“Het is akelig als niemand je nog gelooft”

Philippe Vlerick is de spreekbuis van het aandeelhouderssyndicaat dat 54 procent van de bank-verzekeraar KBC controleert. Steevast weigerde hij elke commentaar bij de dramatische koersval. Tot nu. Exclusief voor Trends schetst Vlerick hoe de aandeelhouders de zwartste weken van de ‘bank van hier’ hebben beleefd.

Wie KBC wil overnemen, neemt best een breekijzer mee. 54 procent van de bank-verzekeraar zit achter slot en grendel bij een aandeelhouderssyndicaat. Het bestaat uit de holding KBC Ancora, MRBB (de holding van de Boerenbond), de coöperatieve Cera en een aantal Vlaamse families (zie kader). Zij stemmen, handelen en spreken als één blok. KBC oprapen voor een prikje op de beurs, zit er dus niet. Dit syndicaat verkoopt nog in geen honderd jaar zijn levensproject voor een handvol euro’s. De andere 46 procent, als ze het hoofd koel houden, wellicht ook niet.

Maar de eigenaars hebben vorige week zwarte sneeuw gezien. De beurswaarde van hun KBC was vorige week woensdag verschrompeld tot amper 2 miljard euro. KBC was toen minder waard dan, godbetert, de uitgeklede Fortis Holding. Amper een jaar geleden was de bank-verzekeraar nog ruim 30 miljard euro waard op de beurs. “De meerderheidsaandeelhouders liggen niet wakker van de beurskoers. Is de groep in gevaar of niet? Dat is de enige vraag die hen interesseert. De rest komt vanzelf weer”, zegt Philippe Vlerick. De industrieel is als een van die familiale aandeelhouders van KBC de voorzitter en spreekbuis van het aandeelhouderssyndicaat. In zijn typische strijdvaardige stijl vertelt Vlerick hoe de aandeelhouders de crisis beleefd hebben.

TRENDS. Hebt u een zinnige verklaring voor wat KBC vorige week overkomen is?

PHILIPPE VLERICK. “Het was een week waarin alle rede weg was en de angst regeerde. Het begon toen Moody’s vrijdagmorgen aankondigde dat het een nieuwe methodologie ontwikkelde om onze CDO-portefeuille ( collaterized debt obligations) te waarderen. Ze zouden de details echter pas vrijgeven eind deze maand. We kenden de spelregels niet van hun dictaat – hoe moet je dat anders noemen? – en dat maakte het voor ons onmogelijk om de zaak aan de buitenwereld uit te leggen. We moesten voetbal spelen met een linkervoet die al in een blok beton zat na de eerste crisisronde vorig jaar, en waarbij nu ook de rechtervoet plots werd vastgebonden. En rondom u lopen analisten, shortsellers, journalisten, investeerders, klanten,… Zij vragen zich af wat de impact op onze resultaten en ons kernkapitaal zou zijn, terwijl wij machteloos moeten toekijken omdat we de spelregels niet kennen. Dan duiken de speculaties op. Ierland! Onze Ierse concurrent AIB komt in problemen, en hebben wij daar niet KBC Ireland? Maar we hebben geen problemen in Ierland. Centraal en Oost-Europa! We hebben op onze tweede thuismarkt in 2008 de beste operationele resultaten in de geschiedenis van de groep gehaald. De groei zal er vertragen. So what? Rusland! Lopen we daar niet een groot roebelrisico? Maar elke roebel die we er uitleenden, is er afgedekt met deposito’s in roebel. Het enige risico is dat we onze winst moeten vertalen naar euro tegen een lagere roebelkoers. In dat klimaat ontstond dus een speculatiegolf. Op een normale dag worden 600.000 aandelen KBC verhandeld. Maar op vrijdag waren dat er 2,2 miljoen. Op maandag 4 miljoen. Op dinsdag 3,9 miljoen. En woensdag: 7,4 miljoen stuks!

