PENSIOEN- PROBLEEM

Al 150 jaar lang veroudert de bevolking van de geïndustrialiseerde wereld. De oorzaak: een steeds langere levensverwachting en dalende geboortecijfers. Tegenover elke tien personen in de leeftijdscategorie 15-64 staan er vandaag in de elf rijkste industrielanden (G-10) twee 65-plussers. Tegen 2040 verdubbelt deze verhouding in de meeste van deze landen (zie tabel).

Zo’n demografische evolutie blijft niet zonder gevolgen voor de economie. Ten eerste komen de pensioensystemen onder zware financiële druk. Niet alleen omslagsystemen zoals in België – waarbij pensioenen gefinancierd worden met lopende belastingontvangsten – ook systemen op basis van opgebouwde kapitaalreserves dreigen het niet te redden. Tenzij, zo argumenteren verschillende economen, de westerse pensioenspaargelden worden geïnvesteerd in de ontluikende, jonge economieën. De hogere returns die daar te rapen vallen, verschaffen dan de nodige extra financiële zuurstof aan de pensioensystemen.

Levert deze strategie dan een free lunch op, vraagt Hans Blommestein, hoofd van de divisie financiële zaken van de Oeso ( Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) zich af. Het antwoord op deze vraag is neen. Niet omdat veel van deze jonge economieën nu door een dal gaan. Wél omdat deze – op zich verstandige – strategie geen oplossing biedt voor het sleutelvraagstuk van het pensioenprobleem: wat is de haalbare levensstandaard in de toekomst? Een pensioenprobleem dient zich aan als er een (verwacht) tekort ontstaat in materiële productie die nodig is om geplande of beloofde consumptie bij pensioen mogelijk te maken. Met andere woorden, wat zal de koopkracht zijn van de opgebouwde pensioenreserves? Naarmate steeds meer consumenten niet langer ook producenten zijn, kan de levensstandaard (de consumptie per hoofd van de bevolking) niet anders dan afbrokkelen.

Projecties becijferen dat de afkalving van de beroepsbevolking tussen 2010 en 2020 het groeitempo van het bruto binnenlands product (BBP) in de G-10 met 0,5 à 1% kan afremmen. De economische groei moet bijgevolg steeds meer komen van de inzet van technologie en kapitaal. Maar de inzet van deze factoren wordt dan weer ongunstig beïnvloed door de lagere spaarquote eens de babyboomers hun pensioenreserves consumeren.

Alleen een verhoging van de productiviteit en een betere benutting van de bestaande beroepsbevolking brengen een duurzame oplossing aan voor het pensioenvraagstuk. Onmiddellijke actie is daarbij nodig, waarschuwt de Oeso. Want: hoe langer wordt gewacht, des te hoger de kostprijs van aanpassing voor overheid en gezinnen zal zijn. De Oeso stelt daarbij de volgende krachtlijnen voorop:

Het opdrijven van spaar- en investeringsgelden.

Het verhogen van het arbeidsaanbod. Prikkels om vroegtijdig de arbeidsmarkt te verlaten, moet worden afgebouwd.

Het optimaal toewijzen van spaargelden, ook buiten de landsgrenzen.

Het opbouwen van pensioenreserves, zodat de financiële druk op omslagstelsels wordt verlicht.

Ageing-Induced Capital Flows to Emerging Markets do not Solve the Basic Pension Problem in the OECD Area, OECD, Financial Market Trends nr. 70.

Info: Tel. (00-33) 1.49.10.42.35.

The Macroeconomic and Financial Implications of Ageing Populations, Group of Ten, Bank for International Settlements (BIS).

Info: Tel. (00-41) 61.280.80.80.