Vier injecties voor herstel Belgische economie

De vaccins tegen covid-19 beschermen de Belgische economie in 2021 tegen verder onheil. In de tweede jaarhelft mag zelfs een vrij krachtig herstel worden verwacht.

De ontwikkeling en de verdeling van een vaccin tegen covid-19 wordt een van de beste investeringen die de mensheid ooit gedaan heeft. Haast en spoed is deze keer wel goed. Voor de Belgische economie betekent een vaccin het verschil tussen een verdere stagnatie en een groei van 4 procent of meer. Tegen eind 2021 zal onze welvaart nog niet het niveau van eind 2019 evenaren, maar de basis zal zijn gelegd om die klus in 2022 te klaren. Enig optimisme is gewettigd, omdat de Belgische economie volgend jaar van een viervoudige vaccinatie geniet.

1 De injectie van het vaccin

Het belooft nog een lastige winter en een haperende lente te worden, omdat het tijd vraagt om het vaccin te verdelen. De angst voor het virus en de beperkende maatregelen blijven in de eerste helft van het jaar wegen op de economie, zeker nu het virus in de winter hardnekkig blijft circuleren, zelfs bij een milde lockdown. Het hoeft geen betoog dat een zo snel mogelijke vaccinatie van de bevolking een cruciale taak wordt voor de overheid. De snelheid van de vaccinatie kan de economische vooruitzichten in beide richtingen grondig wijzigen.

Intussen is het pompen of verzuipen. Het vertrouwen van de gezinnen kan nog worden aangetast door een stijgende werkloosheid en een oplopend aantal faillissementen, zodra de steunmaatregelen van de overheden uitdoven en de economie uit haar kunstmatige coma ontwaakt. De crisis zou ons netto 100.000 banen kosten, maar na de zomer zou de banenmotor opnieuw moeten aanslaan. De ontslagen en de faillissementen hebben wel de productiecapaciteit van de economie aangetast. Eind 2022 halen we weer het welvaartspeil van voor de crisis, maar dat betekent een achterstand van 3 procent van het bbp op het groeitraject zonder covid-19. Deze historisch diepe crisis zal de economie nog lang tekenen. De overheid zal daarom de steunwieltjes niet te snel demonteren, maar de steun zal gerichter worden, met een focus op de gezonde ondernemingen en de meest kwetsbare mensen.

Afgelopen zomer is echter aangetoond dat als de virusketens gebroken worden, de economie krachtig kan opveren. Ook China toonde al dat het oude welvaartspeil snel binnen bereik komt, zodra het virus verdreven is. De economie kan opveren omdat ze niet getroffen is door een financiële of bankencrisis, die veel langer een blok aan het been is. De coronacrisis laat littekens achter, maar het vaccin komt net op tijd om nog een relatief vlotte doorstart mogelijk te maken.

De koopkracht van de gezinnen bleef zo goed als intact in 2020, terwijl er flink meer gespaard werd, uit voorzorg en omdat de bestedingsmogelijkheden beperkt werden. De gezinnen zetten dit jaar 22 miljard euro extra opzij. Dat geld zal volgend jaar rollen en een sterke inhaalvraag voeden, zeker in de tweede helft van het jaar, als de pandemie helemaal onder controle is en de economische vooruitzichten verbeteren. De bedrijfsinvesteringen zullen de draad volgend jaar nog niet oppikken. De ondernemingen hebben voldoende reservecapaciteit en de onzekerheid is nog te groot om projecten op lange termijn te financieren. Heel wat bedrijven zullen ook eerst de diepe putten in hun balans moeten dichten voor ze investeringsplannen kunnen maken.

2 De injectie van de overheden

De overheden hebben overal ter wereld bijzonder snel en krachtig gereageerd op de coronacrisis. Ook onze federale en deelstaatregeringen spaarden kosten noch moeite om bedrijven en gezinnen te ondersteunen, zo niet zou de economische schade nog hoger opgelopen zijn. Dat expansieve fiscale beleid is een gamechanger. Europa maakt niet de fout van tijdens de schuldencrisis, toen het herstel getorpedeerd werd door te snel de broeksriem aan te halen.

De keerzijde van zoveel overheidsmanna is uiteraard een hoog begrotingstekort en een oplopende overheidsschuld. Het herstel zal wat verlichting brengen voor de schatkist, maar het begrotingstekort blijft de volgende jaren ongemakkelijk hoog. Zelfs in 2023 verwacht de Nationale Bank nog een tekort van 6 procent, wat op lange termijn niet vol te houden is, omdat de begroting amper in staat zal zijn de volgende schok op te vangen. Veel druk zal de regering-De Croo in 2021 nog niet voelen om de eindjes wat beter aan elkaar te knopen. Eerst moet het herstel voldoende ontsnappingssnelheid hebben. Politiek gezien is het ook weinig opportuun de rekening te presenteren aan een bevolking die straks meer dan een jaar offers moest brengen. En zolang de rente laag blijft, ligt bijna niemand wakker van hoge schulden.

3 De injectie van de centrale banken

Ook volgend jaar zal de rente bijzonder laag blijven. De overheden kunnen ongestraft veel uitgeven omdat de centrale banken dat mogelijk maken. In de Verenigde Staten en de eurozone kopen de Federal Reserve en de Europese Centrale Bank de meeste nieuwe overheidsschulden op. Het monetaire beleid zal ook volgend jaar bijzonder expansief blijven, wat de rente laag houdt en moet voorkomen dat de westerse economie in een deflatieval trapt. Vergeet niet dat de coronacrisis een enorme vraagschok was die zonder behandeling een grotere economische krimp en deflatie had veroorzaakt. De spaarders blijven ook in 2021 het kind van de rekening. De spaarrente blijft op het vriespunt steken en vergoedt spaarders niet voor de inflatie, die in België opnieuw zal oplopen richting een kleine 2 procent.

4 De injectie van onze ervaring

Werden we door de eerste besmettingsgolf koud en brutaal gepakt, dat hebben we de tweede besmettingsgolf tegen een lagere kostprijs het hoofd kunnen bieden. In het tweede kwartaal, toen een harde lockdown de maatschappij platlegde, daalde het bbp met ruim 10 procent. In dit vierde kwartaal, getekend door een milde lockdown om de tweede besmettingsgolf neer te slaan, daalt het bbp slechts met 1 procent. De virologische winst is nochtans vergelijkbaar tussen beide kwartalen.

Het beleid heeft geleerd om in de mate van het mogelijke de economie open te houden, terwijl de bedrijven beter omgaan met de beperkende maatregelen. Deze ervaring zal ons ook helpen om de schade in de eerste maanden van 2021 te beperken, want het is duidelijk dat de winter een bondgenoot is van het covid-19-virus, waardoor de economie nog maandenlang zal worden achtervolgd door de beperkende maatregelen. Vooral de contactberoepen en virusgevoelige sectoren zoals de horeca en de evenementensector wacht nog een bijzonder moeilijk 2021. De overige 98 procent van de economie heeft echter uitzicht op sneller beterschap. De economie gaat dus verzwakt, beschadigd en nog altijd ziek het nieuwe jaar in, maar als het vaccin vlot verdeeld raakt, is een relatief snelle revalidatie het meest waarschijnlijke scenario.