De balans: hoe de Delhaize-case het verdienmodel van de vakbonden onder druk zet

Dat Delhaize België zijn 128 supermarkten wil laten overnemen door zelfstandigen, maakt de vakbonden woedend. Dat verbaast niet, want zo’n switch verzwakt hun machtspositie. Syndicale organisaties hebben meer te winnen bij een collectief ontslag met hard onderhandelde maar mooie opzegvergoedingen, plus een exit van het personeel richting brugpensioen en aanverwante uittredingsstelsels.

Misschien had de directie van Ahold Delhaize verwacht dat de winkels van Delhaize België hooguit één dag gesloten zouden blijven. Want zo gaat dat vaak in de retailsector: er wordt een herstructurering aangekondigd, de vakbonden en het personeel reageren woedend, de winkels blijven een dag dicht en daarna gaat men over tot de orde van de dag.

Bij Delhaize België blijven enkele winkels echter langer dicht. Het toont aan dat de frustratie diep zit. De plannen om de 128 Delhaize-supermarkten in eigen beheer te laten overnemen door zelfstandigen om zo het personeel tegen goedkopere en flexibelere voorwaarden te doen werken, komt hard aan.

De franchisenemers die nu al als zelfstandige Delhaize-winkels uitbaten, krijgen er op sociale media flink van langs van vakbondsleden. De zelfstandig uitgebate supermarkten zitten in een ander paritair comité dan de klassieke winkels in eigen beheer. In de praktijk betekent dat minder aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden. Zo liggen de vergoedingen voor avond- en weekendwerk minder hoog.

Toch zou het fout zijn te denken dat de ergernis bij de vakbonden zich beperkt tot de verschillen in de arbeids- en loonvoorwaarden.

In de Delhaize-case is iets anders aan de gang. De directie van Ahold Delhaize volgt een spoor dat de macht van de vakbonden aanzienlijk inperkt. Er is natuurlijk de evolutie richting zelfstandige winkels, waar geen sprake is van een ondernemingsraad of een syndicale delegatie, omdat zo’n winkel minder dan vijftig werknemers telt.

Maar er is meer. Arbeidsmarktspecialist Jan Denys (Randstad) vatte het goed samen op Twitter: “Grote herstructureringen gingen de voorbije halve eeuw altijd gepaard met grote collectieve ontslagen (gefaciliteerd door brugpensioen). Nu gaat het voor het eerst om een structurele aanpassing van het bedrijfsmodel. Het effect op het aantal jobs wordt pas later duidelijk. Dit is sowieso historisch.”

Vakbonden hebben liever collectief ontslag

De vakbonden zijn als de dood voor die evolutie. Ze verliezen meer dan één keer. Ten eerste is een collectief ontslag veel interessanter voor de vakbonden, omdat ze dan hun macht kunnen tonen.

Volgens de wet-Renault volgt bij de aankondiging van een herstructurering een lange periode van overleg waarin de vakbonden het onderste uit de kan proberen te halen. Ze pleiten er bijvoorbeeld voor zo veel mogelijk werknemers met brugpensioen (nu stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag of SWT) te sturen, of ze in een ander stelsel van vervroegde uittreding te duwen.

Dat kan nu niet, want nergens kondigt Delhaize België het ontslag van ook maar een deel van de 9.000 betrokken werknemers af.

Dat betekent ook dat er geen interessante opzegvergoedingen moeten worden onderhandeld. Dat staat bij de vakbonden altijd bovenaan op het verlanglijstje. Niet alleen omdat de betrokken werknemers na het ontslag een mooie cheque krijgen, maar ook omdat die bedragen stevig belast worden.

In gesprekken off the record geven syndicale toplui dat ook toe: die ontslagvergoedingen zijn een jackpot voor de sociale zekerheid en de staatskas. Nu is de kans reëel dat een deel van het personeel dat in verzelfstandige supermarkten terechtkomt op termijn toch zijn baan verliest, maar dan zal er geen sprake zijn van een cruciale rol voor de vakbonden in het regelen van dat ontslag.

Herstructureren wegens te weinig werklozen

De vakbonden zijn gefrustreerd dat hun verdienmodel onder druk komt te staan. Het ABVV, het ACV en de ACLVB zitten al een tijdje in de hoek waar de klappen vallen. Dan moeten we niet eens het verhaal oprakelen over ACV-baas Marc Leemans die zichzelf met brugpensioen wil sturen.

Het kreeg in Vlaanderen weinig aandacht, maar een paar Luikse afdelingen van het ABVV moesten begin dit jaar personeelsleden ontslaan omdat er niet genoeg werk meer was. Concreet: door de dalende werkloosheidsgraad moest de vakbond steeds minder uitkeringen uitbetalen. De betaling van de werkloosheidsuitkeringen is in België bijna een monopolie van de vakbonden. Ze krijgen voor de administratieve afhandeling van die taak een vergoeding van miljoenen euro’s van de overheid. Toplui van de vakbonden zijn woedend als men het hen onder de neus schuift, maar eigenlijk is een dalende werkloosheid slecht nieuws voor hun businessmodel.

Lees ook: