Insider trading ?

Gebruikten leden van de Nationale Bank, het ministerie van Financiën en/of de Raad van State inside-information om grof geld te verdienen met speculatie rond het aandeel Nationale Bank ? Kan Fons Verplaetse de uitkering van 20 miljard aan de kleine aandeelhouders van de Nationale Bank alsnog tegenhouden ? De liberale fracties in de senaat zullen het wetsontwerp over de nieuwe statuten van de Nationale Bank alvast evoceren.Ž

De top van de Nationale Bank van België ( NBB) zit met een vervelend probleem. Aan de basis hiervan liggen enerzijds de Europese Monetaire Unie (EMU) en meer specifiek de creatie van de Europese Centrale Bank (ECB) en anderzijds artikel 14 van de statuten van de NBB. Dat artikel bepaalt onder meer : “Bij het verstrijken van het emissierecht van de Bank, valt een vijfde van het reservefonds de Staat prioriteitshalve ten deel. De overige vier vijfde worden onder al de aandeelhouders verdeeld”. Dat “reservefonds” is een potje dat eind 1996 zomaar eventjes 50,6 miljard bevatte (zie tabel : Het Vetpotje).

Het emissierecht waarvan sprake in bovengeciteerd artikel 14 slaat op de bevoegdheid van de Nationale Bank om geld te scheppen (of te vernietigen). Indien het tijdschema niet wordt gewijzigd, verschuift op 1 januari 2002 voor alle landen die deel uitmaken van de Europese Monetaire Unie die emissiebevoegdheid naar de Europese Centrale Bank. En dus dient, conform artikel 14 van de statuten, de Nationale Bank die 50 miljard uit te keren aan haar aandeelhouders.

Door de viervijfderegel zal 20 miljard in de schoot vallen van de kleine aandeelhouders, die nog altijd 50 % van de aandelen van de NBB in handen hebben (zie kader : Uniek). Op de algemene aandeelhoudersvergadering van 14 februari 1997 liet gouverneur Fons Verplaetse in de hem bekende, niet bepaald door subtiliteiten uitblinkende stijl, weten dat hij dat helemaal niet zag zitten.

Nationale Bank teruggefloten

De eerste poging die de top van de Nationale Bank ondernam om uit deze vervelende situatie te raken, liep faliekant af. Artikel 19 van het voorontwerp tot vaststelling van een nieuw organiek statuut van de Nationale Bank van België voorzag het volgende : “Mits machtiging van de ECB, geeft de Bank biljetten uit die bestemd zijn om te circuleren als betaalmiddel met wettelijke koers op het grondgebied van de Staten die deelnemen aan de monetaire unie. De Bank schikt zich, wat de uitgifte en de voorstelling van de bankbiljetten betreft, naar de normen uitgevaardigd door de ECB”.

Bij het Europees Monetair Instituut ( EMI), de voorloper van de ECB, kon men zijn oren niet geloven. De nieuwe statutaire bepaling is immers volkomen absurd : zou de NBB bereid zijn haar huidig, voor het Belgische grondgebied geldende emissierecht te delegeren aan een andere instelling ? Nee toch, en de ECB is dat evenmin van plan, onder welke vorm ook. Dat vernam Trends in niet mis te verstane bewoordingen bij het EMI.

Ook de Raad van State

deelde die mening en stelde in zijn advies over het voorontwerp kurkdroog : “Het behoort te vervallen”. En zo geschiedde. In het wetsontwerp dat de Kamer op 10 juli 1997 goedkeurde, is geen spoor meer te vinden van het absurde artikel 19 uit het voorontwerp.

Het wetsontwerp met de nieuwe statuten van de Nationale Bank ligt momenteel in de senaat. Trends vernam dat de liberale fracties dit wetsontwerp zullen evoceren. De daartoe benodigde vijftien handtekeningen staan op papier en men heeft nog tot 20 oktober de tijd om het ontwerp ook werkelijk te evoceren. Daarna begint een onderzoekstermijn van 60 dagen te lopen. Als er in deze periode niets gebeurt, krijgt het door de Kamer goedgekeurde ontwerp automatisch kracht van wet. Tenzij de meerderheidspartijen meewerken, kan deze evocatie dus tot niets meer dan een vertraging van de goedkeuring leiden.

Verdachte tijgersprong

Aan het beschreven scenario dat zich het voorbije jaar ontrolde , zitten enkele zeer merkwaardige ontwikkelingen vast. Zo is er de evolutie van de koers van het aandeel-Nationale Bank. We zetten de feiten eventjes op een rijtje.

Op 23 december 1996 verzocht minister van Financiën Philippe Maystadt (PSC) de Raad van State om advies inzake het voorontwerp. Dit advies ging op 24 maart 1997 de deur uit. Eén van de essentiële en in ieder geval meest categorieke elementen uit dat advies betrof het verzet tegen een papieren verlenging van het emissierecht.

Voor een aantal insiders

werd het dus tussen eind december 1996 en maart 1997 duidelijk dat het emissierecht van de NBB wel degelijk zou worden geschrapt en dat dus het fameuze reservefonds van 50 miljard zou worden uitgekeerd.

Rekent u nu even mee. Er bestaan 400.000 NBB-aandelen, en daarvan zijn er 200.000 in handen van kleine aandeelhouders. 20 miljard reserves te verdelen over deze 200.000, dit is 100.000 frank per aandeel. Eind december stond het aandeel NBB genoteerd aan 47.000 frank.

Na nieuwjaar schoot het aandeel als een komeet naar 65.000 frank, een stijging met bijna 35 % op enkele weken tijd (zie grafiek : Koersverloop NBB-aandeel). Voor deze tijgersprong bestond geen enkele objectieve reden, tenzij de schrapping van het emissierecht op aandringen van de Raad van State. Daarvan was evenwel maar een zeer beperkt kringetje van insiders op de hoogte. Het gaat om de personen die bij de Nationale Bank, het ministerie van Financiën en de Raad van State rechtstreeks met het dossier in aanraking kwamen.

Zoals bijgaande grafiek aangeeft, werd hier grof geld verdiend, en dit bijna zeker met voorkennis. Reken opnieuw even mee : wie begin januari 100 NBB-aandelen kocht tegen 50.000 frank en ze half februari verkocht tegen 65.000 frank, had zichzelf een nieuwjaarscadeau van 1,5 miljoen belastingvrije franken gedaan.

Kleine aandeelhouders in de kou

Over bovenbeschreven evolutie ondervraagd, wordt het heel stil bij beursmakelaars. Kregen zij kooporders uit “welbepaalde hoeken” ? Doodse stilte. Het enige wat twee van hen kwijt wilden, is dat zij na een persoonlijke tussenkomst van Fons Verplaetse zelf hun kooporders staakten. Dat is allicht het ogenblik geweest waarop speculanten winst hebben genomen, waarna het NBB-aandeel is teruggevallen tot ongeveer 52.000 frank.

Hoe moet het nu verder met deze situatie ? Het staat vast dat meer bepaald Fons Verplaetse het hier niet bij zal laten en al het mogelijke zal doen om de uitkering van die 50 miljard reserves alsnog tegen te houden. In CVP-kringen hoort men zelfs spreken van een nieuw wettelijk initiatief om het fameuze artikel 14 uit de thans geldende statuten eenvoudigweg te schrappen. In dat geval zal de top van de NBB dus gewoon op zijn vetpotje blijven zitten, terwijl de kleine aandeelhouders in de kou blijven staan. Zal premier Jean-Luc Dehaene (CVP) het dan even hard opnemen voor de kleine aandeelhouders, zoals hij dat in mei van dit jaar nog deed in het politiek gevoelige dossier van Tractebel ?

Johan Van Overtveldt

GOUVERNEUR FONS VERPLAETSE (NATIONALE BANK)Voor een aantal insiders werd het tussen eind december 1996 en maart 1997 duidelijk dat het emissierecht van de Nationale Bank zou worden geschrapt en dat bijgevolg het reservefonds van 50 miljard zou worden uitgekeerd. Is het toeval dat het aandeel van de Nationale Bank in die periode als een komeet naar 65.000 frank steeg ?