Marc De Vos: ‘Delhaize kan het herstructureringsproces in België radicaal veranderen’

“De vakbonden staan met hun rug tegen de muur”, zegt de UGent-professor in sociaal recht Marc De Vos stellig over de zaak-Delhaize. De supermarktketen lijkt de stekker uit het sociaal overleg te trekken en gaat verder met haar initiële plan van verzelfstandiging. Was alles dan een maat voor niks voor de vakbonden?

De directie van Delhaize zet de geplande verzelfstandiging van de 128 eigen winkels onverminderd voort. De eerste verzelfstandigde supermarkt zal op 10 oktober de deuren openen in Denderleeuw. Daarbij zullen de begeleidingsmaatregelen gelden die de directie in haar meest recente voorstel naar voren schoof, hoewel dat niet werd goedgekeurd door de vakbonden.

De begeleidingsmaatregelen zijn die die in het ‘ultieme voorstel van protocolakkoord’ staan, dat de directie midden september op tafel legde, tijdens overleg onder begeleiding van een facilitator. Het voorziet onder meer in een transitiepremie van 1.645 euro bruto, aangevuld met 125 euro bruto per volledig jaar anciënniteit, en een premie van 10.000 euro bruto voor wie vervroegd met pensioen kan en wil gaan.  Werknemers behouden ook hun loon- en arbeidsvoorwaarden, belooft Delhaize. En er is een garantie dat er tot minstens eind 2028 geen winkels sluiten. Voorts zijn er afspraken rond onder meer overuren, landingsbanen en langdurig zieken. 

“Een oorlogsverklaring”, zei Myriam Delmée, de voorzitter van de socialistische bediendenbond BBTK, daarover. Maar volgens professor Marc De Vos, verbonden aan de denktank Itinera, is de oorlog waar Delmée over spreekt al gestreden. “De vakbonden staan met hun rug tegen de muur, na maanden van vruchteloos sociaal overleg. Delhaize zet door zonder verder overleg, maar dat wil niet zeggen dat daarom het laatste woord over deze zaak is gezegd. Dit kan nog steeds vergaande gevolgen hebben”, zegt hij in een gesprek met Trends.

Vreest Delhaize dan niet voor een felle reactie van de vakbonden, nu ze zo abrubt opzij zijn geschoven?

MARC DE VOS. “Ik denk dat Delhaize die beslissing weloverwogen heeft genomen. Het heeft alle pro’s contra’s overwogen en berekend wat het zou kosten en opbrengen als het de zaak nog verder laat aanslepen, of doorgaat met de geplande openingen van de verzelfstandigde supermarkten. Er is blijkbaar een punt bereikt waarop Delhaize de repercussies van de vakbonden een minder grote bedreiging acht dan de gevolgen van uitzichtloze onderhandelingen en verder talmen. We weten natuurlijk niet alles over wat er speelt, dat weet alleen Delhaize.”

‘Het personeel staat voor de keuze om mee te gaan in het verhaal van de zelfstandige winkels of om hun baan te verliezen. Welke keuze ze ook maken: het helpt Delhaize in dit conflict’

Marc De Vos, professor arbeidsrecht UGent

“De vakbonden blijven achter met lege handen. Het personeel staat voor de keuze om mee te gaan in het verhaal van de zelfstandige winkels of om hun baan te verliezen. Welke keuze ze ook maken: het helpt Delhaize. Druppelsgewijs wordt het conflict zo ontmijnd.”

Er is al vandalisme gepleegd aan Delhaize-supermarkten en er zijn tal van leveringen geblokkeerd. Zijn er nog andere hefbomen voor de vakbonden?

DE VOS. “Er is een grens tot waar de vakbonden kunnen gaan met gewelddadige reacties in het kader van het recht om te staken. Ik verwacht dat dit conflict geleidelijk zal uitdoven. Een mogelijkheid is dat ze in het bredere veld, de hele retailsector, om solidariteit vragen, maar de vraag is wat dat zal opleveren. Verzelfstandiging en franchise zijn in de retail allang geen onbekende fenomenen meer. Daarnaast is er ook verdeeldheid tussen het Vlaamse en het Waalse kamp.

