België heeft het virus nooit onder controle gehad

België was tijdens de eerste coronagolf al een van de zwaar getroffen landen. Nu ons gezondheidssysteem onder druk staat, krijgen we dan ook een déjà-vugevoel. Toen het aantal besmettingen in de zomer laag lag, dacht men de zaak controle te hebben, maar ons land surfte gewoon mee op de seizoensgolf van het virus.

In coronatijden gaat alles een pak sneller. Begin deze week werd de Vlaamse regering-Jambon met alle zonden van Israël beladen, omdat ze de coronaregels rijkelijk laat verstrengde. In een normale wereld zou dat dagenlang het nieuws beheersen, waarbij de roep om het ontslag van een of meerdere excellenties steeds luider zou klinken. Niet zo vandaag. De tweede coronagolf slaat ongemeen hard toe, en net als bij de eerste golf behoort België tot de zwaarst getroffen Europese landen. De focus ligt nu op het vermijden van een implosie van het gezondheidssysteem.

De internationale aandacht voor de situatie in de Belgische ziekenhuizen is groot. Men vreest op bepaalde plaatsen voor Noord-Italiaanse toestanden. Een reportageploeg van France 2 ging langs in Luikse ziekenhuizen en maakte de vergelijking met Bergamo deze lente, toen patiënten op de gang moesten blijven liggen. Dat hakte er in Franstalig België hard in, want het tv-kijkgedrag is in Wallonië sterk op Frankrijk gericht.

De tweede coronagolf verdrong wat opbeurend nieuws had moeten zijn: tijdens de zomer veerde de economische activiteit op met 10,7 procent. Er was even hoop dat we op weg waren naar een zogenoemd vierkantswortel-herstel: een zware dip in het tweede kwartaal, een mooi herstel in het derde kwartaal en daarna een gestage groeitoename. Niet dus. Een nieuwe terugval in het laatste kwartaal van 2020 is waarschijnlijk, en het is de vraag of er begin 2021 van een herstel sprake zal zijn. We hebben al een eerste recessie gehad (twee kwartalen met negatieve groei) en een tweede komt eraan. Bij de Spaanse griep in 1918-1919 was er enkel een recessie tijdens de tweede golf. Al gaat de vergelijking niet volledig op, omdat de heropbouw na de Eerste Wereldoorlog de economie een boost gaf.

In slaap gewiegd door dalende cijfers

De bezorgdheid om de economische impact van de tweede golf is groot. Deze keer lijkt een pak faillissementen niet meer te vermijden. Momenteel gaat alle aandacht naar damage control in de ziekenhuizen, maar hier en daar wordt toch al de vraag gesteld hoe het zo ver is kunnen komen. Waarom zag men de tweede golf niet aankomen? Die vragen zullen beantwoord moeten worden wanneer we deze pandemie weer onder controle hebben.

Met hoeft geen expert te zijn om nu al vast te stellen dat België het virus nooit onder controle heeft gekregen en dat we nu een prijs betalen voor foute en te late beleidsbeslissingen. Daarbij vallen vier zaken op. Deze zomer zijn we in slaap gewiegd door het lage aantal besmettingen. Het test- en tracingbeleid en het brononderzoek (waar de besmettingshaarden zijn) kwamen gebrekkig of niet op gang. De versoepelingen eind september waren ongepast, en de verantwoordelijken in de coronahotspots begin september (vooral Brussel) verloren kostbare tijd.

Om te beginnen gaven de dalende coronacijfers in juni een vals gevoel van veiligheid. Biostatistici wijzen erop dat de 80 tot 100 besmettingen aan het begin van de zomer een te hoog “restpotentieel” waren. Eigenlijk werd de curve nooit echt platgeslagen. Zonder het te beseffen, surfte België mee op de seizoensgolf van het virus, dat minder kans krijgt wanneer mensen zich meer in openlucht bewegen. De cijfers in landen als Chili tonen het aan: daar is het nu lente en daalt de curve.

Daarmee komen we bij het gebrekkige beleid voor testing, tracing en brononderzoek, dat ondermaats of onbestaande was, zoals Itinera-hoofdeconoom Ivan Van De Cloot deze week in Trends stelde.