Markus Steilemann (CEO kunstoffenreus Covestro): ‘Plastic is niet het probleem’

Voor elke klimaatactivist ter wereld is plastic een grote boosdoener. Markus Steilemann, de CEO van het kunststoffenconcern Covestro, probeert plastic uit het verdomhoekje te halen.

Markus Steilemann heeft sinds zijn aantreden als CEO van Covestro een jaar geleden al stevig zijn stempel gedrukt op de wereldleider in de kunststoffen polyurethaan en polycarbonaat en in coatings en kleefstoffen. Covestro, dat tot midden 2015 Bayer MaterialScience heette, moet van Steilemann flink afslanken. 900 van de 16.800 banen worden geschrapt en de beoogde maatregelen moeten tegen 2021 een kostenbesparing van 350 miljoen euro per jaar opleveren. Maar Steilemann, die 200 dagen per jaar onderweg is, trekt ook de portemonnee open. In Texas wordt 1,5 miljard euro geïnvesteerd, nadat Covestro eerder heeft aangekondigd in Antwerpen 300 miljoen te investeren in een fabriek voor aniline. Dat is een basiselement voor polyurethaan waarvan onder meer isolatiematerialen en matrassen worden gemaakt.

De 49-jarige Steilemann heeft zich ook ontpopt tot een vurige pleitbezorger voor het haast collectief verketterde plastic. “Ik kreeg vanmorgen in het hotel een papieren rietje bij mijn drankje, en heb geklaagd. Ik zei dat ik een plastic rietje wou”, stelt de doctor in de chemie. “Ze antwoordden dat ze dat niet hadden omdat een papieren beter is voor het milieu. ‘Onzin’, heb ik hen gezegd. Voor mij geen probleem om geen rietjes te gebruiken, maar als we dat wel doen, gebruiken we het best plastic”, zegt Steilemann, die in sneltreinvaart uitgroeit tot een nieuw boegbeeld van de chemiesector en zonder verpinken op sociale media rechtstreeks de discussie met tegenstanders van plastic aangaat.

Covestro investeert 300 miljoen euro in Antwerpen. Nochtans staat België voor hoge loon- en energiekosten plus een stevige scheut fiscale, politieke en sociale onzekerheid.

MARKUS STEILEMANN. “Laten we over de positieve kanten praten. Antwerpen behoort samen met Houston en Sjanghai tot de top drie van de grootste chemische complexen. We profiteren van de haveninfrastructuur met zijn enorm pijplijnsysteem. De Belgen en hun regering begrijpen ook het belang van de chemie. In Duitsland is dat anders. Daar zijn mensen heel negatief over de sector, die er zelfs niet wordt beschouwd als economisch heel significant, terwijl 450.000 mensen erin werken. Jullie hebben wetten die niet altijd eenvoudig te begrijpen zijn, maar je kan hier wel dingen gedaan krijgen.

“De lonen zijn wel een uitdaging. Op vergelijkbare basis betalen we in België 28 procent meer dan in Duitsland, en dat is veel. De energieprijzen zijn hier ook 30 tot 50 procent hoger. En wat ik ook niet goed begrijp, zijn de redenen waarom in België kan worden gestaakt. Die hebben vaak niets met de operationele activiteiten te maken. Hier kunnen bij wijze van spreken de poorten van Covestro worden afgesloten omdat mensen vinden dat de melkprijs in de supermarkt te hoog is.”

Beïnvloedt dat uw investeringsbeslissingen?

STEILEMANN. “Energie en lonen zijn zeer belangrijke elementen in een lange lijst van criteria, maar zijn nooit beslissend geweest voor een investering. Waar het om gaat, is hoe groot het risico is dat we een aanzienlijke productiehoeveelheid verliezen als bijvoorbeeld de energiebevoorrading stilvalt, want hoe lang worden de kerncentrales hier nog opengehouden?”

De weerstand tegen chemie neemt ook in België toe. De miljardeninvestering van het Britse chemiebedrijf Ineos in Antwerpen werd niet overal toegejuicht.

STEILEMANN. “Mensen lijken te vergeten dat chemie oplossingen biedt. Ze tweeten hun kritiek met smartphones die zonder chemie zelfs niet zouden bestaan. Ze schrijven dat alles plasticvrij moet zijn, terwijl ze een stuk plastic vasthouden. We moeten ervoor zorgen dat mensen inzien hoe belangrijk chemie is voor onze toekomstige noden. Zonder chemie kan je windenergie en windmolens niet kostenefficiënt produceren. Zonder chemie geen fotovoltaïsche panelen. Zonder chemie zou je niet in je auto kunnen zitten, enzovoort.”

Begrijpt u de kritiek?

STEILEMANN. “Kritiek is goed. Ik zie het zelfs als een kans. Je leert welke bezorgdheden in de wereld leven. Vroeger kon je enkel maar gissen. We hebben die bezorgdheden wel nog niet aangepakt.”

Wat valt u meest op in die golf van kritiek?

STEILEMANN. “Er wordt te veel gesimplificeerd. Neem plastic voor eenmalig gebruik. In plaats van erover te praten, wordt gesteld dat alle plastic slecht is en moet worden vervangen door materialen die slechter voor het milieu zijn dan plastic. Zo gelooft vrijwel iedereen dat papier of een katoenen zak natuurlijk is, of dat bioplastics beter zijn, terwijl dat niet het geval is.”

Waarom?

STEILEMANN. “Biologisch afbreekbaar betekent niet dat je dat zomaar in de grond kan stoppen, omdat het niet zomaar wordt afgebroken. Dat moet gebeuren in composteerfabrieken, bij een temperatuur van 150 graden en een hoge vochtigheidsgraad. Daar zijn dus industriële omstandigheden voor nodig. Bovendien denken mensen dat wanneer iets composteerbaar is, ze niet meer moeten inzitten met hun afval. De echte oplossing is dat mensen hun afval goed moeten beheren, dat je niets in de natuur mag gooien, en dat afval dat toch werd weggegooid niet mag worden geëxporteerd naar landen als Maleisië maar lokaal moet worden aangepakt.

“Het publieke debat gaat alleen over simpele oplossingen, over aan de schandpaal nagelen en over verbieden. Met als gevolg dat de volgende keer dat mensen gaan winkelen, ze geen plastic zak meer gebruiken maar voor enkele euro’s een katoenen zak kopen. Die is dan waarschijnlijk gemaakt van katoen dat is geproduceerd in de Verenigde Staten en is behandeld met onkruidverdelgers. Dat katoen wordt daar gewassen en uitgevoerd naar Mexico om er weefsels van te maken. Vervolgens wordt het naar China gestuurd, waar ze de zak maken en er kleuren en prints op drukken, en dan wordt het weer verscheept naar Europa. Dus voor het in de winkels ligt, heeft het een CO2-voetafdruk die een plastic zak voor eenmalig gebruik nooit heeft.

“Zoiets probeer ik bijvoorbeeld via Twitter uit te leggen. Kijk, het Duitse milieubeschermingsbureau Bund zegt op zijn website dat je een katoenen zak 120 tot 150 keer moet gebruiken voor je er voordeel uit haalt. Met andere woorden, je kan 150 plastic zakjes gebruiken voor je dezelfde ecologische voetafdruk hebt als een katoenen zak. Dat zijn feiten. De vraag is of je zoiets duidelijk kan maken in een medium dat je beperkt tot 140 karakters. Maar we moeten die discussie aangaan, want anders verbieden en vervangen we iets waarvan we denken dat het slecht is door een nog slechter alternatief. En dan vragen we ons af hoe het komt dat het beoogde doel, een lagere CO2-voetafdruk, maar niet wordt gehaald. Ik maak me zorgen omdat we in deze emotioneel overladen maatschappij tot de verkeerde conclusies komen.”

U hebt machtige tegenstanders, zoals de Europese Commissie, als het gaat over plastic. De Commissie heeft een reeks plastic producten voor eenmalig gebruik verboden. Is dat een oorlog die u niet kunt winnen?

STEILEMANN. “Waarom doen die politici dat? Niet omdat ze milieudeskundigen zijn, maar omdat ze ook wel weten dat dat onderwerp goed wordt onthaald bij het brede publiek. Mensen vinden het geweldig. Maar het is niet meer dan een symbolische actie, want laten we eerlijk zijn: de tien items die verboden zijn, vertegenwoordigen minder dan 0,1 procent van alle plastic dat wordt gevonden op onze stranden. Je vindt daar amper een rietje of een katoenen wattenstaafje, of bestek, zaken die op die lijst staan. Je zal er wel flessen en visnetten vinden. Die worden niet verboden maar vervangen door slechtere alternatieven. Mijn vrouw koopt bijvoorbeeld haar fruitsap in een glazen fles voor eenmalig gebruik. Ik heb haar gevraagd of ze beseft hoeveel energie je daarvoor nodig hebt. Eerst worden die flessen, die overigens niet worden schoongemaakt, vernietigd en dan gemalen in een glasmolen. Dan wordt dat glas gesmolten op 1200 graden en wordt een nieuwe fles geproduceerd.

“Mensen nemen ook aan dat een bruine, gerecycleerde papieren zak bij Starbucks beter is dan een plastic zak. Dat recycleren is ook deels een mythe. Je kan het tot zeven keer doen, maar dan zijn de papiervezels zo kort geworden dat je ze niet meer kan recycleren. En dan wordt het gewoon verbrand. En waarom is het bruin? Omdat mensen de indruk hebben dat het milieuvriendelijker is. Maar eerst wordt dat papier ontkleurd met chemicaliën en dan wordt er een bruine kleur aan toegevoegd.

“Politici moeten begrijpen dat wat ze doen, verkeerd is. En wij moeten de mensen duidelijk maken dat wat zij als de oplossing zien, eigenlijk nog slechter is. Ik geloof dus helemaal niet dat de oorlog al verloren is. Plastic is niet het probleem. Afvalbeheer is het probleem. Mensen zeggen mij dat ik de verkeerde man ben om zoiets te zeggen, omdat ik voor de plasticsector werk en geen neutrale mening kan hebben. Dan zeg ik ‘die heb ik echt wel’. ”

U gaat zelfs tijdens het weekend op Twitter in discussie over plastic.