“Vanaf het begin was dat sociaal overleg kansloos. Delhaize was in een doodlopende straat beland met het businessmodel rond zijn eigen supermarkten. De vakbonden hebben er van in het begin een ideologisch en principieel conflict van gemaakt, maar die strategie had geen kans. In ons economische model liggen de principebeslissingen in handen van de bedrijven. De vakbonden hadden van bij het begin moeten onderhandelen over de best mogelijke voorwaarden voor het personeel in het verhaal van de verzelfstandiging.

‘Door het kluwen van paritaire comités konden de vakbonden moeilijk een vuist maken. Ik denk dat dat grondig moet worden herbekeken’

Marc De Vos, professor arbeidsrecht UGent

“En dan is er nog het kluwen van de paritaire comités (overlegorganen tussen werkgevers en werknemers, nvdr), waardoor de vakbonden moeilijk een echte vuist konden maken. Er is het comité voor zelfstandige kleinhandel, voeding, non-food, hypermarkten, arbeiders van voedingshandel en ga zo maar door. Die hebben allemaal verschillende arbeidsvoorwaarden. Ik denk dat dat grondig moet worden herbekeken, want het hele doel van die paritaire comités is toch om een gelijk speelveld te creëren?”

U verwacht dat de zaak uitdooft, maar toch kan ze nog gevolgen hebben, zegt u. Wat bedoelt u?

DE VOS. “Inderdaad. De politiek heeft deze zaak van in het begin fel uitgespeeld. Alleen kunnen politici niet ingrijpen in het midden van een sociaal overleg. Nu zitten we ook in een pre-electorale fase en is het maar de vraag of er nog veel beweegt.

“Maar toch sluit ik verdere gevolgen niet uit. Delhaize kan het hele proces van hoe een herstructurering verloopt in België radicaal veranderen. Er liggen namelijk twee wetsvoorstellen op tafel, die zijn geschreven door de linkse hoek van ons politieke spectrum.

‘De wet-Renault was eigenlijk al een paniekwet, en ik denk dat we moeten vermijden dat we na Delhaize weer een paniekwet schrijven’

Marc De Vos, professor arbeidsrecht UGent

“Die wetsvoorstellen moeten vermijden dat bedrijven de wet-Renault ontwijken, zoals Delhaize dat heeft gedaan. De wet-Renault bepaalt dat er voor een herstructurering een sociaal akkoord nodig is als er sprake is van collectief ontslag. Er is daarover een discussie geweest, omdat er in de zaak-Delhaize geen sprake was van collectief ontslag, hoewel er een langere periode van uitvloeiing is geweest. Dit wetsvoorstel maakt dat er ook in zulke gevallen sprake zal zijn van collectief ontslag.”

De wet-Renault zou dus veel vaker worden toegepast.

DE VOS. “Dat klopt. De wet-Renault was eigenlijk al een paniekwet, maar ik denk dat we moeten vermijden dat we na Delhaize weer een paniekwet schrijven. Het lijkt me zinvoller eerst grondig te kijken naar de structuur van de paritaire comités.”

‘Het is de uitdaging voor de uitbaters een positieve cultuurverandering in te zetten, waar Delhaize zelf nooit is in geslaagd’

Marc De Vos, professor arbeidsrecht UGent

Wat moeten de overnemers van de zelfstandige Delhaize-winkels van deze zaak denken? Is hun investering risicovol?

DE VOS. “Het conflict wordt ontmanteld, maar zij staan nog steeds voor een grote uitdaging, want dit is geen gewoon proces van verzelfstandiging. Dit dossier zal nog blijven leven – vermoedelijk ook politiek – en daarom blijven zij betrokken partij. Het is niet uitgesloten dat het werk van de zelfstandigen onder een vergrootglas komt te liggen. Dat kan trouwens ook in een positieve zin, als die winkels goed draaien als gevolg van de begeleiding van Delhaize.

“Maar het is zeker geen gegeven dat alles vlekkeloos zal verlopen, want die uitbaters beginnen niet met een propere lei. Ze gaan verder met de mensen die maandenlang tegen de overname hebben geprotesteerd. Die kunnen ze uiteraard niet zomaar ontslaan. Het is dus de uitdaging voor de uitbaters een positieve cultuurverandering in te zetten, waar Delhaize zelf nooit is in geslaagd.”

Bekijk hieronder het studiogesprek op Kanaal Z met Marc De Vos

Lees ook: