De balans: naar een populistisch opbod rond de staatsfinanciën

De Vlaamse socialisten willen de begroting op koers houden door een overwinstbelasting op de banken. Premier Alexander De Croo (Open Vld) beweert dat België de goede richting uitgaat, ondanks een extra gat van 2 miljard euro in de begroting. Een tamelijk verontrustend en zelfs populistisch discours in de aanloop naar de laatste budgettaire opmaak van de Vivaldi-regering.

Het Monitoringcomité, de groep ambtenaren die de overheidsfinanciën onder de loep neemt, heeft een nieuw rapport klaar. Daaruit blijkt dat het federale begrotingstekort in 2024 zal oplopen tot 18,5 miljard euro of 3,1 procent van het bruto binnenlands product (bbp) in plaats van 16,6 miljard euro. Stijgende rentelasten, minder inkomsten door een lagere groei en een hogere inflatie, die tot een extra stijging van de ambtenarenlonen en de uitkeringen leidt, zijn daarvan de oorzaak. Maar volgens de Vivaldi-regering is er geen man overboord. Staatssecretaris voor Begroting Alexia Bertrand (Open Vld) zegt dat België op koers blijft om tegen 2026 het globale begrotingstekort (federaal, regio’s en lokale overheden) terug te dringen tot 3 procent van het bbp. Daarom blijft de regering bij het plan om straks 1,2 miljard euro te zoeken bij de begrotingsopmaak.

Tijdens het vragenuurtje in de Kamer gisteren voegde ze eraan toe dat kritiek op het begrotingsbeleid onterecht is, omdat de regering de geldbeugel moest opentrekken om gezinnen en bedrijven tijdens de coronacrisis en de energie- plus inflatieschok na de Russische inval in Oekraïne te steunen. Dat heeft hier een recessie vermeden.

Dat is ook het discours van premier Alexander De Croo (Open Vld), die vanuit New York reageerde, waar hij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties had toegesproken. “We hadden in volle crisis kunnen zeggen dat we de mensen niet gingen helpen. Dat duizenden bedrijven failliet konden gaan en honderdduizenden mensen hun werk konden verliezen. Dat ze maar hun plan moesten trekken met de energiefacturen. Dat zijn keuzes die gemaakt kunnen worden. Maar het is niet waar wij voor hebben gekozen.” Hij voegde er fijntjes aan toe dat België op het gebied van de begroting de goede richting uitgaat.

Zelfs zonder steunmaatregelen dieprode cijfers

Het klopt dat het expansief budgettair beleid als economische schokdemper heeft gefungeerd, maar De Croo vertelt niet de volledige waarheid. In een recente studie over de overheidsfinanciën wijst KBC-econoom Johan Van Gompel op de neerwaartse evolutie van het Belgische structureel primair saldo, zijnde het begrotingssaldo gecorrigeerd voor rentelasten en conjunctuurinvloeden. Dat daalde tijdens de coronacrisis tot -4 procent van het bbp en bedraagt nu nog altijd meer dan -2 procent van het bbp.

Van Gompel geeft toe dat “het crisisbeleid ervoor gezorgd heeft dat België de voorbije moeilijke periode economisch relatief goed is doorgekomen. De structurele verslechtering was vooral toe te schrijven aan een forse toename van de structurele overheidsuitgaven.” Maar dat is niet alleen het gevolg van de steunmaatregelen, maar ook en vooral van een uitgaventsunami in de sociale zekerheid. “Die verslechtering werd mee gestimuleerd door de geleidelijke uitvoering van het regeerakkoord, met maatregelen die vooral kaderen binnen de sociale zekerheid (onder meer de verhoging van vele sociale minima, het optrekken van de reële groeinormen van de uitkeringen in de gezondheidszorg, en de sectorale zorgakkoorden)”, stelt de studie. Dus zelfs zonder de steunmaatregelen van de regering zouden de budgettaire cijfers dieprood kleuren. Dat de premier de oorzaak voor de ontspoorde begroting uitsluitend bij het crisisbeleid legt, is dus fout. En hij gaat op die manier de populistische toer op. Net zoals staatssecretaris Alexia Bertrand, die in de Kamer nog maar eens beweerde dat “we al 11 miljard euro gesaneerd hebben sinds de coronacrisis”. Volgens Voka-hoofdeconoom Bart Van Craeynest “een wel heel vreemde voorstelling van de feiten”. Inderdaad, de overheidsuitgaven zonder rentelasten liggen vandaag  20 miljard euro hoger dan voor corona. Het is zeer kwalijk dat een lid van de regering dan met zo’n boodschap naar buiten komt.

Beterschap is er trouwens niet in zicht, stelt Johan Van Gompel in zijn studie: “Volgens de jongste vooruitzichten van de Europese Commissie blijven de structurele uitgaven in België de komende jaren bovendien op een hoog niveau, in tegenstelling tot de hele Europese Unie, waar zij verwacht worden terug te keren richting het pre-crisisniveau. Zelfs na het opheffen van de tijdelijke crisisingrepen, wordt bijgevolg voor de komende jaren bij ongewijzigd beleid nog altijd een vrij groot structureel overheidstekort verwacht.”

Vooruit holt de PVDA achterna

Het viel wat tussen de plooien door de blijde herintrede van Vooruit-voorzitter Conner Rousseau in de media, maar de Vlaamse socialisten hebben daar blijkbaar een oplossing voor klaar. Bij monde van Kamerfractieleidster Melissa Depraetere laten die weten dat ze de begroting op koers willen krijgen met een extra belasting op de overwinsten van de Belgische banken. De redenering: ze genieten nu eenmaal van de opgetrokken rentetarieven van de Europese Centrale Bank. Dat zou meteen tussen 500 en 600 miljoen euro in het laatje brengen.

Hier hollen de Vlaamse socialisten het extreemlinkse PVDA achterna in een populistisch opbod. Blijkbaar is men daar ook vergeten dat de banken vennootschapsbelasting betalen en er zoiets bestaat als een bankentaks. Je zou kunnen zeggen dat het hier om pre-electorale profilering gaat. Alleen was het ook in rustigere politieke tijden onder Vivaldi een traditie om het begrotingsprobleem op een weinig volwassen manier te benaderen.