STEILEMANN. “Ik maak deel uit van een nieuwe generatie CEO’s die actief de dialoog aangaan op de sociale media. Als ik iets lees dat verkeerd is, reageer ik, en ik wind er geen doekjes om. Veel van mijn collega-CEO’s in de chemiesector laten dat vaak over aan hun communicatiedepartement of een of ander agentschap. Maar dat volstaat niet, vind ik. We moeten ons persoonlijk engageren, zoals ook milieuactivisten dat doen. Al vind ik het altijd enigszins amusant als ik zie hoe sommigen hun SUV parkeren om dan met het gezin naar de klimaatmanifestatie te wandelen in hun polyurethaanschoenen en met hun kunststof rugzak en plastic waterfles. Ze leven in een wereld van plastic en zijn er toch tegen. Met die hypocrisie en ambiguïteit hebben we te maken.

“Ik ben geen fan van apocalyptische scenario’s, maar we verliezen ons vermogen om te begrijpen wat de beste oplossingen zijn en gaan voor radicale ingrepen die niemand zullen helpen. Neem mijn thuisland Duitsland, dat af wil van kernenergie en steenkoolcentrales. Alleen werd in het eerste kwartaal van dit jaar amper één dozijn windmolens gebouwd. Hoe moet dat werken? In België zal Tihange ook niet operationeel blijven, en deze (wijst naar de kerncentrale van Doel, nvdr) ook niet. Ik zeg gewoon: laten we samenzitten en erover spreken hoe we het oplossen. En plastic maakt deel uit van de oplossing.”

Ook plastic voor eenmalig gebruik?

STEILEMANN. “Laten we het opentrekken: we hebben te veel voedsel in Europa, en verspillen het op grote schaal. Maar we moeten ook beseffen dat veel voedsel zelfs niet tot in de winkelrekken zal geraken als het niet wordt beschermd door verpakking. De eerste vraag moet altijd zijn of verpakking voor eenmalig gebruik nodig is. En als het nodig is, is plastic de beste oplossing, want het heeft de laagste ecologische voetafdruk. Onafhankelijke studies bewijzen dat die van papier 2,5 tot 4 keer groter is omdat je bomen moet omhakken, en enorm veel water en energie nodig hebt. Het gaat ook niet langer om echt papier, maar om een papierpulpmix met chemicaliën en plastic. Glas voor eenmalig gebruik? Vergeet het, want energetisch is dat totale nonsens. Hetzelfde met aluminium. Blikjes zijn het ergste dat je je kan inbeelden. Ooit al een fabriek voor het aluminiumerts bauxiet gezien? Afschuwelijk is dat.”

Iedereen zegt dat er te veel plastic is op de wereld. U zegt dat er niet genoeg is?

STEILEMANN. “Ik kreeg onlangs enkele tweets van een Britse vrouw die de stellingen over circulaire economie en duurzaamheid van onze sector omschrijft als greenwashing (misleidende of ongefundeerde uitspraken over de milieuvoordelen van een product om milieuvriendelijker over te komen, nvdr), omdat de chemiesector de productie van nieuw plastic nog met 40 procent wil verhogen. Ik ga niet akkoord. Gewoon stellen dat we meer plastic nodig hebben, is inderdaad populistisch, maar daar gaat het niet over. We moeten voor elk probleem het beste materiaal hebben, en in veel gevallen is dat plastic. Neem die prachtige aluminium laptops van een bekend Amerikaans merk. Mensen zijn trots omdat hun laptop plasticvrij is, maar ze hebben nog nooit gezien hoe aluminiumerts wordt opgegraven en verwerkt. Het is ook grappig om te zien dat mensen dan een beschermende plastic cover kopen voor hun aluminium laptops, om te vermijden dat er krassen op komen.”

Hoeveel plastic voor eenmalig gebruik produceert Covestro?

STEILEMANN. “Nul. We hebben alleen enkele producten die we leveren aan een producent van lijm voor plastic.”

De chemiesector heeft de Alliance to End Plastic Waste opgericht. Is dat een druppel op een hete plaat?

STEILEMANN. “Daarmee proberen we eerst en vooral te vermijden dat er nog plastic in het water belandt. We moeten ervoor zorgen dat er structuren zijn voor degelijk afvalbeheer, en die financieren en steunen. We hebben net een enorm project opgestart op de rivier Ganges in India. We bouwen er vallen om te vermijden dat plastic via de rivier in zee vloeit. En we steunen ook initiatieven om plastic uit de oceanen te halen. Samen met een dertigtal andere bedrijven hebben we daarvoor 1,5 miljard dollar uitgetrokken en we financieren ook veel in natura. Maar ik vind dat we onze inspanningen fors moeten opdrijven. Daar werk ik aan.”