worden geïndexeerd, zorgt ervoor dat de Vlaamse regering slapend rijk wordt”

Michel Maus, professor fiscaal recht (VUB)

Gelijke kansen

Successierechten gelden in theorie als een uitstekende maatregel om te herverdelen. “De erfbelasting moest ervoor zorgen dat de financiële en economische macht niet al te zeer geconcentreerd was binnen de maatschappij”, merkt Maus op.

“Een aanzienlijk deel van het vermogen van de toplaag komt voort uit schenkingen en erfenissen”, liet Wim Van Lancker, als socioloog verbonden aan de KU Leuven, daarover eerder optekenen door Trends. “Dat kun je niet zomaar inhalen door te werken en te sparen, zeker niet als het inkomen uit arbeid zwaar belast wordt.”

“Als je uitgaat van gelijke kansen voor iedereen, past een erfbelasting daar wel in”, stelt ook Voka-hoofdeconoom Bart Van Craeynest. “Als je die gebruikt om bijvoorbeeld te investeren in het onderwijs, om daar de kansen gelijk te trekken. Want erfenissen op zich verstoren gelijke kansen.”

“Als je uitgaat van gelijke kansen voor iedereen, past een erfbelasting daar wel in”

Bart Van Craeynest (Voka)

Nieuwe beroepstak

“Maar als je vanuit die filosofie van herverdeling vertrekt, stelt zich de vraag of erfbelasting vandaag nog zo effectief is”, aldus Maus. “Mensen met een beetje vermogen – dat hoeven daarom geen honderden miljoenen te zijn – laten zich adviseren en begeleiden om hun successie te plannen. Dat is de laatste twintig jaar uitgegroeid tot een nieuwe tak in de juridische beroepssfeer.”

“Er is een hele industrie gegroeid rond belastingoptimalisatie om vermogens fiscaal zo optimaal mogelijk door te geven”, beaamt Bart Van Craeynest. “Als dat één ding bewijst, dan wel dat het systeem gewoon veel te complex is.” Ook kun je successierechten niet los zien van het totale belastingstelsel, “wat in België hoe dan ook meespeelt in de negatieve kijk op die belasting op verdriet”, zegt Van Craeynest. “We hebben al een heel zware belastingdruk, doordat we een heel groot overheidsapparaat hebben en dat systeem onnoemelijk complex en niet optimaal in elkaar zit. Als we dat willen oplossen, moeten we dat apparaat én vereenvoudigen én die overheidsuitgaven naar beneden halen. Dan kunnen we ook iets doen aan die hoge belastingdruk.”

Lagere middenklasse

Volgens Michel Maus is de belangrijkste vraag wie er voornamelijk opdraait voor de 1,6 miljard euro aan inkomsten uit de schenk- en erfbelasting die Vlaanderen jaarlijks int. “Je komt dan automatisch terecht bij de lagere middenklasse. Dat betekent dat die belasting voor een groot deel zijn doel om te herverdelen voorbijschiet.”

“Zweden heft sinds 2004 geen belasting op erven en schenken meer”, vertelt Thomas Spaas. “De hoge belastingdruk op erfenissen leidde in Zweden vroeger tot veel belastingontduiking- en ontwijking. Zo bestond jarenlang de Zweden-Peru-route, waarmee vermogende Zweden hun geld in het buitenland verborgen. Ook daar betaalde vooral de middenklasse de schenk- en erfbelasting.”

“Na de afschaffing van de erfbelasting heeft Zweden meteen een veelvoud aan belastinginkomsten gegenereerd”, vervolgt Spaas. “Doordat die fortuinen naar Zweden werden teruggebracht, heeft de Zweedse fiscus er tenminste nog roerende voorheffing op kunnen innen.”

Lees ook:

Dossier Erven en schenken | Hierop moet u letten