Geert Noels pleit voor herwaardering van ondernemerschap: ‘België is geen aantrekkelijk land meer om te ondernemen’

Ons land staat voor veel meer dan een begrotingssanering, aldus econoom Geert Noels. We vinden onze welvaart vanzelfsprekend, terwijl niemand nog risico wil nemen. Die combinatie is niet houdbaar. Ondernemen moet weer aantrekkelijk worden in België.

De voorbije jaren kon België zijn begrotingsramp nog vergoelijken met de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne, maar de tijd van excuses is voorbij. De Europese Commissie heeft ons op een besparingsdieet gezet. Het zal een operatie moeten worden van het kaliber van de besparingen van de jaren tachtig en negentig. De blikvanger was toen het Globaal Plan in 1993, waarmee toenmalig premier Jean-Luc Dehaene ons land de Europese muntunie binnenloodste. Net als toen is het vandaag alweer Europa dat ons bij de les moet brengen. “Het klinkt cynisch, maar in België moet je bijna hopen op zware druk van Europa of de financiële markten om hervormingen te kunnen doorvoeren”, aldus econoom Geert Noels, in het dagelijkse leven CEO van de vermogensbeheerder Econopolis, waarvan hij ook de oprichter is.

Een andere Belgische klassieker is de zoektocht naar nieuwe belastingen om begrotingsgaten dicht te rijden. Zo was in de verkiezingscampagne sprake van een miljonairstaks. “België vindt altijd wel een nieuwe belasting uit”, zegt Noels. “Ons land is een perfect museum van alle mogelijke belastingen die in de wereld al zijn uitgevonden.” Deze keer staan vermogensbelastingen in de kijker, maar daarvan zijn er in dit land al meer dan genoeg, vindt Noels. “We staan in de top van de OESO-rangschikking voor opbrengsten uit vermogensbelastingen ten opzichte van het bruto binnenlands product (bbp). Een recent rapport van het Planbureau relativeert overigens de verwachtingen over vermogensbelastingen.”

Dat arbeidsinkomen zwaarder wordt belast dan inkomen uit kapitaal is een verkeerd excuus, zeker in het geval van ondernemers. “Als een bedrijf winst maakt – wat de eerste uitdaging is – betaalt het daarop vennootschapsbelasting. Wordt de overblijvende winst uitgekeerd als dividend, dan is daarop een roerende voorheffing verschuldigd, waarvan het tarief sinds 2011 verdubbeld is tot 30 procent. Als je de totale belastingdruk op bedrijven vergelijkt met de hoogste tarieven van de personenbelasting, dan merk je een evenwicht. Spaarboekjes genieten trouwens van een fiscale vrijstelling, en minister van Financiën Vincent Van Peteghem gaf een staatsbon uit tegen een verlaagde roerende voorheffing van 15 procent. Risicoloze beleggingen worden dus bevoordeeld ten opzichte van risicodragende beleggingen. Wees dan niet verwonderd dat niemand nog risico wil nemen en een onderneming opricht om banen en welvaart te creëren.”

Ondernemen in België

Want dat laatste is het echte probleem, volgens Noels. “België is geen aantrekkelijk land meer om te ondernemen. De overheid of door de overheid gesubsidieerde sectoren zorgden in 2023 voor het merendeel van de nieuwe banen, volgens de Nationale Bank van België. Onze concurrentiekracht blijft verzwakken. Op zowat alle internationale rangschikkingen zakken we verder weg. En de Brusselse beurs loopt leeg, symptomatisch voor het gebrek aan economische dynamiek, en zeer vergelijkbaar met onze toestand eind jaren zeventig. Wie wil hier nog investeren in de doorgroei van een jong bedrijf om het daarna naar de beurs te brengen? Wie wil nog risico nemen in België?”

De risicoaversie is een cultuur geworden die doorsijpelt in het beleid. “Was Google een Belgisch bedrijf geweest, dan had er tijdens de kiescampagne ongetwijfeld een debat gewoed over de invoering van een Google-taks. Is er iemand die risico neemt en toegevoegde waarde creëert, dan denken we meteen: ‘Hoe kunnen we dat belasten?’ Dat is trouwens niet alleen de mentaliteit in België. Heel Europa is in dezelfde richting ontspoord. We vinden welvaart vanzelfsprekend. Welvaart dient enkel om te belasten en zo het maatschappelijk en het overheidsapparaat in stand te houden. Ondertussen neemt het belang van Europa in de mondiale economie en de financiële markten volop af.”

Lees verder onder de foto

Corporatisme

Als de saneringen van de jaren tachtig en negentig uiteindelijk slaagden, lag dat niet alleen aan de besparingen, volgens Noels. “De politiek is toen het belang gaan inzien van een gezond bedrijfsweefsel voor de welvaart. Besparingsmaatregelen wegen op korte termijn op de economie. Maar als ze de rugzak van de bedrijven verlichten en banen creëren, versterkt het ondernemers- en het gezinsvertrouwen en krijgt de economie al snel een boost. Je moet vandaag dus niet alleen de begroting saneren, maar ook de concurrentiekracht herstellen. Beide gaan hand in hand. Ze kunnen elkaar wederzijds enorm versterken, zoals ten tijde van de regeringen-Martens en -Dehaene. Uiteraard moeten hervormingen fair zijn. De sterkste schouders moeten de zwaarste lasten dragen. Maar België heeft vooral veel meer schouders nodig.”

Wat niet betekent dat de bedrijfswereld geen boter op het hoofd heeft. De groeiende regelgeving ligt niet alleen aan de Belgische overheid, de Europese Unie of de vakbonden, maar ook aan het lobbywerk van bedrijven. De regelberg komt gevestigde bedrijven goed uit, want hij schrikt nieuwkomers op de markt af, zodat de concurrentie verzwakt. De regelberg werkt dus als een drempel en schenkt gevestigde bedrijven een gezapiger leven. “Toen ik Econopolis heb opgericht, ondervond ik zelf de hoge drempel voor nieuwkomers in België”, zegt Noels. “Heel wat Belgische sectoren hebben zo’n drempel, wat deels het werk is van het corporatisme van de gevestigde bedrijven. Het rapport van de Europese Commissie over België wijst expliciet op dat probleem.”

De Belgische gemakzucht komt ook bovendrijven in de overheidsfinanciën. Uiteraard zullen we moeten besparen. Maar we zullen vooral onze attitude moeten veranderen, aldus Noels. “België kiest altijd voor gewin op korte termijn. De lasten zijn voor later. Herinner u de sale-and-lease-back van overheidsgebouwen onder de regering-Verhofstadt (waarbij overheidsgebouwen verkocht en meteen weer gehuurd werden, wat op lange termijn een dure operatie bleek te zijn, nvdr). Andere voorbeelden zijn het opdoeken van pensioenfondsen destijds, of het lege Zilverfonds. Zo worden ook investeringen uitgesteld om ruimte te geven aan lopende uitgaven. In de gezondheidszorg bijvoorbeeld moeten investeringen in preventie wijken voor grote budgetten voor geneesmiddelen en behandelingen. En zo zijn er honderden voorbeelden. De overheid probeert iedereen klant te maken. Draai die mentaliteit maar eens om op het moment dat het overheidsbeslag op de economie in de richting gaat van 55 procent van het bbp. Als zoveel mensen afhankelijk zijn van het overheidssysteem, zullen de hervormingen op veel weerstand stoten. Niet alleen van de vakbonden, maar ook van de vele organisaties in dit land die lobbyen voor het belang van hun leden.”

Economische strategie

Europa doet al niet veel beter, volgens Noels. “China heeft al heel lang een economische strategie uitgestippeld, waardoor het vandaag sterk staat in sectoren als artificiële intelligentie en elektrische auto’s. In de Verenigde Staten ontplooit zich intussen een groene industrie, dankzij overheidssteun via de Inflation Reduction Act. En Europa? Heel wat industrie is uit Europa verdwenen, onze defensie loopt achterop, en onze energiebevoorrading blijft kwetsbaar. Intussen bikkelt Europa over de verdeling van de topjobs, zoals de herbenoeming van Ursula von der Leyen als Commissievoorzitter. Dat is blijkbaar belangrijker dan het ontwikkelen van een strategische visie. Europa heeft geen plan. Ik vind dat ontstellend.”

Lees ook: