De Vlaamse viking

Op 15 september werd Sigge Haraldsson bestuursvoorzitter van Alfa Laval. Zijn rechterhand heet Jos Bellinkx, een Vlaming. De wereld is zijn speelterrein ; Lund, een vikingstad, zijn standplaats. Alfa Laval heeft een omzet van 65 miljard frank en 13.800 medewerkers. Jos Bellinkx is de euromanager waarover veel wordt gepalaverd, maar waarvan de voorbeelden schaars zijn. Hij zit in de niche van Pol Bamelis (Bayer), Guillaume Bastiaens (Cargill), Paul Buysse (BTR), Jo Cornu (Alcatel), Karel Plasman (Visa), Frank Meysman (Sara Lee). Flandriens aan de top bij bedrijven in den vreemde.

Lund (Zweden).

Dit is Belgisch. De Thomas Edison van Alfa Laval is een afstammeling van Waalse hugenoten. Carl Gustaf de Laval ontwierp in 1877 een centrifuge om room van melk te scheiden. Dat is de grondslag van Alfa Laval. Zweden glijdt bijna over de rand van Europa in een ijszee. De Zweedse reddingsboei is talent voor de internationalisering van bedrijven. De Lavals machine was amper marktrijp en het eerste verkoopkantoor opende tussen de Amerikaanse bizons.

In 1991 werd Alfa Laval door de beroemde Wallenbergs voor 90 miljard frank verkocht aan Tetra Pak van de schatrijke, eveneens Zweedse, familie Rausing en opgeslorpt in het nieuwe concern Tetra Laval, 36.600 medewerkers in 500 vennootschappen. Het aandeel Alfa Laval verdween prompt van de Stockholmse beurs, een sluier viel over de cijfers (zie kader : Slotkoers). Slechts de concernomzet (305 miljard frank, de helft van PetroFina’s omzet) en de omzet van Alfa Laval (65 miljard frank) worden na aandringen gelost. Ir. Jos Bellinkx, executive vice-president : “Onze strategische adem werd krachtiger na het einde van de beursnotering. De productie in Rusland en China zouden we, als we op de beurs gebleven waren, niet met de huidige schaal hebben aangepakt. De pay back in die twee aartsmoeilijke landen is lang en dus kan je rustiger rijpen als geen analisten en beleggers op je cijfers jagen. Onze maatstaven zijn de return on sales en de cashflow. De klassieke return on capital spreekt ons minder aan, want is gemakkelijker haalbaar dan een interessante return on sales.”

De fusie van Alfa Laval en Tetra Pak sloot de “koe naar consument”-keten. Tetra Laval is een multiproducten- en een multitechnologiegroep voor de voedings-, verpakkings- en milieubranches. Toen Alfa Laval overgenomen werd door Tetra Pak had Jos Bellinkx 24 acquisities achter de rug. Tetra Laval heeft een openbare façade en een privé-façade. De melkkartons en de melk kristallen van Tetra Pak zijn artefacten met een wereldwijde zichtbaarheid (open uw koelkast) ; de machinerie van Alfa Laval is ingenieurskunst achter de muren van boerderijen en fabrieken. “Het zit niet in onze traditie om een publieke vedette te zijn, daarvoor zijn ingenieurs ongeschikt,” bekent Jos Bellinkx. Alfa Laval heeft vier kernvaardigheden ; separatie, warmtewisseling, industriële automatisering en vloeistofsturing. Na de overname van Alfa Laval door Tetra Pak werd de melkbehandeling en de fruitverwerking van Alfa Laval Food ingeschoven bij Tetra Pak. Jos Bellinkx : “Gevolg, de omzet van Alfa Laval kromp met 50 % in sommige landen, wat we intussen door onze expansie hebben ingehaald.”

Over ’96 werden 9 % meer bestellingen gefactureerd in een slappe voornamelijk in Duitsland en Noord-Amerika verkoopomgeving. In West-Europa zakt het aantal medewerkers, in Azië stijgt het. De industriële klanten verminderen stelselmatig het aantal leveranciers : dat helpt de internationale, wijdvertakte ondernemingen die systemen fabriceren. Precies het visitekaartje van Alfa Laval.

