Uitweg uit de crisis volgens Daan Killemaes

© Philippe Baert

Trends.be zoekt een uitweg uit de crisis. Wij vroegen de vooraanstaande economen in het land om drie voorstellen te doen aan de regering Di Rupo. Drie voorstellen die ons land uit de economische crisis halen volgens Daan Killemaes, adjunct-hoofdredacteur van Trends.

Wij leven als kleine en open economie van de export van goederen en diensten. Het intrappen van deze open deur is een cruciaal vertrekpunt om een crisisbeleid uit te stippelen. Zo heeft het weinig zin om overheidstekorten op te stapelen om de economie te stimuleren, omdat de extra bestedingen vooral naar het buitenland vloeien. Dat is stoken met de ramen open. Onze openheid betekent ook dat we in grote mate afhankelijk zijn van het wel en wee in onze buurlanden, en dat we ons economisch lot dus niet in eigen handen hebben. Maar dat betekent niet dat we louter een speelbal zijn van de internationale conjunctuurgolven. Verre van zelfs.

Onze openheid impliceert ook dat we onze welvaart alleen kunnen garanderen als we of prijscompetitief blijven op de internationale markten en/of als we voldoende innovatief zijn om hogere prijzen aan te rekenen. Vooral onze prijs is daarbij nog altijd van een te groot belang, omdat we ons onvoldoende onderscheiden op kwalitatief vlak. Maar precies met deze prijscompetitiviteit loopt het mis omdat onze kostenstructuur te hoog is opgelopen. Dat is niet de schuld van te hoge netto-vergoedingen voor werknemers of aandeelhouders, maar vooral een gevolg van de hoge belastingdruk in België. Die druk is op zijn beurt nodig om de hoge overheidsuitgaven te financieren zonder het begrotingstekort te laten ontsporen. Een crisiscirkel heeft zich op gang getrokken: te hoge overheidsuitgaven ondermijnen via hoge belastingen onze concurrentiekracht, waardoor de groei vertraagt en de werkloosheid stijgt, en de overheidsuitgaven nog verder stijgen. Om deze cirkel te doorbreken dringen deze drie maatregelen zich op: saneer de overheidsfinanciën, saneer de overheidsfinanciën en saneer de overheidsfinanciën.

1. Saneer de overheidsfinanciën

In het jaar 2000 gaven alle overheden in dit land (de sociale zekerheid inbegrepen, maar zonder interestlasten) 42,5% van het bbp uit. Toen draaide de winkel ook en kon ons land moeilijk als sociale hel bestempeld worden. Toch is dat uitgavenbedrag sindsdien systematisch opgelopen tot 50% van het bbp dit jaar. Dat betekent anno 2012 een jaarlijkse meeruitgaven van ongeveer 25 miljard euro, al zitten daar ook voor een beperkt bedrag aan lastenverlaging in die als overheidsuitgave geboekt worden.

Opvallend is dat de forse verhoging van de uitgaven die gepaard ging met de grote recessie van 2008-2009 nooit werd weggewerkt. Vergeet ook niet dat België de voorbije 10 jaar genoot van een forse daling van de interestlasten, maar deze meevaller werd omgezet in een recurrent uitgavenpatroon. Het is deze structurele stijging van de overheidsuitgaven die onze concurrentiekracht tot het breekpunt drijft. De splinters vliegen in de vorm van een aanhoudende faillissementenregen al in het rond. De grote uitdaging is het uitgavenpatroon terug te drijven naar minder dan 45%, zodat we onze kostenstructuur in lijn kunnen brengen met de meer competitieve buurlanden. Laat voor de rest het ondernemen maar aan de ondernemers zelf over.

2. Saneer de overheidsfinanciën

Bij ongewijzigde beleid en binnen het bestaande sociale model is het terugdringen van het overheidsbeslag volstrekt onmogelijk, ook omdat de vergrijzing nu echt wel op de deur klopt en de kosten alleen maar verder omhoog zal jagen. Om de overheidsuitgaven onder controle te houden moet onze sociale bescherming daarom opnieuw uitgevonden worden, waarbij niet alleen de uitgaven afgetopt worden, maar ook de inkomenscreatie en dus de belastingontvangsten gestimuleerd worden. De koninklijke hoofdweg om deze bestemming te bereiken loopt via een forse verhoging van de werkgelegenheid. Dit impliceert het optrekken van de pensioenleeftijd, het afbouwen van systemen van brugpensioen, de creatie van een veel soepelere arbeidsmarkt en een verhoging van de inkomenskloof tussen werken en niet werken. Kortweg moeten we af van een beleid dat mensen betaalt om weg van de arbeidsmarkt te blijven. Meer mensen aan de slag betekenen meer belastinginkomsten en betekenen meer armslag om de lasten te verlagen. Alleen zo kan de bestaande vicieuze cirkel ingeruild worden voor een virtuoze cirkel.

3. Saneer de overheidsfinanciën

De heruitvinding van onze sociale bescherming is op zich al bijzonder moeilijk, maar de specifiek Belgische staatsstructuur maakt er helemaal een ‘mission impossible’ van. De beleidsmakers uit het zuiden van het land hebben immers te weinig baat bij een grondige opfrissing van ons sociaal model omdat vooral het noorden van het land betaalt voor de kosten van een slecht beleid. Vooral de PS heeft er electoraal geen belang bij om het bed op te schudden en gebruikt haar vetorecht op federaal niveau om een toekomstgerichter groeibeleid te blokkeren. De zesde staatshervorming is daarbij onvoldoende om de PS op betere gedachten te brengen. Om uit de crisis te geraken is dus of een nog veel grondigere staatshervorming nodig, of moet ook in het zuiden van het land een meerderheid gevonden worden die beseft dat het echt wel anders moet. (D.K.)

Partner Content