Nationale Bank: ‘Belgische overheidsfinanciën zijn niet houdbaar’ (video)

De Belgische economie herstelt de volgende jaren relatief vlot van de covid-19-klap. Vooral op de arbeidsmarkt zal de schade meevallen. De kater is voor de overheid, die achterblijft met een onhoudbaar structureel begrotingstekort van 6 procent, waarschuwt de Nationale Bank.

Covid-19 zal de Belgische economie netto ‘slechts’ 100.000 jobs kosten tussen het begin van de crisis en de zomer van volgend jaar, zegt de Nationale Bank in de economische vooruitzichten die ze vandaag publiceerde. Recentelijk werd nog uitgegaan van een nettoverlies 140.000 banen. De schade op de arbeidsmarkt is veel minder groot dan gevreesd kon worden op basis van de klap die covid-19 uitdeelde aan de economie. Voor dit jaar verwacht de Nationale Bank een krimp van het bbp van 6,7 procent.

“Er is minder banenverlies en ook het aantal faillissementen is voorlopig zeer laag dankzij het steunbeleid van de overheden. De economie wordt echter in een kunstmatige coma gehouden. Het is daarom afwachten hoe hoog de schade oploopt als de steunmaatregelen uitdoven”, zegt Pierre Wunsch, gouverneur van de Nationale Bank. “Zet de steun verder zolang de gezondheidscrisis woedt. Focus op de gezonde ondernemingen en de kwetsbare mensen. Op een gegeven moment moet je die steun afbouwen, maar het is in de gegeven omstandigheden beter iets te lang te ondersteunen dan te vroeg de steunwieltjes weg te halen.”

Consumenten dragen het herstel

De economie zou zich echter relatief vlot moeten herstellen de volgende jaren. De heropleving zal krachtiger zijn dan na de financiële crisis van 2008. Afgelopen zomer leek een krachtig V-herstel in de maak, maar de tweede besmettingsgolf stuurde in het najaar de economie terug naar af. “De tweede lockdown sloeg de economie uit koers, maar de directe impact is beperkt. In het vierde kwartaal verwachten we een daling van het bbp met 1 procent in plaats van de eerder geschatte 1,5 procent. De niet-essentiële winkels gingen sneller open en uit vrees voor een harde brexit vulden de Britse ondernemingen massaal hun voorraden aan. In deze hypothese zit trouwens het scenario van een harde brexit”, zegt Geert Langenus, econoom van de Nationale Bank.

In 2021 verwacht de Nationale Bank een groei van 3,5 procent, aangedreven door het herstel van de gezinsbestedingen. De spaarquote zal normaliseren, maar wat de 22 miljard euro dit de gezinnen dit jaar extra spaarden, zal volgend jaar niet uitgegeven worden. “We verwachten geen wraakconsumptie”, zegt Geert Langenus. Het beschikbaar inkomen bleef dit jaar intact dankzij de overheidsmaatregelen. Vanaf volgend jaar zal het inkomen opnieuw tegen een normaal ritme van een kleine 2 procent stijgen dankzij het herstel van de werkgelegenheid.

Lees verder onder de video

De bedrijfsinvesteringen zullen volgend jaar nog niet hernemen. “Er is voldoende productiecapaciteit en er is nog te veel onzekerheid. Pas in 2022 zullen de bedrijfsinvesteringen hun oude niveau halen”, zegt Geert Langenus. In 2022 en 2023 verwacht de bank een economische groei van respectievelijk 3,1 en 2,3 procent. Deze voorspellingen baden uiteraard nog in de nodige onzekerheden en risicofactoren. Een snellere verspreiding van het vaccin of koopgrage consumenten kunnen voor extra swung zorgen. Een nieuwe besmettingsgolf, een tragere uitrol van het vaccin, of besparingsmaatregelen richting 2023 kunnen roet in het eten gooien.

Opletten voor concurrentiepositie bedrijven

De concurrentiepositie van de bedrijven wordt een aandachtspunt voor het nakende loonoverleg. De loonkosten stijgend dit jaar met 3,3 procent, maar dat is te wijten aan een aantal technische factoren, zoals de uitbetaling van ontslagpremies. Maar ook in de periode 2021-2023 stijgen de loonkosten per gewerkt uur relatief snel onder impuls van de aantrekkende inflatie en de automatische indexatie van de lonen. “70 procent van de stijging van de nominale lonen zal van de indexatie komen. Noteer dat de Belgische inflatie de jongste maanden hoger ligt dan in de buurlanden”, zegt Geert Langenus. De Nationale Bank verwacht dat de Belgische inflatie ook in de periode 2021-2023 gevoelig hoger zal liggen dan in het eurogebied.

Overheidsfinanciën op onhoudbaar pad

Een van de grootste slachtoffers van de covid-19-crisis zijn de Belgische overheidsfinanciën. Dit jaar loopt het begrotingstekort op tot 10,6 procent van het bbp, maar ook na de crisis blijft het structurele tekort hoog. In 2023 verwacht de Nationale Bank nog een tekort van 6 procent. “En dat is onhoudbaar hoog”, zegt Pierre Wunsch. “Bij een structureel tekort van 6 procent hebben we geen buffer meer om de volgende schok op te vangen. Op dat ogenblik dreigen we geen andere keuze meer te hebben dan een brutaal saneringsbeleid te voeren. Dat scenario moeten we vermijden. Tegelijk moeten we nu het herstel alle kansen geven. Tegen 2023 moeten we niet naar een tekort van 3 procent. Ik pleit ervoor om tegen 2023 een tekort tussen 3 en 6 procent na te streven, op voorwaarde dat we een geloofwaardig budgettair beleid voeren.”

De Nationale Bank laat uiteraard aan de politiek over hoe de sanering van de begroting vorm kan krijgen, maar Pierre Wunsch doet twee vaststellingen. “Ten eerste, het structurele tekort van 6 procent is niet houdbaar, en ten tweede, de overheidsuitgaven zullen ook in 2023 nog 55 procent van het bbp bedragen. Daarna zullen de overheidsuitgaven nog verder trendmatig stijgen door oplopende vergrijzingskosten. Dit structurele niveau van overheidsuitgaven is historisch hoog, en ook hoog in vergelijking met de buurlanden. De voorbije 10 jaar is er in België amper gesaneerd. Er is een stappenplan nodig voor de gezondmaking van de overheidsfinanciën.”