Nieuwe CEO

Sigge Haraldsson, de nieuwe chief executive officer, bezet sedert maandag zijn hoekkantoor naast Jos Bellinkx. De meeste expatriates wonen op hun veertigste opnieuw onder de kerktoren voor de opleiding van hun kinderen of de carrière van hun partner. Jos Bellinkx werd executive vice-president in Lund, de man naast de CEO, op zijn 54. Jos Bellinkx is sedert 1993 ver weg van Meise en toch dichtbij. Als hij om 17.00 uur de deur van zijn kantoor sluit, kan hij om 20.00 uur thuis zijn. Een helicopter vliegt Jos Bellinkx in 7 minuten van Malmö over de Sond naar de luchthaven van Kopenhagen. Een Boeing heft hem naar Zaventem en een chauffeur rijdt de laatste kilometers. Voor de momenten zonder pendel bewoont hij een vernieuwbouwde werkmanswoning bij het groen en een meertje. Wandelend is hij in 12 minuten op het hoofdkantoor : “Wat een rust en kalmte als je dat vergelijkt met de heksenketels in India en Italië. Hier kan je geconcentreerd werken. In Lund heten drie wagens bij een stoplicht een file.” De hoogste posities van Alfa Laval geraken de jongste jaren ook in de handen van niet-Zweden. Met Jos Bellinkx werken een Britse en een Italiaanse vice-president. Waarom dook zijn naam op voor de functie van executive vice-president ? Jos Bellinkx : “Ik denk dat vooral mijn brede ervaring met de diverse activiteiten van Alfa Laval en het landenproject Benelux dat ik leidde mee speelden. De groep wil het centrum dichter bij de markten brengen en zocht iemand die uit de markt en niet uit het hoofdkwartier kwam. De brug bouwen tussen centrum en markt is mijn opdracht. Enerzijds vertegenwoordig ik het centrum bij de verschillende markten, anderzijds vertegenwoordig ik de bedrijven uit mijn regio bij het centrum. Een soort van complementariteit om het standpunt van de markt te integreren in de allesomvattende bedrijfsstrategie.”

De CEO en de executive vice-president huizen in sobere kantoren met strakke essenhouten meubelen. Over de middag arriveert een koude schotel, het gesprek met Jos Bellinkx wordt niet versmacht onder wijn en zware kost. Op de concern-etage in Lund werkt een handvol directeuren : “De delegatie gaat zeer ver. Brede richtlijnen worden opgesteld met klare oogmerken.”

In ’93 werd de bonus afgeschaft voor de toplui. Te veel zou anders beslist kunnen worden met het oog op de som van 31 december : “Zoiets is fout voor de firma. Hier bestaan minder mogelijkheden om big bucks binnen te halen. In de VS zijn de compensaties voor de leiding vaak niet in verhouding tot de resultaten. In het Amerikaanse systeem sloop een dosis decadentie.”

De spreiding

van Alfa Lavals omzet is : Europa 55 %, VS 26 %, Azië 19 %. Dat moet in snel tempo naar een derde, een derde, een derde. “Daarbij hoort meer global sourcing, want als een Europees bedrijf wil overleven, moet het producten en talenten kopen buiten Europa,” verklaart Jos Bellinkx. Is global sourcing een charmanter begrip voor delokalisering en afbouw van de Europese tewerkstelling ? In juni kondigde Electrolux ‘s wereld grootste en Zweedse fabrikant van huishoudelijke toestellen aan 12.000 banen te zullen schrappen, 11 % van het personeelsbestand. Electrolux sluit ongeveer 25 van zijn 150 fabrieken en 50 magazijnen. Twee derde van Electrolux’ omzet is Europees, een stagnerende markt voor witte goederen. De vakbonden steunen deze afslanking. Jos Bellinkx : “Hier zijn er rijpe en coöperatieve vakbonden. Ze redeneren in functie van de toekomst van hun bedrijf, dat is aan de top van de Belgische vakbonden wel anders.”

Vorige week kondigde Adtranz, een halfdochter van het Zweeds-Zwitserse ABB, aan dat 5000 van de 20.000 Europese jobs zullen verdwijnen. Alfa Laval heeft 45 fabrieken en 24 onderzoekscentra in 110 landen. Dramatische afslankingen als bij Electrolux en Adtranz zijn bij Alfa Laval niet te verwachten, beklemtoont Jos Bellinkx. Alfa Laval België woont in een hightechkantoor in Evere. Gedelegeerd bestuurder Ir. Willy Donckers : “Onze verkoopresultaten stijgen met sprongen, over de jongste twee jaar met 30 %. De uitvoer van Alfa Laval België naar bijvoorbeeld Rusland groeit.” Het streefdoel voor Alfa Laval België is een omzetgroei van 10 % jaarlijks. Het aantal werknemers daalde van 183 in ’95 naar 166 in ’97.

