ZUIDOOST-AZIE. Vreemd volk welkom ?

In de snikhete ekonomieën van Zuidoost-Azië werken legers gastarbeiders aan glinsterende wolkenkrabbers, dreunende autowegen en ultramoderne luchthavens. De bouwwoede heeft de lonen de hoogte ingejaagd en de rijkdom wenkt.

Maar er zijn ook schaduwzijden.

Locatie : Kuala Lumpur (Maleisië).

Iedereen in Kuala Lumpur kent hem als de Condo King. Datuk Alan Tong Kok Mau kreeg deze bijnaam naar aanleiding van de vijf condominiums die zijn bedrijf, Sunrise, voor de betere klasse bouwde in de weelderige heuvels rond de hoofdstad van Maleisië. Tong wordt op die manier aangesproken door mensen zoals Sahrudji Mat Salim. Deze 29-jarige Indonesische arbeider werkt als elektricien in de Mont Kiara-bouwwerf van Sunrise, in een voorstad ten westen van de hoofdstad Kuala Lumpur. Hij is een van de honderden buitenlandse arbeiders zonder wie het projekt nooit verder dan de blauwdruk zou zijn geraakt.

Toen de ekonomie van Maleisië aan het einde van de jaren ’80 een hoge vlucht nam, was de lokale bouwindustrie niet opgewassen tegen de taak om een hele natie te bouwen. Ongeveer de helft van alle buitenlandse arbeiders in Maleisië werkt in de bouwsektor.

In 1994 alleen al betraden meer dan 1 miljoen migranten vreemde bodem. Gewoonlijk doen zij het vuile, moeilijke en gevaarlijke werk dat de lokale arbeiders schuwen. De bedrijven die deze migranten in dienst nemen, hebben minder kosten omdat deze arbeiders bereid zijn aan lagere tarieven te werken. Soms zelfs aan te lage tarieven. Het gevolg hiervan is dat velen vooral zij die illegaal werken in de marginaliteit leven. De regeringen van bijvoorbeeld Taiwan en Hongkong proberen hier iets aan te doen door het aantal buitenlandse arbeiders dat officieel wordt toegelaten, te verhogen. Een strikte regeling van werkstromen kan volgens deze instanties spanningen onder kontrole houden en misbruiken tegengaan.

GEVEN EN NEMEN.

Probleem is dat heel wat regeringen niet eens weten hoeveel buitenlandse arbeiders er aktief zijn op bouwwerven. Officieel stelt Japan ongeveer 160.000 buitenlandse arbeiders tewerk. Sommigen menen dat het cijfer in de realiteit oploopt tot 270.000. “De buitenlandse arbeiders maken nu inherent deel uit van de Japanse bouwindustrie, ” zegt Tokunosuke Hasegawa, professor in bouwkunde aan de Maikai universiteit.

Sommige landen geven én nemen buitenlandse arbeiders. Tijdens de recessie in Maleisië, midden van de jaren ’80, zochten ruwweg 200.000 opgeleide bouwvakkers elders werk, in Singapore, Hongkong, Taiwan en Japan. Na de recessie bleven de meesten in het buitenland omdat ze er meer verdienden. Als reaktie kwamen duizenden werkzoekenden of slecht betaalden uit Indonesië, en een aantal uit Bangladesh, de leemte in Maleisië opvullen.

Ook Thailand neemt en geeft arbeiders. Vorig jaar vertrokken zo’n 400.000 arbeiders ; drie vierden naar Singapore, Hongkong, Maleisië, Taiwan en Brunei. Het leeuwedeel zijn bouwvakkers. Ironisch genoeg wordt het meeste werk in het noorden van Thailand uitgevoerd door illegale bouwvakkers uit Birma.

Iedereen weet dat de bouwindustrie in Oost- en Zuidoost-Azië een enorme expansie kent. De groeicijfers in de sektor overtreffen vaak de al even indrukwekkende groeicijfers van de algemene ekonomie. In Maleisië bijvoorbeeld kende de bouwsektor een jaarlijkse groei van meer dan 11 % sinds 1991, en deze groei lijkt nog lang niet af te zwakken.

Nu de plannen van openbare werken in Azië massaal van de tekentafels rollen, staan bouwfirma’s zwaar onder druk om steeds meer werkkrachten te vinden om cement te gieten en staal te lassen. “Jonge mensen werken niet graag in de felle zon of in een stoffige, vuile omgeving, ” zegt Tai Kom Yok, algemeen aannemer in Maleisië en hoofd van L’Grande Development. “Zij geven de voorkeur aan kantoorwerk, waar er airconditioning is. “

Dat speelt in het voordeel van arbeiders zoals Sahrudji. Deze Indonesiër verdient 27 Maleisische dollar (320 Belgische frank) per dag, tien keer meer dan wat hij vroeger verdiende in een ziekenhuisapoteek. “Ik zou hier zo lang willen werken als het bedrijf me toelaat, ” zegt Sahrudji, die ook vrouw en dochter naar Maleisië liet overkomen. “Hier is het goed werken. “

SOCIALE SPANNINGEN.

Ondanks de belangrijke rol van buitenlandse arbeiders in bloeiende Aziatische ekonomieën, willen veel regeringen hun aantal verminderen. Zij vrezen dat deze buitenlandse arbeiders voor sociale spanningen kunnen zorgen, en vakbondsleiders zeggen dat deze groep het moeilijk maakt voor lokale arbeiders om op te komen voor hogere lonen en betere werkomstandigheden.

De advokaat Hironobu Honda verleent juridische bijstand aan buitenlandse arbeiders in Japan. Hij zegt dat er vooral problemen zijn ontstaan sinds de vertraagde groei van de ekonomie. Werkgevers die in financiële problemen geraken, weigeren in sommige gevallen om migranten te betalen. Of als een migrant bij een werkongeval betrokken is, wordt hij ontslagen. “Buitenlandse arbeiders worden verkeerdelijk gebruikt als buffer voor ekonomische bijsturingen, ” zegt Tokunosuke Hasegawa van de Maikai universiteit.

Maleisië wil de rol van migranten gradueel afbouwen. “Buitenlandse arbeiders zijn belangrijk voor onze ekonomische ontwikkeling, maar dat betekent niet dat we de sluisdeuren volledig willen openen, ” zegt Datuk Anthony K.S. Yeo, sekretaris-generaal van het ministerie van Arbeid. “Dat zou sociale problemen veroorzaken. ” Yeo zinspeelt op de gedachte die leeft onder het volk dat toenemende kriminaliteit en de verspreiding van malaria, tuberculose en aids te wijten zijn aan de toestroom van buitenlandse arbeiders.

Maar bouwbedrijven in Maleisië maken zich eerder zorgen over het feit dat deze plannen van de regering de bouwindustrie in een gevaarlijke impasse zullen brengen. Zij vrezen een toenemend arbeidstekort zodra een aantal grote infrastruktuurprojekten start waaronder de nieuwe internationale luchthaven van Kuala Lumpur. “Het tekort is zelfs al voelbaar in de hogere arbeidskringen, ” zegt de personeelsverantwoordelijke van een van de grootste bouwbedrijven in Maleisië. Zijn bedrijf telt nu al een tekort aan ingenieurs en architekten met ontwerpervaring. “We plaatsen werkaanbiedingen, maar we krijgen onvoldoende respons om aan de noden tegemoet te komen, ” voegt hij eraan toe. “Als we geen buitenlandse arbeiders aantrekken, kunnen miljoenenprojekten niet eens een aanvang nemen. “

De migranten laten ook van zich horen. Zij klagen dat ze minder verdienen dan de lokale arbeidskrachten. Bouwbedrijven replikeren echter dat buitenlandse arbeiders eigenlijk duurder zijn omdat ze voor hen ook behuizing en transport moeten voorzien. Bedrijven moeten niet zelden bijdragen aan de staat betalen, en bezoldigingen aan rekruteringsbureaus. Illegale arbeiders worden dan weer gemakkelijk uitgebuit door hun werkgevers. Ze hebben niet alleen een lager inkomen, maar armzalige behuizing en beperkte of geen medische tegemoetkomingen.

“De schuldplichtigheid (tegenover makelaars), de angst voor arrestaties en de moeilijkheid om aan een andere job te geraken, maken deze migranten uiterst volgzaam. Ze zijn een gemakkelijke prooi van uitbuiting en misbruik, ” zegt Patrick Pillai van het Maleisisch Instituut voor Strategische en Internationale Studies.

Daarbij komt dat migranten vaker gewond raken, of zelfs dodelijk verongelukken omdat zij een steeds grotere rol spelen in de bouwsektor.

Regeringen die hun arbeiders zien vertrekken, doen meer inspanningen om de rechten van deze arbeiders in het buitenland te beschermen. De Thaise minister van Tewerkstelling Sompong Amomvivat bezocht onlangs in Singapore en Brunei bouwwerven waar Thaise arbeiders zijn tewerkgesteld. Hij kontroleerde de werkomstandigheden en sprak met de bouwleiders om deze te verbeteren.

De Filipijnen zijn met 3,5 miljoen Filipino’s die in andere landen werken, een van Aziës grootste werkkrachtexporteurs. Dit land voert momenteel bilaterale gesprekken met landen die grotere groepen Filipijnen werk geven, om werk- en leefomstandigheden in het buitenland te verbeteren. Aannemers klagen daarentegen dat zij vaak stank voor dank krijgen. “Zodra de Indonesiërs hun opleiding en verblijfsvergunning hebben gekregen, verdwijnen ze met de noorderzon, ” zegt Amirin Akasa, hoofd van het Maleisisch bedrijf Masmirin, dat de Sunrise Condominiums van Tong van gas voorziet. “De ontwikkeling van Maleisië zit momenteel in zo’n stroomversnelling, dat er gevochten wordt voor mensen met een gedegen opleiding, ” zegt hij. “De arbeidsmarkt is open, dus kunnen we niemand tegenhouden die wil vertrekken. “

Sunrise heeft ondertussen drie condominiums bijgebouwd, en is bezig aan de bouw van een internationale school. Maar het bedrijf kampt met een tekort aan werkkrachten van 20 tot 30 %, zegt C.C. Pan, senior projektmanager. De werknemers vrezen dat als ze niet snel extra arbeiders kunnen aanwerven, het bedrijf de lopende werken niet op tijd zal kunnen afwerken. En Tong zou zijn titel van Condo King wel eens kunnen verliezen.

MURRAY HIEBERT

(c) The Far Eastern Economic Review

BUITENLANDSE BOUWVAKKERS Zonder hen waren de talloze miljoenenprojekten onmogelijk.