In het Weense Bristol Hotel zou aan de receptie nog altijd een openstaande rekening liggen van de Oostenrijks-Joodse schrijver Joseph Roth. Toen Roth in de zomer van 1936, drie jaar voor zijn overlijden, samen met voor de nazi’s gevluchte Duitse schrijvers in Oostende verbleef, weigerde hij in zee te zwemmen. “Een vis gaat toch ook niet op café of hotel?” Het zijn maar een paar van de tientallen anekdotes uit de door de Brit Keiron Pim neergepende biografie van Roth.
Sinds enige jaren kan Roth in Nederland en Vlaanderen op een revival rekenen. Dat is de verdienste van de Vlaamse Els Snick, die heel wat van zijn werk naar het Nederlands heeft vertaald. Keiron Pim deed onder meer op haar een beroep om deze meeslepende biografie te schrijven.
De auteur dompelt je onder in het Europa van het interbellum. Het was een woelige tijd, zeker in Duitsland, waar de Weimarrepubliek na de Eerste Wereldoorlog constant bedreigd werd door rechts-nationalistische en communistische agitatie. Het inspireerde Roth, die in die periode journalist was in Berlijn, tot het schrijven van profetische romans als Rechts en links en Het spinnenweb.
Roth is in 1894 geboren in Brody in wat nu Oekraïne is, maar toen een uithoek van het Habsburgse Rijk was. Hij was een adept van het tolerante, kosmopolitische Centraal-Europa. Hij leed enorm onder de ondergang van het Oostenrijks-Hongaarse rijk na de Eerste Wereldoorlog. Zijn meesterwerk Radetzkymars is een verhaal vol heimwee naar dat verleden. Hij had een dermate grote afkeer van nationalisme dat hij zich als geboren Jood ergerde aan het opkomende zionisme.
Met zijn Joodse achtergrond had Roth het zijn hele leven moeilijk. Hij zag zich eerst en vooral als een Oostenrijker. De titel van de biografie verwijst daar ook naar: Roth was op de vlucht voor zijn verleden. Later was hij iemand die zich nooit ergens kon vestigen. Het liefst leefde hij in hotels en observeerde hij in de bar of de lobby zijn tijdgenoten. Hij deed dat op een magistrale manier, al raakte Roth op die manier aan de drank.
Na de machtsovername van de nazi’s moest Roth vluchten. Zijn jaren in ballingschap in Oostende, Amsterdam en Parijs waren heel productief, maar een door alcohol totaal uitgeleefde Roth stierf in 1939 in Parijs. Net voordat het oude Europa definitief ten onder ging.
Keiron Pim, Eindeloze vlucht. Het leven van Joseph Roth, Atlas Contact, 506 blz., 32,99 euro
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier