Beter statuut, slechter bedrijfsklimaat

Het sociaal statuut van de zelfstandige ondernemers is de voorbije jaren aardig verbeterd. Maar dat heeft wel een rood spoor getrokken door hun sociale zekerheid.

Om het stelsel weer gezond te maken zijn meer sociale bijdragen nodig. Dat kan via een beter bedrijfsklimaat. Dat is er te weinig, zeggen middenstandsorganisaties.

Het lijkt vreemd. Op een ogenblik dat iedereen de mond vol heeft over langer werken wordt de pen-sioenmalus voor zelfstandigen vanaf volgend jaar voort afgebouwd. De malus houdt in dat zelfstandigen een deel van hun pensioen verliezen als ze vroeger stoppen met werken. In de huidige regeling kan een zelfstandige die op zijn 60ste met pensioen gaat, tot 25 procent van het pensioenbedrag verliezen. Wie op 64 jaar stopt verliest nog 3 procent. Vanaf volgend jaar verdwijnt de pensioenmalus al voor zelfstandigen die 41 jaar gewerkt hebben of die 63 of 64 jaar oud zijn. Het systeem dooft progressief uit tot in 2016. Dan is er enkel nog een malus van 12 procent voor wie met pensioen gaat tussen 62 en 63 jaar en geen carrière heeft van 41 jaar.

Uit een nota die Unizo, zijn Franstalige tegenhanger UCM en de Boerenbond in de herfst van 2011 aan de regeringsonderhandelaars hebben overhandigd, zou je kunnen opmaken dat de malus moest blijven bestaan en worden uitgebreid naar de werknemers en ambtenaren. De werkgeversorganisaties benadrukten dat “het systeem van vermindering van de uitkering bij vervroegde ingang van het pensioen ook bij de werknemers opnieuw ingevoerd moet worden en gewerkte jaren na de leeftijd van vervroegde pensionering relatief meer pensioen moet opleveren. Langer werken moet op gelijke wijze beloond worden voor loontrekkenden en zelfstandigen.”

Maar de regering heeft besloten in de andere richting te werken en de discriminatie met de ambtenaren en de werknemers – voor wie al jaren geen sprake meer is van een malus – weg te werken door de pensioenmalus voor zelfstandigen af te bouwen.

Minder starters

Omdat de nieuwe regeling over vervroegd pensioen zoals de regering-Di Rupo ze heeft uitgetekend ook van toepassing is op zelfstandigen, verkleint het risico dat de afbouw van de malus mensen ertoe aanzet vroeger uit de arbeidsmarkt te stappen. Net als bij werknemers wordt het vervroegd pensioen voor zelfstandigen langzaam maar zeker opgetrokken van 60 jaar nu naar 62 jaar in 2016.

Kmo- en zelfstandigenorganisaties pleiten er al sinds mensenheugenis voor de sociale statuten van werknemer en zelfstandige naar elkaar toe te doen groeien, zowel voor de aantrekkelijke als voor de minder aantrekkelijke aspecten van de twee stelsels. Wie kiest voor ondernemerschap weet dat daar heel wat risico’s aan verbonden zijn en dat een zelfstandige fundamenteel verschilt van een loontrekkende. Maar als de sociale systemen mijlenver uit elkaar blijven liggen, is er geen stimulans om voor het zelfstandigenstatuut te kiezen.

Recente cijfers van het commerciële informatiebureau Coface Services Belgium tonen aan dat steeds minder mensen een eigen zaak oprichten. In het eerste kwartaal van 2012 is het aantal starters met 16 procent gedaald tegenover dezelfde periode in 2011 (21.788 starters). In 2007 werden in het eerste kwartaal nog 23.242 starters geregistreerd. Financiële crisis annex recessie zijn deels een verklaring voor die daling. Alle zelfstandigenorganisaties zien ook het in hun ogen onaantrekkelijke sociale ondernemersstatuut als een van de oorzaken.

Nu is de kloof tussen de twee statuten de voorbije jaren aanzienlijk verkleind. Nemen we het pensioen, het voornaamste aandachtspunt van Unizo en co. Ze eisen een gelijkschakeling van het minimumpensioen van de zelfstandigen met dat van de werknemers. Voor een gezinshoofd bedraagt de kloof op maandbasis 22,64 euro. Het minimale brutogezinspensioen van een zelfstandige klokt af op 1336,54 euro, dat van een werknemer op 1359,18 euro. Hier is sinds 2004 een hele weg afgelegd in het voordeel van de zelfstandigen. In juni 2003 lag het minimumgezinspensioen voor een werknemer nog meer dan 200 euro hoger dan dat van een zelfstandige. In 2008 bedroeg het verschil ongeveer 67 euro. Dat minimumpensioen is zeer belangrijk voor zelfstandigen, want 75 procent van hen heeft er recht op.

Alain Mouton