Lessen uit een sluiting

ArcelorMittal sluit een groot deel van zijn fabrieken in het Luikse. Hoewel Wallonië de voorbije decennia met de regelmaat van een klok dit soort nieuws te verwerken kreeg, lokte de ingreep toch weer behoorlijk heftige reacties uit. Frustratie en angst bij de direct betrokkenen, woede bij politici en vakbondsafgevaardigden om wat het bedrog van de staalreus ArcelorMittal genoemd wordt en oproepen om, na Dexia, ook het staalbedrijf te nationaliseren. De ene emotie is al begrijpelijker dan de andere oproep. De vakbondsmegafoons slaagden erin de eigen verantwoordelijk- heid, met name de gijzeling van de directie enkele dagen tevoren, onder de radar te houden. Nochtans vatte de wereldwijde ArcelorMittal-top de gijzeling als een belangrijk negatief signaal voor de vestiging in Luik op.

Wat nog meer opviel, was dat enkele belangrijke lessen uit deze sluiting in al de commotie aan veler aandacht ontsnapten. Ten eerste bewijst deze onprettige ervaring nog maar eens hoe onzinnig het is dat overheden met lokmiddelen proberen multinationals naar hun regio te halen. Al te vaak komt die sinterklaaspolitiek na verloop van tijd als een boemerang terug. Klopt er iets niet met de algemene economische omgeving waarin de binnengehaalde investering zou moeten renderen, dan komt vroeg of laat altijd de beslissing tot afbouw of sluiting. En dan roepen alle betrokkenen schande, de sinterklazen-politici op kop. ‘Eigen schuld, dikke bult’ is veel meer van toepassing.

Beleidslui moeten zorgen voor een algemeen investerings- en ondernemingsklimaat dat productieve initiatieven moet kunnen aantrekken en tot ontbolstering laten komen. Geen gedoe met speciale premies of unieke fiscale en financiële voordelen, om maar te zwijgen van nog veel meer oneigenlijke aantrekkingsmethodes. Veelal komt de neiging om zijn toevlucht te zoeken tot die heel gerichte interventies er net als gevolg van een krakkemikkige sociaaleconomische omgeving. Al speelt het verlangen van politici om tot meerdere eer en glorie van zichzelf opvallende investeringen naar de eigen kieskring te lokken zeker ook vaak mee in de cadeautjespolitiek. Het behoort helaas steeds meer tot de politieke geplogenheden om het korte, opvallende gewin te prefereren boven de noeste, vaak onopvallende arbeid om significante sociale en economische resultaten op de langere termijn te realiseren.

De tweede grote les die weinigen trekken uit de sluiting van de Luikse staalfabrieken, is het welvaartscreërende effect van de wet van de creatieve vernietiging zoals Joseph Schumpeter dat lang geleden onder onze aandacht bracht. Een markteconomie creëert steeds meer welvaart, en zo ook de middelen om aan welzijnsbeleid te kunnen doen, via de vervanging van oudere, minder rendabele of verlieslatende activiteiten door productievere. ArcelorMittal stopt met bepaalde activiteiten in zijn Luikse vestigingen omdat die elders efficiënter kunnen gebeuren, of omdat de maatschappij er geen behoefte meer aan heeft. Dat klinkt hard, maar het is wel zo. Natuurlijk wil ArcelorMittal zo zijn winstpositie verbeteren, maar het bewijst tegelijk de maatschappij een dienst. Economische en financiële middelen komen vrij om andere en betere activiteiten te laten opbloeien.

Dat die nieuwe initiatieven zelden opbloeien op de plaats waar een activiteit teloorging, is ook een feit. Net daarom zijn flexibiliteit en mobiliteit in de arbeidsmarkt zo belangrijk voor het goed functioneren van de vrijemarkteconomie en voor het minimaliseren van de sociale gevolgen van de creatieve vernietiging. De vrijemarkteconomie werkt, zo blijkt eens te meer, maatschappelijk verre van perfect. Toch blijft ze de beste garantie op toename van de welvaart, ook in de breedte, en op een open, tolerante en democratische samenleving.

De derde belangrijke les uit de nieuwe sluiting in het Luikse staalbekken is de broosheid van de internationale arbeidssolidariteit. De man van ArcelorMittal België stelde het onomwonden maar correct: door de structurele overcapaciteit in de staalsector is het hier sluiten of elders. Blijven de Luikse lijnen open, dan worden er elders in Europa gesloten. Daar is geen weg naast. En dus komt het protest van de metallo’s in belangrijke mate neer op het argument ‘Sluit dan maar elders’. Of hoe de eindeloos herhaalde roep om solidariteit onmiddellijk stopt als het eigenbelang echt in het gedrang komt.

JOHAN VAN OVERTVELDT

Natuurlijk wil ArcelorMittal zijn winstpositie verbeteren, maar het bewijst tegelijk de maatschappij een dienst.