Jos Bellinkx grossiert in vliegtuigtickets, tweemaal per jaar bezoekt hij zijn dochterbedrijven. Hij is voorzitter van de raad van bestuur van Alfa Laval in België, Oostenrijk, Frankrijk, Duitsland, Zweden, Italië, Nederland, Portugal, Spanje, Zwitserland, Verenigd Koninkrijk, Verenigde Arabische Emiraten, Zuid-Afrika, Brazilië, Argentinië, Chili, Colombia, Peru, Venezuela, Mexico en bestuurder van Alfa Laval India. “Mijn grote troef is dat ik kan slapen in vliegtuigen,” lacht Bellinkx. “Ik geloof in de macht van het voorbeeld en heb altijd dicht bij de troepen gewerkt. Ik ben de grootste reiziger van de leiding en wil het tweede echelon zien. De nummer 1 is belangrijk, maar het tweede echelon is minstens even belangrijk. Ik wil de toewijding voelen en het potentieel voor de opvolging en de vernieuwing peilen.” Jos Bellinkx is net terug van een inspectieronde in Latijns-Amerika : “Voor ons zit daar in de volgende vijf jaar een behoorlijke kans op groei. De Gouden Driehoek is Brazilië, Argentinië en Chili en de kandidaten voor expansie zijn Peru, Colombia en Venezuela. De privatisering gaat verder, de muntstabiliteit neemt toe en de kwaliteit van het economisch beleid klimt. Ik ben optimistisch, alhoewel niet blind voor ongevallen als de Mexicaanse crisis.” De toekomst wordt voorbereid met investeringen in Azië, Centraal-Europa, Rusland en Zuid-Afrika. “In China heeft Alfa Laval al drie fabrieken en 12 regionale kantoren met meestal servicecentra,” somt Jos Bellinkx op.

Tetra Laval, industriële drievuldigheid

Alfa Laval is lid van een jonge industriële drievuldigheid. Het Zweedse technologiebedrijf is met Tetra Pak en Alfa Laval Agri een dochter van de holding Tetra Laval. Dat concern is de versmelting in ’91 van de privé-onderneming Tetra Pak van de familie Rausing en het beursgenoteerde Alfa Laval van de dynastie-Wallenberg. Peter Wallenberg controleert rechtstreeks of onrechtstreeks via stichtingen 40 % van de Stockholmse effectenbeurs. Peter Wallenberg hertimmerde de feodale Wallenberg Groep. Saab en Scania zijn uit elkaar gehaald waarbij de helft van de aandelen Saab aan General Motors is verkocht. Swedish Match is gesaneerd, verkocht en met een nieuwe eigenaar opnieuw op de beurs genoteerd. Kema Nobel is overgegaan naar het Nederlandse Akzo.

Alfa Laval werd voor 90 miljard frank verkocht aan Tetra Pak. De financiering van de holding gebeurt centraal door Tetra Laval Finance in Lausanne. Een stafdienst. “De drie zuilen werken zelfstandig, maar bieden waar het enigszins kan gezamenlijk systemen en synergieën aan. De markt over 1996 was zwak, maar Tetra Laval houdt stand door nieuwe producten en betere marketing,” aldus Jos Bellinkx. “Tetra Laval noch Alfa Laval zijn lukraak samengestelde conglomeraten. De groep is veel minder breed uitgewaaierd dan bijvoorbeeld ABB.”

De familie Rausing is Zuid-Zweeds en beleeft dat bewust. Het hoofdkantoor van Tetra Pak resideerde in Lausanne, Alfa Lavel zat in Stockholm. Alfa Laval diende het hoofdkantoor een eis van de Rausings te vestigen in Lund. Tetra Laval, de nieuwe onderneming, en Tetra Pak, de oude, verkozen Lausanne. Voor Zweedse ondernemingen is de belastingdruk in eigen land torenhoog. Voor een Zweedse familiegroep is de fiscale tortuur nog harder. Kledingketen Hennes & Mauritz, telecomonderneming Ericsson en gasmultinational Aga kondigden voor de zomer aan dat ze nadenken om Zweden vanwege de hoge belastingdruk te verlaten. Dergelijke bedreigingen zijn ooit eerder geuit, maar nu lijkt het ernst. De vermogensbelasting op aandelen en het toptarief van de inkomstenbelasting zijn verhoogd (zie kader : Scandinaafse cellulitis).

