AI-muziek met valse Drake-stem gaat viraal: ‘Dit is geen inbreuk van auteursrecht’

De opkomst van artificiële intelligentie (AI) laat zich niet alleen gelden door chatbots en gegenereerde beelden: ook de muzieksector zet zich schrap. Het nummer ‘Heart On My Sleeve’ gaat viraal op TikTok en YouTube, waar het meer meer dan 20 miljoen keer is beluisterd. U herkent mogelijk de stemmen van Drake en The Weeknd in het lied en toch hebben deze artiesten de songtekst niet opgenomen. “Bekeken vanuit het auteursrecht, zie ik geen inbreuk.”

De TikTok-gebruiker Ghostwriter is de mens achter de AI. De persoon is grotendeels anoniem en het enige wat we van hem zien, zijn TikTok-video’s waarin hij staat te dansen met een wit laken over zijn hoofd en een zonnebril op zijn neus. In een reactie onder zijn video op TikTok legt hij uit hoe hij jarenlang als ghostwriter songteksten schreef voor de muzieklabels, aldus Vice. Hij kreeg naar eigen zeggen nooit erkenning voor zijn werk en ook zijn vergoeding was ondermaats.

Ghostwriter schreef de songtekst voor het nummer ‘Heart On My Sleeve’ en hij mixte ook de muziek. Vervolgens maakte hij naar eigen zeggen zelf een opname van de tekst met zijn stem, waarna een AI-systeem zijn stem heeft verwisseld met die van Drake en The Weeknd. “Dit is de de druppel die de emmer doet overlopen, AI”, reageerde de artiest Drake in een story op Instagram. Hieronder een herpublicatie van ‘Heart On My Sleeve’ op YouTube.

Algoritmes getraind voor muziek

“Dit is echt van een ander niveau”, merkt Sam Jaspers op, de muziekconsultant die mee de Belgische Ultratop heeft bedacht en jarenlang heeft geleid. “Het nummer zal voor veel mensen erg geloofwaardig klinken. Vooral de stem van Drake klinkt realistisch. De stem van The Weeknd vind ik iets minder geslaagd. Ritmisch zit het ook goed. Ik denk dat we generatieve AI nog het beste zullen herkennen aan de songtekst. Die kan weleens een slechte match vormen met de artiest. Ook al is het aannemelijk dat ook die teksten op termijn steeds geloofwaardiger worden.”

Generatieve AI is volop in het nieuws. De bekendste zijn slimme chatbots als ChatGPT of toepassingen als Dall-E2, dat gratis unieke beelden genereert voor gebruikers, enkel op basis van een omschrijving. Maar sinds de AI-storm is losgebarsten, beweegt ook veel op het gebied van muziek. Tal van tools genereren unieke muzieknummers of korte fragmenten. De ene levert al een beter resultaat op dan de andere. Gebruikers kunnen zelf instructies geven, zoals ook Ghostwriter dat heeft gedaan. De algoritmes achter die AI-tools zijn getraind met ontelbare uren muziek, waardoor ze zich de stijl van artiesten eigen hebben gemaakt.

Nieuwe piraterij

‘Heart On My Sleeve’ is inmiddels tientallen miljoenen keren beluisterd op platformen als TikTok, Spotify en YouTube. Op het moment van schrijven is de originele TikTok-video van ‘Heart on my Sleeve’ niet langer zichtbaar. Het nummer is wel nog te zien op Spotify, maar het kan niet meer worden afgespeeld. Universal Media Group bezit via zijn dochteronderneming Republic Records de rechten van de muziek van zowel Drake als The Weeknd. Financial Times weet dat het bedrijf al eerder aan muziekdiensten heeft opgedragen AI-gegenereerde muziek te blokkeren.

‘Juridisch is er nog veel onduidelijkheid over de rechten van de labels. Daar bestond geen discussie over toen er twintig jaar geleden problemen waren met internetpiraterij.’

Sam Jaspers, muziekconsultant

“Ik begrijp die oplossing van de labels op korte termijn, maar ik vrees dat dit nieuwe fenomeen in de komende maanden en jaren nog veel meer onvrede zal veroorzaken”, merkt Jaspers op. “Die AI-diensten worden steeds toegankelijker, en mensen kunnen makkelijk en in alle stilte muziek uitbrengen met de stemmen van artiesten. Die nummers telkens te verwijderen, kan uitdraaien in een waar kat-en-muisspel.”

Jaspers vermoedt dat AI nieuwe problemen kan geven in de muziekwereld. “Het is nog vroeg om conclusies te trekken, maar alles wijst erop dat die AI-tools niet zomaar zullen verdwijnen. Hou ze maar eens tegen. Het zou tot problemen kunnen leiden bij de platenmaatschappijen, zoals ze eerder worstelden met piraterij van muzieknummers, tot Spotify en de andere bekende muziekapps zijn gekomen.”

Geen auteursrechtkwestie

Toch zijn er nog elementen die de kwestie mogelijk nog ingewikkelder maken voor muzieklabels. “Juridisch is er nog veel onduidelijkheid over de rechten van de labels. Daar bestond geen discussie over toen er twintig jaar geleden problemen waren met internetpiraterij. De muziek is bij een nummer als ‘Heart On My Sleeve’ wel origineel, alleen wordt artificiële stem gebruikt van bekende artiesten.” Voor platenbedrijven bestaat op termijn het risico dat derden geld verdienen met de stem van de artiesten die zij onder contract hebben. Op die manier lopen ze dan inkomsten mis, en dat is problematisch wanneer het op grote schaal gebeurt.

‘Bekeken vanuit het auteursrecht zie ik geen inbreuk. AI heeft geen invloed op de uitvoering van dit nummer’

Jozefien Vanherpe, KU Leuven

Jaspers meent dat de platenfirma’s een middenweg zullen moeten vinden. “De eerste reactie is natuurlijk het blokkeren van de liedjes, maar als dit soort nummers nog vaker opduikt, zal dat onvoldoende blijken. Dan zullen muziekbedrijven toch een constructieve oplossing moeten vinden. Zo kunnen ze verdienen aan gegeneerde muziek waarin de stemmen van hun artiesten voorkomen. Dat kunnen muziekbedrijven ook zien als een kans om hun bereik te vergroten. Maar het zal nog een moeilijke kwestie worden, want ik kan me voorstellen dat artiesten ook niet altijd vrede nemen met de songtekst die schijnbaar met hun stem wordt opgevoerd. Er zal dus nog veel moeten gebeuren voordat platenfirma’s bereid zijn zo’n compromis te sluiten.”

Het blijft een moeilijke technische kwestie die juristen met voortschrijdend inzicht bekijken. “Als ik de situatie analyseer aan de hand van dit voorbeeld, dan zie ik geen schending van het auteursrecht”, stelt Jozefien Vanherpe, professor intellectuele rechten aan de KU Leuven. “Auteursrecht in de muziekindustrie bestaat uit verschillende onderdelen: de compositie, de songtekst en de uitvoering. AI komt hier bij geen van die onderdelen kijken, zelfs niet bij de uitvoering. Het zijn namelijk niet de echte Drake of The Weeknd die zingen. Zij zijn hier niet de uitvoerders.” Vanherpe legt het met het voorbeeld van een artiest die een stem heeft die op twee druppels water gelijkt op die van Drake. Zolang deze artiest zijn eigen teksten en muziek gebruikt, is Drake uiteraard niet de uitvoerder van de muziek die deze artiest maakt.

Master rights

Vanherpe houdt wel een stok achter de deur. “Toch is er wel een ander recht waar platenfirma’s mogelijk op kunnen leunen. Namelijk het ‘naburig recht van de producent’, ook wel bekend als het master right. Dat wil zeggen dat een producent door zijn investering altijd een recht over de muziekopnames van zijn artiesten. De AI is getraind op de stemmen van artiesten doordat het ontelbare uren naar muziek heeft geluisterd. Wanneer de AI-tool die opnames of zelfs een fragment raadpleegt tijdens zijn werking, is dat een inbreuk op de master right.”

‘Het blijft de vraag hoe rechtbanken hierover zullen oordelen’

Jozefien Vanherpe, KU Leuven

Dit is dan ook waar de werking van AI verschilt met het voorbeeld van de artiest die een gelijkaardige stem heeft als die van Drake. Zelfs wanneer hij als mens actief zijn best doet om het stemgeluid van Drake na te bootsten, bewaart hij in zijn geheugen nog geen regelrechte opnames van het werk van Drake. Hij gebruikt hoogstens zijn herinneringen aan het stemgeluid van Drake.

“In het verleden zijn er vele voorbeelden geweest waarbij het master right tot ernstige juridische geschillen heeft geleid. Ik denk bijvoorbeeld aan een inbreuk bij het lied Metall auf Metall van de band Kraftwerk. In een ander lied kwam slechts een heel kort ritme voor dat afkomstig was uit het het nummer van de Duitse band. De zaak heeft zo’n 20 jaar aangesleept, maar het korte fragment was voldoende voor de rechter om een inbreuk vast te stellen. Toch blijft de vraag hoe rechtbanken over AI-gegenereerde muziek zullen oordelen.”

Lees ook: