Landverhuizer zoekt Vrijheidsbeeld

In de baai van New York wenkt het Vrijheidsbeeld naar de verworpenen der aarde. De Verenigde Staten is een immigratieland, of beter, een immigratiecontinent waar de oorspronkelijke bewoners gedecimeerd werden. De nood aan nieuwe burgers en de nood aan vaardigheden was ontstellend. Het lege Noord-Amerika verteerde probleemloos zestig miljoen landverhuizers en gaat vandaag gewoon voort met de gerichte invoer van talent. Het kleine België, en het nog petieteriger Vlaanderen, werd een immigratieland tegen heug en meug.

In 2100 zijn de gevolgen van de regularisering van de onwettelijke landverhuizers en de snel-Belg-wet verteerd. Het duurt drie generaties, leert de ervaring van eeuwen, vooraleer immigranten ingeburgerd zijn en alle plooien zijn gladgestreken. Is België, en per definitie Vlaanderen, niet reeds overvol? Bij de verhuizing van 200.000 landgenoten van zuid naar noord aan het einde van de zestiende eeuw, telde Vlaanderen twee miljoen inwoners. Een record. Toen reeds waren onze landstreken drukbezet. De economische groei maakte het mogelijk dat aantal op te trekken tot zes miljoen. Een bovengrens, want Vlaanderen is geen immigratieland. Wij missen een uitgestrekt platteland. Een vliegtocht boven Vlaanderen toont een ononderbroken verstedelijkte eierstruif. Waar België niet vol is, is in Wallonië. Wie wil migreren naar de Ardense bossen?

De overheid weet niet wat aan te vangen met de migranten, zij worden geproblematiseerd. Hoewel ze, zo eisen het de puristen in de vreemdelingenkwesties en de bewakers van de publieke opinie, steevast genoemd worden als een verrijking voor de samenleving. Redelijk daarover praten is aartsmoeilijk. De landverhuizing werd een cultureel debat, een kwestie van correct denken. Dé test om de goeden te scheiden van de kwaden.

De controles van de rijkswacht aan de grensovergangen zijn lachwekkend en tijdverlies. België telt honderden kilometers grenzen die onbewaakt en onbewaakbaar zijn. Er lopen hier geen Oders of Rio Grande’s. Is het trouwens vandaag wel deftig om grenzen te achten? Voor anarchisten, communisten en utopisten bestaat slechts Een Wereld. Zonder grenzen. Grenzen zijn verstolde expressies van groepszelfzucht, zegt hun leer. Deze leer is binnengesijpeld in de links-liberaal-groene regering- Verhofstadt.

Het is inderdaad onmogelijk om zich van de indruk te ontdoen dat de mars naar een grenzeloze wereld steeds sneller vordert. Dankzij het Schengen-akkoord tussen de landen in het hart van de Europese Unie, kan u nu met uw Mercedes van Brussel naar Sevilla rijden zonder dat er ook maar één douaneambtenaar u een blik waardig gunt. Geld en macht springen met de druk op een toets over wat nog van de grenzen overblijft. Is u wel zeker? Het lijkt alsof de internationale politiek aan een of ander bizar beginsel gehoorzaamt: het behoud van de eindigheid. Terwijl daar grenzen instorten, worden er elders andere opgetrokken. De Amerikanen zijn weliswaar diegenen die de meeste obstakels opwerpen langsheen hun grens, maar de meest fundamentele barrière ligt aan de Canadese kant. De Canadezen zijn er wel op uit hun economie te integreren met die van de Verenigde Staten, maar ze willen allerminst Amerikanen worden.

Ondernemingen zijn meer gebrand op grenzen dan ze laten uitschijnen. Er bestaan bijzonder weinig echt multiculturele multinationals. Auteurs zoals Michael Porter hebben er al op gewezen dat de meeste van de beste bedrijven een deel van hun concurrentieel voordeel uit hun nationaliteit halen. Coca-Cola is het sterkste merk ter wereld dankzij – niet ondanks – zijn Amerikaansheid. Talentclusters zoals Hollywood, de Londense City of de Italiaanse modewereld zijn vast verbonden aan hun grenzen, ook al komen hun werknemers uit heel de wereld.

Vrijhandelsverdragen kunnen leiden tot een coördinatie van het beleid over de grenzen heen die algemeen aanvaard wordt. Maar grenzen en de natie-staten die ze gedeeltelijk definiëren, gaan over meer dan alleen maar administratieve en economische logica. Zelfs toen ze geen eigen land meer hadden, kenden de Estlanders de naam van de nationale vogel en de melodie van het volkslied. Fundamenteel gezien is nationalisme niet bijzonder rationeel en de kosten en baten ervan worden niet vaak samengevoegd. In Foreign Affairs wees managementgoeroe Peter Drucker op de lange lijst van mensen – Immanuel Kant, de liberalen van Oostenrijk-Hongarije en Michael Gorbatsjov – die ooit hebben aangevoerd dat onderlinge economische afhankelijkheid sterker zal blijken dan nationalistische of patriottische passie. In vele gevallen hadden ze het bij het rechte eind. Maar telkens wanneer in de voorbije 200 jaar politieke passies en het beleid van de natie-staat in aanvaring kwamen met de economische rationaliteit, hebben politieke passies en de natie-staat telkens hun slag thuisgehaald. Er kunnen nieuwe vormen van nationalisme de kop opsteken maar voorlopig blijven de nationalismen, die in staten opgaan, overleven. Opdat een natie iets te betekenen zou hebben, heeft ze een staat nodig of moet ze kunnen deelnemen in een staat. Opdat een staat iets te betekenen zou hebben, heeft hij een grens nodig. Dat is eeuwiger dan de mode van de dag.

frans crols