Wat brengt het leven na Angela Merkel?

De verkiezingen in de herfst van 2021 betekenen het einde van een tijdperk. Na vier ambtstermijnen nemen Duitsland en het wereldtoneel afscheid van Angela Merkel.

Angela Merkel treedt af na de federale verkiezingen in de herfst van 2021. Na meer dan vier ambtstermijnen als bondskanselier, waarvan drie aan het hoofd van een grote coalitie van centrumlinks en centrumrechts, is ze het symbool geworden van de bekwame gematigde politieke lijn. Ze heeft zich geprofileerd als de belangrijkste crisismanager van Europa.

De verkiezingsuitslag is onvoorspelbaar. De kans is nog altijd groot dat de conservatieve christendemocratische CDU van Merkel (samen met de Beierse zusterpartij CSU) de volgende regering zal aanvoeren, zoals dat de voorbije dertig jaar na de hereniging het geval was, op zeven jaar na. Maar de Merkel-bonus zal in 2021 wegdeemsteren, terwijl de Duitse kiezers zich aanpassen aan de nieuwe partijleiding.

Merkel had gehoopt haar opvolging zelf te regelen, maar dat plan viel in duigen toen haar protegee, Annegret Kramp-Karrenbauer, begin 2020 uitviel. Drie mannen dingen nu naar de functie van partijvoorzitter en verwacht hun overwinning om te zetten in de nominatie van de partij voor de kanselierszetel. Armin Laschet, de premier van de grootste deelstaat Noord-Rijnland-Westfalen, staat een centrumpolitiek à la Merkel voor. Friedrich Merz, een aanhanger van het atlanticisme die de bedrijfswereld steunt, belooft een ontoegeeflijker vorm van conservatisme. Norbert Röttgen, de derde kandidaat, maakt niet veel kans. De outsider is de charismatische voorzitter van de CSU en de premier van Beieren, Markus Söder. Zijn hoge waarderingscijfers zouden de CDU warm voor hem kunnen maken, als hun eigen nieuwe voorzitter geen kiezers op de been kan brengen.

Zwart-groen

Na de verkiezingen zal een versnipperd parlement de vorming van een coalitie bemoeilijken. De sociaaldemocraten van de SPD zullen misschien wel profiteren van hun verblijf in de oppositie. De Grüne, die al in zestien deelstaten in de coalitie zitten, lopen zich warm voor het nationale niveau. De covoorzitters Annalena Baerbock en Robert Habeck moeten beslissen wie van beiden de verkiezingscampagne zal aanvoeren. Er komt wellicht een zwart-groene coalitie van CDU/CSU en de Grüne. Die zou een combinatie kunnen zijn van groene compromissen op het gebied van defensie en buitenlands beleid en de conservatieve goedkeuring van een uitgebreid programma van klimaatvriendelijke overheidsinvesteringen. Een minder voor de hand liggende coalitie is onder meer een progressieve regering geleid door de Grüne of de SPD, samen met de voormalige communisten van Die Linke.

De opvolger van Merkel staan nieuwe beproevingen te wachten. Misschien was de grootste fout van de bondskanselier wel dat ze er niet in geslaagd is Duitsland voor te bereiden op uitdagingen op lange termijn, van onzekerheid in en buiten Europa tot de problemen van de levensbelangrijke auto-industrie.