Professor Göran Grosskopf, voorzitter, is de notabele van Tetra Laval en woont in Zwitserland. Het concern functioneert zonder chief executive officer. Bestuursvoorzitter Sigge Haraldsson van Alfa Laval rapporteert aan de raad van bestuur van Tetra Laval. De drie raden van bestuur van de werkmaatschappijen hebben dezelfde leden. Jos Bellinkx : “De drie groepen werken op armlengte van mekaar. Maximaal tien procent gebeurt intra-groep. Een take-over feeling woekert hier niet, twee van de drie zuilen van Tetra Laval worden geleid door mensen van Alfa Laval.”

De verhuis van Alfa Laval naar Lund (80.000 inwoners) kan vergeleken worden met een bevel aan de bazen van Union Minière om Brussel te ruilen voor Hasselt. De directeuren van Alfa Laval leverden hoofdstedelijke glitter in. Skane in Zuid-Zweden is de Deense kant van het land, de graanschuur, de regio van de boeren. Door de Sond zeilde in de Middeleeuwen het koren van Skane naar de Nederlanden. De Deense vikingkoning Svend Forkbeard stichtte Lund in 990. Skane bleef eeuwenlang een horigheid van Denemarken. Göteborg ligt 300 kilometer ten noorden van Lund en kijkt als zuiverder Zweeds spottend naar Skane. Eerste minister Goran Persson pendelt tussen Malmö en Stockholm, want zijn vriendin is een Zuid-Zweedse schoonheid. Ook dat bekijken de hoofdstedelingen met een scheef oog. De banden tussen Skane en Denemarken worden opnieuw nauwer. In de volgende jaren ontstaat tussen Kopenhagen en Lund een superregio met als ruggengraat de Oresund-brug, een reusachtig bouwproject waarvoor de eerste werven openden.

Koel.

“Op het eerste gezicht zijn de Zweden nog koeler dan de Britten,” bekent Jos Bellinkx. “Nadat ze u hebben doorgrond, groeien zeer hechte contacten en een grote trouw. Het zijn ploegspelers en jobhopping is onpopulair. Om de 14 dagen vergadert de groepsleiding in deze zaal. Als ik er niet ben, is er een telefonische hook-up. Hier wordt niet aan achterklap en roddel gedaan, alles komt op de tafel. De Zweden hebben wat meer tijd nodig, ze zoeken meer eensgezindheid en als die er niet is, wordt gewacht op haar rijping. De productiviteit ligt zeer hoog door een goede planning en een goede voorbereiding. Dit is Competing for the Future op een Europese wijze. De Zweden zijn als businesslui even efficiënt als de Amerikanen, maar de participatie en sociale stijl zijn aantrekkelijker. De Zweden zijn woordarm, Vlamingen zijn extroverter en ik ben populair als feestspreker.”

Jos Bellinkx leest Zweeds en begrijpt het voor 70 %. Hij begon in ’64 bij Alfa Laval en is een one company man : “Voor het jobinterview werd ik als pas afgestudeerde voor 3 dagen naar Zweden gehaald. Dat was zeker in die tijd iets ongelooflijks. Die investering in een rekruut heeft mijn sympathie voor Alfa Laval meteen doen ontbranden.”

De grootouders van de ene tak Bellinkx woonden in een lemen huisje in Koersel, de andere tak was handelaar. Jos Bellinkx studeerde voor ingenieur in Luik : “In mijn opleiding zat steeds een multiculturele inslag. De combinatie van het Latijnse en het Germaanse past me prima. Ik zocht en kreeg een grote zichtbaarheid in de groep. De podiums bij interne brainstormings waren ter beschikking. Ik heb onder meer serieus meegewerkt aan oriënteringen in de biotechnologie, schreef een plan voor de brouwerijbranche en leidde een organisatorisch pilootproject in de Benelux. Vlamingen zijn de ideale grondstof voor euromanagers.”

FRANS CROLS

JOS BELLINKX (EXECUTIVE VICE-PRESIDENT, ALFA LAVAL) IN LUND Drie auto’s bij een verkeerslicht heet hier een file. In Lund kan je rustig en doelmatig werken.