TRENDS. Weet u wie er achter de verkoopgolf zat?

VLERICK. “Ten eerste heel wat mensen die in paniek sloegen. Maar we konden hen niet kalmeren. We konden niks zeggen en de mensen geloofden ons ook niet meer. En ten tweede zijn de shortsellers aan het werk geweest zijn. Shortselling op bankaandelen mag zogezegd niet, maar er zijn allerlei sluipwegen en achterpoortjes waarmee mensen speculeren op dalende koersen. Dat spel wordt georganiseerd vanuit de grote financiële centra.

“Wij als vaste aandeelhouders, en ik spreek voor alle vaste aandeelhouders, wij waren bereid om in onze buidel te tasten en aandelen te kopen om het aandeel te stutten. Maar wij mochten niet omdat we in de sperperiode voor de aankondiging van de resultaten zaten. We moesten dus eerst een trading update publiceren, voor we aandelen konden bijkopen. Maar hoe konden wij die geven? Stel dat we het dictaat van Moody’s proactief zouden neutraliseren door de meeste van onze CDO’s op nul te zetten. Onze kapitaalratio zou dan gezakt zijn onder het niveau dat de markt wenselijk acht. Dan hadden we zelf een nieuwe speculatiegolf op gang getrokken. De trading update was dus alleen mogelijk als we tegelijk onze kernkapitaalratio op peil hielden.

“Dit was een ‘march of folly’. We hadden met de kapitaalsteun van 3,5 miljard euro van de federale overheid in oktober onze kernkapitaalbuffer opgetrokken van 6 naar 8 procent, precies om dit soort schokken op te vangen. En als we die buffer dan aanspreken, is de reactie: ze hebben meer kapitaal nodig om weer naar 8 procent te gaan. En dat alles terwijl we 2,2 miljard euro onderliggende winst hebben gemaakt in 2008!”

Zijn nog meer afschrijvingen mogelijk op de restwaarde van de CDO’s die nog in de boeken staat?

PHILIPPE VLERICK: “Misschien, maar dat zal dan miniem zijn, want je spreekt dan over de meest kwalitatieve CDO’s. Tenzij de wereld vergaat hé, en we weer van de jacht, visvangst, landbouw en ruilhandel gaan leven. Maar dat is niet in ons scenario ingeschreven.”

Kon u Moody’ s niet gewoon negeren, want het kredietratingbureau heeft veel van zijn geloofwaardigheid verloren, en een eigen waardering van de CDO’s in de markt gooien?

VLERICK. “Dat is pokeren. Dat konden we niet doen. Ik vind persoonlijk ook dat de kredietagentschappen niet langer geloofwaardig zijn. Moody’s vreest dat het in het verleden te los en te laks ge-weest is. Wellicht vrezen ze ook claims. Ze klappen alle mogelijke paraplu’s open. Ze vervullen niet meer hun functie van kredietbeoordelaar. Ze proberen hun instelling te redden, tot schade van de wereldeconomie.”

Moody’s of niet, KBC is een solide bank en kende ook de voorbije week geen solvabiliteits- of liquiditeitsproblemen. Had u niet gewoon de storm op de beurs kunnen laten overwaaien?

VLERICK. “Natuurlijk zijn we solide. Maar wat is het drama? Er werd de perceptie gecreëerd dat er iets mis was met ons huis. Maar met dat huis is niks mis! Het staat er! En dat huis maakte vorig jaar 2,2 miljard euro operationele winst in een van de moeilijkste jaren die we ooit beleefd hebben. Maar je krijgt die boodschap niet verkocht. Als je aandeel dagen na elkaar 20 procent zakt, wat moet André Bergen doen? Zeggen dat hij, zoals hij met ons volle steun zinnens was om te doen, tabula rasa zou maken met onze CDO-portefeuille? Dat had een nieuwe speculatiegolf kunnen ontketenen.

“Het is bijzonder akelig om de perceptie tegen te hebben. Niemand gelooft u nog. En wat is een bank anders dan geloofwaardigheid? Niks. Een bank stoelt op vertrouwen, en die mag niet in het gedrang gebracht worden door een vallende koersprijs, in de hand gewerkt door shortsellers.”

Waren er al signalen dat de vallende beurskoers de business begon te besmetten?

PHILIPPE VLERICK: “Niet echt. Maar waar ligt de grens? Altijd in het nieuws komen met ‘KBC verliest 20 procent’, dag na dag. Tja. Een aandeel kostte op een gegeven moment 6,5 euro. De beurswaarde van KBC was nog ongeveer 2 miljard euro. Excuseer hé: we hebben 2,2 miljard operationele winst gemaakt in 2008! Maar die wanverhouding was niet het meest acute probleem, wel dat de mensen daaruit konden besluiten dat er echt iets aan de hand was. Die draaikolk moesten we breken. Maar is ons huis op zich minder waard geworden? Ik denk het niet. Dat onze winst wat onder druk komt te staan in deze moeilijke markten? Ja, natuurlijk. So what?”

Met de steun van de Vlaamse overheid kon u de patstelling doorbreken.

VLERICK. “We zijn een beetje rond gaan luisteren, en in Vlaanderen hebben we een verantwoordelijke overheid gevonden. We hebben niet-verwaterende kapitaalsteun gekregen kopie conform de steun die we vorig jaar van de Belgische staat kregen. Dat was een noodzakelijke voorwaarde voor ons om de onzekerheid over onze CDO-portefeuille weg te nemen en met een gerust hart te kunnen communiceren over onze resultaten.

“De Vlaamse regering ziet dat we een van de sterkhouders van de Vlaamse economie zijn. Niet alleen als instelling op zich, maar ook als kredietverstrekker voor een weefsel van kmo’s en van grote ondernemingen. Wij zijn de Vlaamse overheid dankbaar, net als de federale. En ik zeg dat met nadruk, omdat ook de federale regering haar nek heeft uitgestoken tijdens de eerste storm. En ook in deze operatie hebben we contact gehad met de federale overheid. We hebben iedereen gekend. We zijn open en correct geweest, maar we wilden een snelle oplossing.”

En dat kon enkel met de Vlaamse overheid?

VLERICK. “Ik denk dat het Vlaamse niveau bewezen heeft dat het slagvaardig en krachtdadig kan optreden. Het toont ook stilletjes aan dat een hervorming – en nu spreek ik als Voka-ondervoorzitter – van de Belgische staat wenselijk is.”

In de feiten is in dit dossier een deel van de bevoegdheden overgeheveld naar Vlaanderen?

VLERICK: “De realiteit haalt het uiteindelijk op de politieke snelheid van werken. Maar wat kan je doen? De werkelijkheid heeft ook haar rechten. Maar geen kwaad woord over de federale regering. Zij heeft keurig en net werk geleverd in de herfst van 2008.”

Was het een optie dat het aandeelhouderssyndicaat zelf het nodige extra kapitaal aanbracht?

VLERICK: “Dat was tot op een bepaalde hoogte niet ondenkbaar geweest. Maar het lag niet binnen onze mogelijkheden om 3,5 miljard euro op tafel te leggen. We moeten daar eerlijk in durven te zijn. Maar we gaan nu op een niet-onaanzienlijke manier KBC onderstutten door bestaande aandelen bij te kopen. Ik kan daar geen bedrag op plakken. Dat ligt ook nog niet vast, en het zal afhangen van de prijs ( lacht). De 54 procent die we hebben, dat kan dus een beetje meer worden, maar het is helemaal niet onze bedoeling KBC van de beurs te halen. Wat ik zeker ook wil vermelden: er is grote eendracht tussen de aandeelhouders zelf, de institutionele aandeelhouders, en de families. Uiteraard wordt er in de juiste fora van gedachten gewisseld en gediscussieerd. Maar keer op keer – ik ben nu negen jaar voorzitter van het syndicaat – zijn wij tot beslissingen gekomen die door iedereen gedragen werden. Ik vond het dan ook zeer spijtig insinuaties te lezen dat er onenigheid zou zijn tussen de aandeelhouders; of tussen de aandeelhouders en het management.”

Heeft de markt ook de zwakheid van het aandeelhoudersmodel van KBC getest? Die zwakheid is dat uw syndicaat het geld niet op tafel kon leggen om het kapitaal te versterken, terwijl u ook niet graag een derde partij aan boord ziet komen waardoor u de controle(premie) op KBC zou verliezen. Het leek voor KBC dus moeilijk om aan extra kapitaal te komen, en heeft de markt dat niet genadeloos uitgespeeld?

VLERICK. “Goede vraag. Ik denk dat ook. De markt dacht dat er op bepaalde aandeelhouders een enorme druk zou komen, waardoor het model zou kraken in zijn voegen. Wat dus niet gebleken is, want al de grote aandeelhoudersgroepen waren bereid geld op tafel te leggen om bij te kopen en de neergang van het aandeel tegen te gaan. Alleen kon dat niet tot we een trading update gaven.

“Ik ben er zeker van dat sommigen gedacht hebben dat ons model niet de eeuwigheid zou kunnen trotseren, en dat nu het moment gekomen was om het even uit te testen. Maar we zijn steviger dan dat. Want we zijn veel meer dan onze onderlinge juridische akkoorden. Wat ons veel meer bindt, is onze onderliggende visie over dit bedrijf, een gemeenschappelijke ambitie voor het bedrijf en voor onszelf als aandeelhouders. En tot slot delen we dezelfde basiswaarden. Ja, we zijn kapitalisten, maar wel met een project. We zijn aandeel houders, geen aandelen traders. Voor ons primeert de waardeopbouw op lange termijn. Dat bindt ons. Dat maakt ons tot wat we zijn.”

Maar zonder steun van de Vlaamse overheid was het model waarschijnlijk niet houdbaar gebleken?

VLERICK. “Momentje. Hoeveel steun heeft de overheid niet gegeven aan de collega’s in de wereld, in Europa, in België? Je kunt niet de vreemde eend in de bijt zijn als alles rondom u verandert. Je moet op hetzelfde veld spelen, en daar heeft de overheid voor gezorgd. Niet meer en niet minder. We danken de overheid, niet het minst omdat we onze identiteit konden behouden. En we zijn wat we geworden zijn, precies dankzij onze identiteit, een samenspel van een stevige ruggengraat van verenigde aandeelhouders, en van een management dat van de bovenste plank is. En dat geheel durft risico’s te nemen, denk aan onze expansiepolitiek in Centraal- en Oost-Europa. Het belangrijkste voor ons als aandeelhouders is dat wij ons schip in handen geven van managers die ons gedachtegoed delen. We willen geen man aan de top die ons snel wil verkopen tegen de hoogste mogelijke prijs, of die de grootste wil worden. Neen, wij willen onze identiteit behouden. Die grote hebzuchttoestanden, die zijn bij ons nooit aan de orde geweest. Nooit.”

“Ik wil expliciet hulde brengen aan het management. Het zijn verdorie harde tijden voor die kerels. Ze werken dag en nacht. Ze voelen wat wij willen en ze zien tegelijk wat mogelijk is. Zij houden het schip op de juiste koers, in overleg, ja, eensgezind zo u wil. Maar ze doen het wel hé. It’s a hell of a job, en niet enkel voor de CEO. Ook voor de kantoordirecteuren die angstige mensen over de vloer krijgen.”

Heeft de overheid ook gevraagd om een belang in KBC, in ruil voor de kapitaalsteun?

VLERICK. “Neen. De Vlaamse overheid ziet ook in dat niemand daar belang bij heeft. De nationalisatie van de bancaire sector kan een onvermijdelijk scenario lijken. In het Verenigd Koninkrijk gaat het die richting uit Maar het is eigenlijk niet de goede oplossing op lange termijn. De overheid moet zich bezighouden met haar kerntaken, ze moet geen ondernemer of bankier zijn. Ze moet het wel mogelijk maken dat die ondernemer en bankier kunnen gedijen. En het siert de overheid dat ze dat ook inziet. De lokroep van sloganeske politieke recepten zie ik als een van de grote gevaren in deze crisistijd.”

Een bank als Rabo kan rustig schuilen in de luwte, want ze is niet beursgenoteerd. Trekken jullie daar lessen uit?

VLERICK: “Het is duidelijk een competitief voordeel om nu niet op de beurs genoteerd te staan. Het garandeert de kredietwaardigheid van Rabo. Maar is het vandaag mogelijk om KBC van de beurs te halen? Neen. Is dat wenselijk? Ik denk het ook niet. Intussen kan ik enkel vaststellen dat Rabo momenteel in een benijdenswaardige positie zit.”

Zijn er geen financiële drama’s gebeurd bij de familiale aandeelhouders, omdat enkelen ook al onder het dossier-Fortis hebben geleden?

VLERICK. “Neen. Kijk, je moet weten dat ze sinds jaar en dag aandeelhouder zijn van KBC. Ze hebben al andere crisissen meegemaakt, weliswaar van een andere orde. We hebben problemen gehad met zilverinvesteringen in de jaren zeventig, of met grote bouwprojecten in de Arabische landen. De ICT-bubbel hebben we ook gehad. Maar we hebben altijd onze koers aangehouden. Ik denk niet dat er vandaag iemand van de vaste aandeelhouders wakker ligt van de prijs van het aandeel. Is de instelling in gevaar of niet? Dat is de vraag die hen bezighoudt. Ze willen een stevige instelling, en dan komt de rest wel opnieuw terug.”

Is er eensgezindheid dat er voor één jaar, misschien twee, geen dividend zal zijn?

VLERICK: “Ja, in die zin dat het een voorwaarde was voor de kapitaalsteun van de federale overheid. Als je de helpende hand aanneemt, dan moet je die verplichtingen erbij nemen. Dat is dus geen discussie. Maar is dat plezierig? Neen. Wat het jaar 2009 betreft, zullen we zien hoe we eruitkomen. Op de algemene vergadering van 2010 beslissen we wat we daarmee gaan doen. Maar onze bedoeling is een stabiele dividendpolitiek. Dus als wij in een stabiele omgeving onze doelstellingen kunnen waarmaken voor 2009, dan denk ik dat het logisch is dat er in 2010 over het boekjaar 2009 een dividend uitbetaald wordt. Maar ik ga niet vooruitlopen op zaken waar ik vandaag geen weet van heb.”

Waren jullie bang voor een overnamebod?

VLERICK. “Neen, we zouden er ook niet op ingegaan zijn. Het is ook niet gemakkelijk om een bod te doen op ons hé. Je zit met die 54 procent. Je moet al inbreken. Maar ik denk ook niet dat de andere 46 procent zou verkopen tegen 10 euro per aandeel.” ( lacht)

Was een fusie met een andere bank een optie?

VLERICK. “Dat is iets anders. We hebben geen voorstellen gekregen en wij hebben ook geen stappen gedaan. Wij denken dat we op eigen kracht deze storm aankunnen. Maar we zijn ook niet naïef, we kijken ook rond in de wereld. En als op een dag zou blijken dat we niet de juiste omvang hebben, of dat we naar meer of juist minder landen moeten, dan zullen we daar de gepaste conclusies uit trekken. Maar nu is niet het moment voor grote strategische oefeningen.” (T)

Door Daan Killemaes en Lieven Desmet