Vandersanden maakt eerste baksteen die CO2 opneemt: ‘Alleen verduurzamen om subsidies te krijgen, is verleden tijd’

Baksteenfabrikant Vandersanden heeft de eerste gevelsteen ontwikkeld die bij zijn productie CO2 opneemt. 60 kilogram om precies te zijn per ton gevelstenen. “Bedrijven weten dat verduurzaming van productieprocessen nodig is om op lange termijn termijn relevant te blijven in onze samenleving”, stelt professor Ingrid Molderez van de KU Leuven.

Vandersanden heeft als doelstelling om in 2050 CO2-neutraal te zijn en daarom heeft het zijn productieprocessen onder de loep genomen. De nieuwe Pirrouet-gevelsteen, zoals hij heet, gaat nog verder dan CO2-neutraal, want het productieproces is CO2-negatief. Het bedrijf uit Bilzen bakt de steen niet in traditionele gasovens. Het laat de steen uitharden in een kamer gevuld met CO2, die voorkomt uit de verbranding van fossiele brandstoffen uit industrieën met een intensief energieverbruik. 80 procent van de grondstoffen voor Pirrouet zijn afkomstig van reststromen uit de staalindustrie. 20 procent is afkomstig van primaire grondstoffen.

Tijdens het carbonatatieproces reageert die CO2 met calciumhoudende materialen, waardoor carbonaten ontstaan. Tijdens het productieproces wordt per ton gevelstenen maar liefst 60 kg CO2 opgenomen, die zich tijdens de uitharding van de stenen permanent verbindt met de aanwezige calciumhydroxide. Dat levert een harde kalksteenachtige steen die voldoet aan de Europese norm voor keramische gevelstenen. Het is de eerste keer dat een gevelsteen op die manier wordt geproduceerd.

“De Belg heeft al jarenlang een baksteen in de maag, maar voor het eerst heeft hij de kans om in één te investeren die effectief CO2 helpt te verminderen”, zegt professor Ingrid Molderez aan Trends. Zij is is het hoofd van de Onderzoeksgroep Centrum voor Economie en Duurzaam Ondernemen (CEDON) van de KU Leuven. “Het is echt een innovatief project. Er zijn al meerdere bedrijven die afvalstoffen recycleren tot nieuwe materialen, zoals bakstenen. Maar dit is de eerste keer dat de keuze voor een steen ook rechtstreeks de hoeveelheid CO2 helpt verminderen.”

CO2 in perspectief

60 kilogram CO2 verminderen per ton stenen, maar wat kunnen we ons daarbij voorstellen? We berekenen eerst hoeveel kilogram aan stenen benodigd is voor een huis en daarna plaatsen we de CO2-reductie in perspectief. Voor een huis zijn gemiddeld per vierkante meter 64 bakstenen benodigd van het Pirrouet-type ‘DF-S’ van Vandersanden. Een huis met een lengte en breedte van 6 meter en met een hoogte van 6 meter heeft dus 6.144 stenen nodig. Voor een derde van de muuroppervlak rekenen we raamwerk. Vandersanden geeft ook niets vrij over het gewicht van de baksteen, maar gemiddeld is dat 2,5 kilogram. Met die gegevens berekenen we een totaal van 15.360 kilogram dat benodigd is aan gevelstenen. Een huis van die afmetingen zou met andere woorden de hoeveelheid CO2 met 921,6 kilogram verminderen als u de Pirrouet-steen kiest.

Om dat cijfer vervolgens in perspectief te plaatsen, vergelijken we het met de CO2-uitstoot van een jaar lang autorijden. Wie 15.000 kilometer per jaar rijdt, stoot daarmee 1,928 ton CO2 uit. Dat is als we cijfers nemen van federatie van de bedrijven van de Belgische auto- en tweewielerindustrie (FEBIAC) over de gemiddelde uitstoot van wagens per gereden kilometer.

“We komen van een situatie waarbij bedrijven enkel verduurzamen als er een subsidie komt bij kijken. Dat is een rechtstreeks economisch voordeel. Bedrijven zoals Vandersanden kijken vandaag meer op de lange termijn”, merkt professor Molderez op. “Ze weten dat verduurzaming van productieprocessen nodig is om op lange termijn termijn relevant te blijven in onze samenleving. Dat verantwoordt een investering in CO2-kamers, die de klassieke gasoven vervangen bij de productie van bakstenen.”

