Casper Thomas

‘In Amerika veranderen de stemprocedures voortdurend’

Casper Thomas correspondent in de VS voor Het Financieele Dagblad.

De Amerikaanse presidentsverkiezingen verlopen al rommelig, maar het soort gevallen, waar partijen de spelregels proberen te wijzigen terwijl de wedstrijd in volle gang is, maken de chaos compleet. Dat zegt Casper Thomas, correspondent voor het Financieele Dagblad.

5 oktober, minder dan een maand voor de presidentsverkiezingen. Het Amerikaanse Hooggerechtshof oordeelt dat kiezers in South Carolina hun stemformulier door een getuige moeten laten ondertekenen als ze willen stemmen per post. De Democraten hadden een zaak aangespannen om die verplichting te schrappen vanwege covid-19. Er was alleen een probleem: er waren al duizenden stemformulieren ingevuld en opgestuurd zonder extra handtekening. Het Republikeins geleide staatsbestuur wilde die ongeldig laten verklaren. Omdat vooral Democratische kiezers vroeg stemmen, zou dat in het voordeel van de Republikeinen zijn. Het Supreme Court oordeelde dat de uitgebrachte stemmen geldig blijven.

De Amerikaanse presidentsverkiezingen verlopen al rommelig, maar dat soort gevallen, waar partijen de spelregels proberen te wijzigen terwijl de wedstrijd in volle gang is, maken de chaos compleet. Amerika is als democratie bijzonder omdat er niet alleen wordt gestreden om de uitslag zelf, maar ook voortdurend over de procedure.

Texas is nog een voorbeeld. De Republikeinse gouverneur besloot op 13 oktober dat per kiesdistrict één brievenbus om stemformulieren af te geven wel voldoende is. Voor de duidelijkheid: Texas telt zes districten met elk meer dan 1 miljoen inwoners. Het grootste, Harris County, heeft er bijna 5 miljoen. Een lokale rechter floot de gouverneur terug, Texas ging in beroep en de zaak loopt nog. Of neem Michigan, waar twee weken voor de verkiezingen een hof van beroep heeft geoordeeld dat alleen poststemmen die voor de verkiezingsdag om 8 uur ‘s avonds binnen zijn, mogen worden meegeteld. Eerder was er een uitlooptijd van twee weken, zolang er maar een poststempel van vóór 3 november op de enveloppe staat. Wie per post wil stemmen in Michigan, moet plots opschieten. Het voordeel is dat er een swing state minder is waarvan de uitslag mogelijk lang op zich laat wachten.

In Amerika veranderen de stemprocedures voortdurend.

26 miljoen kiezers hebben ondertussen al gestemd, per post of per formulier dat is afgegeven. Dat is zes keer meer dan vier jaar geleden. Dat maakt deze verkiezing bijzonder bestand tegen last-minuteverassingen. Met welke belastende aantijgingen Donald Trump en Joe Biden nog uit de hoek komen, een recordaantal kiezers kan zijn mening niet meer veranderen.

Dat klinkt veilig, maar Trump grijpt juist het vroege stemmen aan om wantrouwen te zaaien over het verkiezingsproces. De ongefundeerde bewering van de president over massale stemfraude wordt in Amerika alom gezien als een voorbode van de mogelijke rechtszaken na 3 november. Normaal zijn verkiezingen spannend tot aan de stemdag, nu zit de grootste onzekerheid in de periode erna.

De route vanaf 3 november tot aan de inauguratie van de nieuwe president op 20 januari 2021 loopt over weinig vaste grond. Hoe de stemmen geteld moeten worden en hoe zich dat vertaalt in de uiteindelijke uitslag, wordt geregeld door een wet uit 1887. De Electoral Count Act werd aangenomen na de chaotisch verlopen verkiezingen van 1876, toen een speciale commissie van opperrechters staat voor staat de knoop doorhakte en Rutherford B. Hayes president werd.

Verschillende Amerikaanse juristen hebben al geconcludeerd dat de wet van 1887 allerlei grondwettelijke tekortkomingen heeft, maar in de praktijk is ze nooit uitgedaagd. Amerika springt in een vangnet waarvan niemand weet hoe sterk het is, zeker niet als Trump en zijn juristen er met hun volle gewicht tegenaan gaan. Het fundament van de Amerikaanse democratie, het stemproces zelf, blijkt nog altijd te veranderen waar je bijstaat. Deze verkiezingen gaan zowel over de vraag of het systeem voldoende robuust is als over wie er president wordt.

Partner Content