Green Deal is goed voor slechts een derde van de investeringsbehoefte

De Commissie heeft haar financiële plannen voor de Green Deal gelanceerd. Die houden het midden tussen ambitieus, inventief, creatief en ruimschoots onvoldoende om het continent werkelijk te verduurzamen.

De groene manie is nog niet gaan liggen in de Europese instellingen. Deze week presenteerde de Commissie-Von der Leyen de financiële onderbouw voor haar Green Deal die ze een maand geleden lanceerde. Bij de Commissie had men blijkbaar last van keuzestress, want dat financieel plan kreeg twee namen mee: de European Green Deal Investment Plan (EGDIP) en Sustainable Europe Investment Plan (SEIP). De twee eurocraten die die afkortingen muntten, heeft men fysiek uit elkaar moeten trekken en sussen met de belofte beide acroniemen in het persbericht te vermelden. Alles voor de vrede in Europa, maar vanuit communicatiestandpunt niet de beste keuze. Wat is het nu Ursula, EGDIP of SEIP? In het persbericht stond er Prince-gewijs zelfs ‘The European Green Deal Investment Plan (EGDIP), also referred to as Sustainable Europe Investment Plan (SEIP)’. Alles bij elkaar geeft dat TEGDIPARTASEIP.

Het plan van 1000 miljard…

Die marketingstommiteiten ten spijt barsten de Europese financiële vergroeningsplannen van de ambitie. De Commissie ziet de Green Deal vooral als vliegwiel om in heel Europa groene investeringen te mobiliseren bij zowel overheden als de privésector. In totaal hoopt ze tussen nu en 2030 1000 miljard euro aan te zwengelen. Daarvoor tapt de Commissie deels uit het eigen EU-budget en de rest hoopt ze los te weken bij nationale overheden en de privésector.

De onderhandelingen voor de komende meerjarenbegroting zijn nog volop aan de gang, maar voor de periode 2021-2027 zal die tussen de 1100 en 1300 bedragen. Daar wil de Commissie 25 procent van inzetten voor vergroening en verduurzaming. Zo hoopt ze de komende tien jaar een slordige 500 miljoen euro te kunnen besteden aan de Green Deal vanuit het eigen budget. Door dat nu al te zeggen, heeft ze de begrotingsonderhandelingen er niet makkelijker op gemaakt.

Maar met een beetje spitsvondigheid moet ze wel 500 miljoen euro kunnen oormerken voor de Green Deal. Een deel daarvan zal komen door er rechtstreeks geld voor te reserveren. Maar voor een groot deel zullen bestaande EU-fondsen en financieringsplannen gewoon een etiketje met ‘Green Deal’ krijgen. Dat zal gebeuren bij een boer die Europees landbouwgeld krijgt om groene akkerranden aan te planten. Daarmee is weer een stukje van de landbouwfondsen vergroend. Een herscholingsprogramma voor werkloze Poolse koolmijnwerkers zal onder de Green Deal vallen en zo een deel van de Europese sociale fondsen vergroenen. Hetzelfde zal gebeuren bij de innovatie-cohesiefondsen. Zo zal de Green Deal deels een gigantische herlabelingsoperatie worden. Dat hoeft niet te verrassen, gezien het beperkte budget dat de Europese Unie ter beschikking heeft.

Solidaire Green Deal

Met het rechtvaardige transitiemechanisme ofwel Just Transition Mechanism (JTM) hoopt de Commissie 100 miljard euro aan te boren om de landen, de regio’s en de mensen die het hardst getroffen zullen worden door de vergroeningsgolf mee te krijgen. Een deel van die 100 miljard zullen eigen EU-middelen zijn en een deel hoopt de Unie los te weken bij de lidstaten en de privésector.

De eigen Europese middelen zullen terechtkomen in het rechtvaardig transitiefonds, oftewel Just Transition Fund (JTF) waarin de Commissie 7,5 miljard euro extra van het Europese budget wil stoppen. Ze heeft meteen al berekend hoeveel elke lidstaat maximaal uit de JTF-fonds zal krijgen. Voor België is dat 68 miljoen euro. Voor Polen zal het 2 miljard zijn. Als lidstaten JTF-geld willen, zullen ze dat moeten aanvragen via ‘rechtvaardige transitieplannen’. “Weer een nieuwe aanvraagformule”, zuchten de betrokken ambtenaren over heel Europa in koor. Bovendien zullen lidstaten elke ontvangen euro uit het JTF moeten bijpassen met anderhalf tot drie euro die ze krijgen uit het Europees Regionaal Ontwikkelingsfonds en Sociaal fonds. Zo moet die 68 miljoen waar België recht op heeft uiteindelijk meer dan 300 miljoen euro in ons land aan het werk zetten.

Zie daar het vliegwieleffect waar de Commissie op mikt. Die 7,5 miljard euro in het JTF moet uiteindelijk meer dan 30 miljard euro mobiliseren. Ondergetekende denkt eraan die techniek binnen eigen kroost toe te passen: “Voor elke euro die wij je geven om te sparen voor je spelconsole moet je er een zien bij te passen van elders.” Of die bijgepaste euro komt van klusjes te doen bij de buren of te leuren bij tantes en ooms laat men het best over aan de hun jeugdige vindingrijkheid.

Voorts zal een deel van InvestEU, het Europees investeringsfonds, worden ingezet om die rechtvaardige transitie te begeleiden. Ten slotte zal ook de Europese Investeringsbank ruggensteun van het EU-budget krijgen om in goedkope leningen aan de publieke sector te voorzien gericht op duurzame openbare investeringen.

Het Europees Parlement is gewonnen voor de plannen en keurde afgelopen week de Green Deal goed in de plenaire sessie in Straatsburg. Alsof het een opbod van ambities betreft, willen de Europarlementariërs de Green Deal zelfs nog strenger, door bijvoorbeeld tegen 2030 de CO2-uitstoot te verminderen met 55 procent in plaats van 50 procent ten opzichte van de uitstootniveaus van 1990.

… dat 2000 miljard tekortschiet

Daar komen we meteen bij de angel in de groene plannen. De schattingen lopen uiteen, maar de beoogde uitstootvermindering zal tussen 250 en 300 miljard euro extra investeringen per jaar vergen. In de komende tien jaar betekent dat 2500 tot 3000 miljard, waarvan de Commissie hoopt 1000 aan te zwengelen met haar Green Deal. Een deel daarvan is zelfs geen nieuw geld, maar bestaande fondsen met een groen stickertje op. Zelfs als de Green Deal lukt, zit men in Europa nog met een investeringsgat dat anderhalf tot twee keer zo groot is. Met een budget van hoop en al 1 procent van het bruto nationaal inkomen van alle 28 lidstaten samen is de financiële slagkracht van de Europese Unie evenwel beperkt. Om Europa werkelijk te verduurzamen zal het van de lidstaten en de privésector moeten komen. Die laatste zijn al goed op weg. Die eerste daarentegen…