Samenwerking is geen vrijgeleide

Molderez merkt op dat er samenwerking zal nodig zijn in de industrie tussen sectoren om de CO2-uitstoot te verminderen. “Het is voor sommige sectoren nu eenmaal moeilijker om hun productie te verduurzamen dan voor anderen. Daarom gaan we steeds vaker zien dat bedrijven elkaar helpen om zo hun ecologische doelstellingen te verwezenlijken. Vandersanden neemt de CO2 uit de staalindustrie over om bakstenen te maken. Dat is goed om te zien.”

‘Een staalbedrijf dat zijn CO2 aflevert bij Vandersanden, mag daar geen vrijgeleide in zien om zijn eigen activiteiten te laten zoals ze zijn.’

Professor Ingrid Molderez, KU Leuven

Toch ziet Molderez ook een mogelijk negatief neveneffect van een dergelijke werking. “Dit lijkt op het eerste gezicht circulair, maar we moeten de lat hoger leggen. Een staalbedrijf dat zijn CO2 aflevert bij Vandersanden, mag daar geen vrijgeleide in zien om zijn eigen activiteiten te laten zoals ze zijn. We moeten als samenleving nog steeds blijven kijken naar de bron van de uitstoot en dat is wel degelijk het staalbedrijf. Dat productieproces moet nog steeds duurzamer.”

Biologische materialen

Het idee van Pirrouet komt verder uit een patent van Orbix, een bedrijf dat gespecialiseerd is in duurzame bouwmaterialen. “Er zijn jaren van hard werk gekropen in het uitwerken van een CO2-negatieve en circulaire gevelsteen. Deze innovatie brengt ons weer een flinke stap dichter bij onze belofte voor een CO2-neutrale toekomst, zoals vastgelegd in ons duurzaamheidsprogramma ‘Together to Zero’. We zijn dan ook enorm trots op deze verwezenlijking van ons team. Deze gevelsteen is een mijlpaal voor onze sector, waarmee we als fabrikant bijdragen aan meer circulariteit en een verlaging van de CO2-footprint in de hele bouwsector”, zegt Rudi Peeters, CEO bij Vandersanden.

Ingrid Molderez hoopt dat de ontwikkeling van de eerste CO2-negatieve steen van Vandersanden een opstap is naar een volgende ontwikkeling. “Er valt nog zoveel te doen met biologische materialen in de bouw. Het zijn voornamelijk kleine bedrijven die daarmee experimenteren, maar een grote speler als Vandersanden zou hen de duw in de rug kunnen geven die nodig is om een grote afzetmarkt te bereiken.”

Nieuwbouw of renovatie?

Molderez wijst erop dat biologische bouwmaterialen nog altijd beter zijn voor de natuur dan het gebruik materialen die voortkomen uit afval of een verwerkingsproces dat CO2 reduceert. En welke van de twee het beste is: een steen waarin afvalstoffen zijn verwerkt of een gevelsteen die permanent CO2 opslaat? “Een steen die niet wordt gezet”, stelt Molderez resoluut.

“Het beste is nog steeds dat we minder nieuwe gebouwen plaatsen en inzetten op duurzame renovatie. Dat neemt misschien meer tijd in beslag, maar een sloop en vervolgens de plaatsing van een nieuwbouwwoning, heeft meestal een grotere negatieve impact op ons klimaat.”

Molderez zegt wel dat er uitzonderingen zijn. Daarom werkt CERTON, de onderzoekseenheid die ze leidt, aan een onderzoeksproject dat het toepassen van circulaire bouwoplossingen in collectieve stadsvernieuwingstrajecten wil versnellen. CERTON maakt een instrument dat gemeenten bijvoorbeeld advies bij projecten adviseert over de keuze voor nieuwbouw of renovatie bij projecten.

Gevelstenen recupereren

Vandersanden maakt zich sterk dat ook nieuwbouw steeds beter aansluit bij het circulaire verhaal. In de toekomst mogelijk zal zijn om zijn Pirrouet-stenen op een duurzame manier te verwerken. In de sector wordt namelijk gewerkt aan een droogstapelmethode die dient als alternatief voor het klassieke cement. Daarnaast zit die mortelindustie ook niet stil, want er zit ook een nieuwe soort van kalkmortel in de pipeline, die het mogelijk maakt om gevelstenen te recupereren bij afbraak.

De Pirrouet-steen komt vanaf het eerste kwartaal van 2024 op de Belgische en Nederlandse markt. De bouw en inrichting van de fabriek in Lanklaar zijn al vergevorderd. Later brengt Vandersanden de steen ook uit in andere markten.

Bekijk ook de reportage van Kanaal Z:

Lees ook: