Strepen door de rekening

Wat zou er in 2009 allemaal kunnen gebeuren? Een nattevingerzoektocht naar de onverwachte strepen door de rekening.

Zoals de bankiers zo rampzalig aangetoond hebben, wordt de inschatting van risico’s nog het best van al overgelaten aan bookmakers en casinobazen. Niettemin proberen we, op onze eigen bescheiden manier, verkiezingsuitslagen en economische vooruitgang (of gebrek daaraan) te voorspellen en zelfs diep te graven in de mysteries van de wetenschap. Maar wat lopen we mis? Het is onze gewoonte om te gaan voor zo snel mogelijke winst. Maar, zoals elke gokker u kan vertellen, zijn het eerder de tien-tegen-eenweddenschappen die de dag van een bookmaker kunnen verknoeien. Laten we dus een ‘5-tot-20 %-spelletje’ spelen en op zoek gaan naar gebeurtenissen waarvan iedereen denkt dat ze in 2009 waarschijnlijk niet zullen gebeuren, maar die toch zouden kunnen voorkomen: het soort zaken dat een streep door de rekening haalt.

Sommige gokken binnen onze 5-20 %- marge zijn even hardnekkig als vorstbestendige planten. Een natuurramp, bijvoorbeeld, zou best wel eens de wereld kunnen teisteren in 2009 – maar wat precies, en waar en wanneer, kunnen we niet in onze glazen bol lezen. Elk jaar is er wel zoiets: de SARS-paniek van 2003, de Aziatische tsunami in 2004, de wervelstormen en de grote aardbeving in Pakistan in 2005, de aardbeving op Java in 2007, de overstromingen in Bangladesh in 2007, de cycloon Nargis in Myanmar in 2008. Een angstwekkende gedachte voor 2009 is bijvoorbeeld dat een enorm stuk poolijs afbreekt en de oceaanstromingen afkoelt, maar – even afkloppen! – de waarschijnlijkheid daarvan ligt nog een stuk onder onze 5 %-drempel.

Maar ook de mens kan rampen veroorzaken. Kernenergie heeft een uitstekende staat van dienst, maar er zijn over heel de wereld nu 430 kerncentrales in zowat dertig landen en er varen meer dan 200 met atoomkracht aangedreven schepen en onderzeeërs rond. Wanneer en waar zal het volgende Three-Mile-Island-schierdrama of een echte Tsjernobil-ramp plaatsvinden? Of zal onvoorzichtigheid of corruptie de diefstal van nucleair tuig mogelijk maken en ons allemaal de stuipen op het lijf jagen?

Intussen zal de politiek al even risicozwanger en aleatorisch zijn als een rou-lette. De gedachte aan een sluipmoord achtervolgt politici van Pakistan tot Afghanistan en van Afrika tot Amerika. Als de CIA mis is, dan zal Iran mogelijk in 2009 al nucleair paraat staan. Israël zou in dat geval (en dan zitten we tegen de 20 %-bovengrens van onze waarschijnlijkheidsmarge aan te duwen) wel eens militair kunnen ingrijpen. Iran kan ook de buurt op stelten zetten door te trachten een satelliet te lanceren, wat zou betekenen dat het ook over de capaciteiten beschikt om intercontinentale ballistische raketten af te schieten.

De optimisten hopen misschien nog op een vredesakkoord tussen Israëli’s en Palestijnen, maar de pessimisten vrezen voor een nieuwe oorlog tussen Israël en de Libanese Hezbollah. Meer geruststellend, al komt niets vanzelf in de politiek van het Midden-Oosten, is misschien dat er in 2009 eindelijk vrede kan komen tussen Israël en Syrië. Als dat gebeurt, dan zal het geopolitieke beeld in heel de regio verschuiven.

Het Midden-Oosten is niet de enige regio met aanlokkelijke of verontrustende waarschijnlijkheden. Komt er bijvoorbeeld eindelijk een regeling van het conflict dat al drie decennia woedt tussen Marokko en het door Algerije gesteunde Polisario in de westelijke Sahara? Met een beetje geluk en de aangehouden goodwill van de Pakistaanse president Asif Ali Zardari zullen India en Pakistan zich verzoenen. Als het niet meezit, dan wordt Zardari aan de dijk gezet (misschien door militairen die de Afghaanse taliban gunstig gezind zijn) en raken de twee landen opnieuw slaags over Kasjmier. Al even onwaarschijnlijk, maar toch ook niet uit te sluiten, is een akkoord tussen Sri Lanka en de Tamil-separatisten.

Een al iets grotere gok, in het Verre Oosten dan, is de instorting van Noord-Korea, wat zou leiden tot een enorm belastende – en dure – hereniging van het schiereiland; een andere is dat er na talrijke mislukkingen eindelijk een gelukte militaire coup komt op de Filipijnen.

Ordeverstoring

In de Kaukasus aan problemen geen gebrek. Alleen het verloop is onzeker. Gaat Ingoesetië zich trachten af te scheiden van de Russische Federatie? En zal Dagestan hetzelfde doen? Blijft Rusland, dat ons in 2008 verraste met de korte oorlog in Georgië, de spierballen rollen, bijvoorbeeld door de Krim te annexeren?

Zou het kunnen dat de VN-Veiligheidsraad het aantal permanente leden uitbreidt? De meeste analisten denken van niet, net zomin als ze geloven dat de Soedanese president Omar al-Bashir voor het Internationaal Strafhof zal verschijnen wegens genocide. Maar verrassingen van die aard zijn ook niet uit te sluiten.

Naarmate de herinnering aan 11 september 2001 vervaagt, lijkt de waarschijnlijkheid van een terreurdaad in Amerika kleiner te worden, maar het risico blijft niettemin bestaan. De kans dat Osama bin Laden gedood of gevangengenomen wordt, is aan het verkleinen (in 2002 was de waarschijnlijkheid veel groter). Na de cyberaanval op Estse websites in 2007, neemt ook de kans op computerterrorisme toe. Eén nare gedachte is alvast dat het internet zal dichtslibben omdat het de toenemende trafiek van de genetwerkte wereld niet meer aankan.

Ook de rijke wereld loopt risico’s

Risico’s beperken zich uiteraard niet enkel tot de probleemgebieden op aarde. Zou in het vreedzame Groot-Brittannië, bijvoorbeeld, koningin Elizabeth na 57 jaar dan toch troonsafstand doen? En zo ja, ten voordele van haar oudste zoon of haar oudste kleinzoon? In Amerika zullen campagnevoerders zich vastklampen aan de minieme kans dat de doodstraf afgeschaft wordt, hetzij door de wil van een reeks staten, of mogelijk ook door een oordeel van het hooggerechtshof dat de doodstraf ‘wreed en ongebruikelijk’ is.

In de zakenwereld is het een goede gok geworden dat de Big Three van Detroit wel eens de Big Two kunnen worden en mikken sommige waarnemers zelfs op een Big One. Inmiddels kan de woede van de man in de straat over de excessen op Wall Street vooraanstaande bankiers voor de rechtbank brengen.

Futuristen leggen onveranderlijk de nadruk op technologische doorbraken en velen zullen een commercieel haalbaar ‘kantelmoment’ voorspellen voor elektronische boeken, zoals de Kindle van Amazon. Inzetten op het ontluikende succes van een draagbare elektronische krant is al een moediger gok. Intussen zullen de meeste bedrijven terrorisme laag op hun takenlijstje blijven plaatsen, maar bedrijven in heel de wereld zullen wel de pijnlijke gevolgen moeten ondergaan als de olieprijzen de hoogte inschieten ten gevolge van een spectaculaire terroristische aanslag in Saudi-Arabië.

Maar laten we eindigen op een optimistische noot en vrolijk inzetten op medische doorbraken: een vaccin tegen hiv, een remedie tegen parkinson en zelfs een middel tegen de gewone verkoudheid. Geen daarvan is waarschijnlijk in 2009, al zijn ze allemaal wel denkbaar. (T)

DE AUTEUR IS ADJUNCT-HOOFDREDACTEUR VAN DE WERELD IN 2009.

Door John Andrews