de vakbond is dood, leve de vakbond

Zowel de christelijke, socialistische als liberale vakbond hebben dinsdag de handdoek in de ring geworpen. Na wekenlang onderhandelen gaven hun délégués het lot van Volkswagen Vorst – alias Audi Brussel – uit handen. Een referendum moest beslissen over het voortbestaan van de fabriek. Alles draaide rond de verlenging van de werkweek van 35 naar 38 uren, zonder loonopslag – een kostenverlaging van 20 % – in ruil voor het behoud van 2200 banen.

De stilte aan de top van de drie grote vakbonden was oorverdovend. Geen Luc Cortebeeck of Rudy De Leeuw die arbeiders of bedienden op radio en televisie bezwoeren hun verantwoordelijkheid te nemen. Geen Jan Vercamst die zich als een nieuwbakken en verstandige liberale vakbondstopman profileerde in de kranten. De abdicatie van de macht bij de syndicale leiding was compleet.

Dieptepsychologie is niet nodig om de geestesziekte waaraan Belgische ‘vakverenigingen anno 2007’ lijden, onder ogen te zien. De bonden zijn schizofrene belangenplatformen geworden. Zij verdedigen de belangen van werkenden en niet-werkenden, arbeiders en bedienden, privé-werknemers en ambtenaren, jonge sollicitanten en (bijna-) gepensioneerden. En dit zorgt voor een potpourri van tegenstrijdigheden.

Contradictie 1. Het is bizar om vast te stellen dat het accent van de vakbonden bij Volkswagen Vorst en andere bedrijven zoals Agfa-Gevaert niet in de eerste plaats op werk ligt. De syndicale acties spitsten zich toe op het verdedigen van de comfortpositie van de werknemer. En meestal worden die eisen dan vertaald in loon en geldelijke strijdpunten. De buitensporige vertrekpremies en brugpensioenregeling – met een prijskaartje van 300 miljoen euro – bij VW Vorst zijn hiervan de resultante.

Contradictie 2. Niemand verbaast er zich nog over dat de vakbonden in dit land instaan voor de uitbetaling van de werkloosheidspremies. Nochtans is België hierin een unicum. Dopgeld als instrument voor ledentrouw, buitenlandse syndicaten kunnen er alleen maar van dromen. Maar hoe rijm je dit met de steeds grotere behoefte van dit land om zijn arbeidsmarkt te activeren en meer mensen aan het werk te krijgen?

Contradictie 3. België is ook, samen met Griekenland, de enige lidstaat waar het statuut van arbeiders nog steeds verschilt van bedienden. De werkgevers en vakbonden bekvechten hier al jarenlang over. Geen van beide wil water in de wijn doen.

Een (stapsgewijze) gelijkschakeling zou er nochtans voor kunnen zorgen dat arbeiders makkelijker kunnen ‘opklimmen’ tot het statuut van bedienden. Die laatste zijn een groeisegment in een economie waar het aantal industriële jobs daalt en de tewerkstelling in de dienstensector stijgt. Ook het imago van het beroepsonderwijs zou erdoor verbeteren. Dit moet de vakbonden eerder als aantrekkelijke toekomstmuziek in de oren klinken.

Contradictie 4. De vakbonden oogsten wat ze gezaaid hebben. In het najaar van 2005 keek de ACV-top zedig de andere kant uit, toen de eerste stakingen uitbraken over het Generatiepact. Het ABVV zei te rekenen op de steun van de ACV-militanten voor een 24 uurstaking. Het ACV wou liever niet staken, maar beloofde dat militanten die dat wel doen, gedekt zouden zijn door de vakbond.

Waarom nu niet staken, en toen wel? Het is die lakse houding van de vakbondstop die ervoor gezorgd heeft dat haar invloed afkalfde bij de eigen leden. Met een abdicatie zoals bij VW Vorst tot gevolg. Ook bij jongeren hebben de stakingen rond het Generatiepact geen deugd gedaan. Door die acties werd de indruk gewekt dat de belangen van een oude generatie, die uitkijkt naar vervroegd pensioen en behoud van eigen rechten, blijkbaar zwaarder doorwegen dan die van een jonge generatie, die solliciteert, pas op de arbeidsmarkt komt en haar rechten nog moet opbouwen.

Contradictie 5. De schizofrene belangen die vakbonden vertegenwoordigen, hebben iets pervers. De overheid zal miljarden euro’s belastinggeld afromen van de vertrekpremies van VW Vorst en Agfa-Gevaert. Er hangt een reukje aan dit geld. Het dient namelijk om een Belgische staat te financieren die weigert te ontvetten. Werkgeversorganisaties zoals het VBO en Voka hameren hier al jaren op. Het ACV of ABVV hebben er geen oren naar. Waarom zouden ze ook, als die zelfde vakverenigingen duizenden ambtenaren onder hun leden tellen?

Door dit referendum te organiseren onder de arbeiders en bedienden van VW Vorst hebben de vakbonden zichzelf klinisch dood verklaard. Blijven zij vasthouden aan hun schizofrene belangen uit het verleden, dan is er nog weinig hoop op herstel. Kiezen zij resoluut voor de therapie, dan kan dit misschien leiden tot het heruitvinden van de vakbeweging, in ieder geval tot het vermijden van diametrale belangen. De vakbond is dood, leve de nieuwe vakbond.

piet.depuydt@trends.be

Op www.trends.be kan u uw reactie kwijt op deze en andere intro’s via de blog van de

piet depuydt hoofdredacteur