Stop de steun

De voorbije tien jaar draaide de discussie omtrent westerse hulp aan Rusland rond de vraag: “hulp bieden of niet”. Hoewel alles erop wijst dat we het beter niet zouden doen, luidt het antwoord steevast: “hulp bieden”. Zo krijgt Rusland al tien jaar lang een medicament toegediend dat geen genezing brengt, maar dat de patiënt in een vegetatieve toestand houdt. De gewenning neemt toe…

Kwakzalvers.

Wie zijn de kwakzalvers die dit medicijn voorschrijven? Bill Clintons ministerie van Financiën, de G7 (de zeven belangrijkste industrielanden) en het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Onlangs nog verklaarde Clinton in Moskou voorstander te zijn van nieuwe leningen aan Rusland. De Amerikaanse vice-president Al Gore beweert dat het buitenlands beleid van de Verenigde Staten een overwinning heeft geboekt in Rusland. Waarom? Blijkbaar omdat de huidige Russische regering haar zoveelste economisch plan heeft bekendgemaakt, dat goed heet te zijn. Bepaalde mensen zijn van nature meelevend. Anderen hebben er een miljard per jaar voor over om Rusland zoet te houden op militair vlak.

De resultaten zijn hoe dan ook deprimerend. Vandaag zijn er meer Russen tegen het Westen dan tien jaar geleden. Rusland staat economisch zwakker dan in het vorige decennium, ondanks alle door het IMF gesponsorde hervormingen. Er heerst meer corruptie en armoede dan onder het communistisch regime, en heel wat inwoners zouden maar wat graag de klok terugdraaien. Wat hebben de kredieten Rusland bijgebracht en heeft het land echt behoefte aan nieuwe leningen?

De pakweg 930 miljard frank die het voorbije decennium in de Russische begroting werd gepompt, had geen positief effect. Dat is niet zo verwonderlijk, want de Russische begroting kampt met een zwart gat. Geld is een fungibel goed: het werd verkeerd besteed en kwam terecht bij westerse banken, maar ook in de handen van enkelingen die over de juiste connecties beschikken. De Russische burger heeft duidelijk niets van de hulp gezien. Getuige daarvan de deplorabele staat van de gezondheidszorg, het onderwijs, de openbare veiligheid, de wegen en nagenoeg alles wat onder de publieke sector ressorteert.

Handelsoverschot.

Een land dat rijk is aan natuurlijke hulpbronnen en een handelsoverschot heeft van 186 tot 232 miljard frank per maand heeft niet echt IMF-steun nodig. Ik heb sommigen horen beweren dat de leningen aan Rusland niet volstonden om enig verschil te maken. Het IMF, zo beweren zij, heeft gewoon geprobeerd zichzelf in te dekken door goed geld naar kwaad geld te gooien. Volgens hen zijn de leningen hooguit een verspilling geweest, maar hebben ze geen kwaad aangericht. Wel, ze hebben het mis.

Bovengenoemd standpunt houdt geen rekening met de ondermijnende invloed van IMF-steun op de regeringsleiders, op hun economische planning en op de internationale kredietmarkten. In geval van nood haalt het IMF de beurs wel boven, redeneerden zij. Het morele verval was ingezet. Met de hulp van president Clinton en het IMF werd een economisch systeem geschapen waarin systematisch maatschappelijke bezittingen worden gestolen, waarin investeerders worden afgezet en schuldeisers misleid. Geen enkele westerse politicus zou het in zijn hoofd halen dit systeem voor zijn eigen land te bepleiten. Waarom het ons dan nog langer opleggen, met het geld van jullie belastingbetalers?

Iedereen heeft tegenwoordig de mond vol over de bloeiende Russische economie – het bewijs van een geslaagd westers beleid. De medewerkers van Clinton en het IMF spreken met geestdrift over de nieuwe, democratisch verkozen president en het economisch programma dat hij voorstaat – een programma dat veel liberaler is dan alle voorgaande en dat bijgevolg meer steun verdient. Het gevoel van veiligheid is echter maar schijn. De positieve uitlatingen van Clinton en andere westerse leiders maken de schijnopvoering alleen maar geloofwaardiger.

Van naderbij.

Als we de zaken van naderbij bekijken, moeten we vaststellen dat het nieuwe optimisme omtrent de economie niet meer gerechtvaardigd is dan in het verleden. De economische groei haalt nog steeds niet het niveau van voor de hervormingen en is veeleer toe te schrijven aan hogere productprijzen dan aan een toename van de investeringen en het creëren van meerwaarde voor de economie. Ook de hogere belastinginkomsten worden beschouwd als een teken van groeiende rijkdom. Omgerekend in dollar, liggen de inkomsten echter lager. De overheid zegt haar budget beter onder controle te hebben, maar ook dat is een illusie, aangezien een groot deel van de drastisch verminderde uitgaven niet geïndexeerd is. Er liggen meer Amerikaanse dollars onder de matrassen van de Russische burgers dan er roebels in omloop zijn.

Is de Russische economie echt hervormd? Ligt de productiviteit hoger en is er minder corruptie? Is er iemand die echt gelooft dat een land met een jaarlijkse overheidsbegroting van 1162 miljard frank (minder dan de Verenigde Staten aan zijn gevangenissysteem besteedt) het leger en de bureaucratie van een supermacht zal kunnen blijven handhaven?

Het valse succesgevoel en de nieuwe welvaart zijn grotendeels toe te schrijven aan de devaluatie van de roebel in 1998, in combinatie met de hoge olieprijs. Ze hebben weinig te maken met economische hervormingen. Toch haast Clinton zich nog steeds om te zeggen dat Amerika nieuwe IMF-leningen aan Rusland zal steunen. Het economisch plan van de huidige regering verdient die steun immers!

Je hoort mij niet beweren dat de uitspraken van de regering- Poetin over het economisch beleid verkeerd zijn. Veel zaken vind ik erg bemoedigend. Maar in het verleden hebben we ook al economische programma’s gehad die liberale, verlichte hervormingsplannen omvatten. Vroeg of laat belandden zij ergens in een lade, en alles bleef zoals het was.

Onder de mat.

Sinds de regeringsperiode van Gorbatsjov hervallen we keer op keer in hetzelfde patroon: eerst zijn er gesprekken over hervormingen, gevolgd door leningen om deze hervormingen te steunen; na een tijdje vallen de hervormingsplannen in duigen, waarop de schulden worden geherstructureerd; daarna wordt er opnieuw gesproken over hervormingen, er volgen weer nieuwe leningen… Een gebrek aan hervormingen wordt beloond met nieuwe leningen en nieuwe schuldkwijtingen. Zij die het huidige systeem het meest uitzuigen, leven rijkelijk van de buit van iets dat niet meer of minder is dan diefstal. Je zou beginnen twijfelen aan de boodschap die de westerse democratieën uitdragen. Waarom zouden we nog hervormingen doorvoeren in Rusland, als er alweer een nieuwe lening van het IMF onderweg is? De schandalen van het verleden vegen we gewoon onder de mat…

Ik vind dat we Poetin het voordeel van de twijfel moeten gunnen. We mogen hem de mislukkingen uit het verleden niet aanwrijven. Heel wat van zijn ideeën dragen potentieel in zich. Alleen hij kan verandering brengen in de huidige gang van zaken, en tot nu toe werd er weinig ingrijpends ondernomen. Het economisch plan van de regering is nog niet in zijn geheel bekend. De jury blijft nog in beraad.

Laten we niet in oude fouten hervallen. De raad die ik het Westen geef, is heel eenvoudig: doe geen toegevingen aan Rusland, pas de regels toe zoals ze voor alle landen gelden. Het westers kapitaal zou naar de privé-sector moeten vloeien, niet naar de overheid. Alleen zo kan je het land helpen veranderen, alleen zo kunnen er arbeidsplaatsen worden gecreëerd en zullen de Russen efficiënter worden. Voorts moet het geld geïnvesteerd worden op plaatsen waar het werkelijk iets kan opbrengen. Zodoende kan de goodwill ontstaan die hervormingen mogelijk maakt, evenals een democratie die zichzelf in stand houdt.

Stel u eens voor hoe de zaken nu zouden staan als we de 930 miljard frank IMF-geld hadden besteed aan voltijdse opleidingen in het Westen voor 200.000 Russische studenten… Ik denk dat Rusland er vandaag heel anders had uitgezien.

boris fedorov