In het spoor van Victoria

De Britse queen heeft haar diamanten jubileum gevierd en tegelijk was het 175 jaar geleden dat koningin Victoria de troon besteeg. In de victoriaanse tijd veranderde Londen ingrijpend.

Meer informatie staat op de website van Visit Britain.

Je zou denken dat reclame iets moderns is, maar dat is een vergissing”, vertelt Michael Dipre van het London Transport Museum (LTM) bij een foto van een metrostation van 100 jaar oud. “Het hing er vol affiches, van onderen tot boven. Als je in de metro zat, zag ieder station er net hetzelfde uit. Daarom kwam er in 1908 in elk station een roundel, met de naam van het station — het typische logo van de Londense metro.”

Het is 150 jaar geleden dat de eerste metro in gebruik werd genomen. “In de victoriaanse tijd slibden de wegen dicht. Veel werknemers uit de rand kwamen aan per trein, maar moesten dan nog naar de andere kant van de stad. Er was behoefte aan een efficiënt systeem om alle stations te verbinden. Bovengronds was er geen ruimte, dus werden onder de grond sporen aangelegd.”

In het museum, een oude bloemenmarkt, krijg je een goed beeld van de gigantische evolutie van het openbaar vervoer. Je kunt plaatsnemen in een koets naast een grumpy koppel dat klaagt over de hitte in de paardenkoets voor 22 passagiers, klimmen op de eerste dubbeldekspaardentram uit 1870 met plaats voor 46 passagiers of met een vergrootglas inzoomen op pittoreske maquettes die de bouw van de metro nabootsen.

The Victorian era

De komst van het spoorverkeer veranderde het dagelijks leven van de Londenaars ingrijpend. De stad en het Britse rijk ondergingen een transformatie tijdens de regeerperiode van koningin Victoria. Ze kwam in 1837 op de Britse troon en stierf 63 jaar en zeven maanden later. Een heel tijdperk werd naar haar genoemd, the Victorian era. De vrouw achter de kroon krijg je te zien in het onlangs heropende Kensington Palace.

“In Victoria Revealed tonen we haar meest gekoesterde bezittingen, in het huis waar ze opgroeide”, zegt Deirdre Murphy, curator van Historic Royal Palaces, een privé-instelling die de moderniseringswerken van 15 miljoen euro betaalde. “Aan de hand van citaten uit haar brieven en dagboeken brengen we de vorstin tot leven. Haar geïsoleerde kindertijd, haar gelukkige huwelijk en haar negen kinderen. Haar intieme huiselijke leven stond voortdurend in wisselwerking met haar rol als heerser over het Britse empire.”

“Je moet je eens inbeelden hoe intimiderend haar eerste raad van state moet zijn geweest. Ze was een meisje van achttien, dat tot die dag met haar moeder in één kamer had geslapen. Ineens stond ze hier voor de meest gerespecteerde en invloedrijke heren van het rijk”, vertelt een explainer, met een iPad in de hand. Ze toont een schilderij over die plechtige gebeurtenis en zit op de plaats waar de koningin toen zat. Je kunt bij haar aanschuiven en meeluisteren of een pak van een van die illustere heren passen. Het hele paleis is sfeervol ingericht, met aangepast licht en muziek. Je loopt door de kamers alsof je er zelf zou wonen.

Je ontdekt onder meer Victoria’s eerste schoentjes en haar poppen of het kostuum dat haar man droeg bij hun huwelijk. Albert van Saksen-Coburg was haar volle neef en werd prins-gemaal, een rol waarin hij op zoek moest naar een zinvolle bezigheid. In een kamer kun je de correspondentie lezen die hij voerde met de commissarissen van de eerste wereldtentoonstelling, die in 1851 in Londen werd georganiseerd. Victoria was bijzonder trots op dat grootse werk van haar man. Je ziet ook de voorwerpen die het koninklijke gezin op de expo kocht. Als je door het raam kijkt, zie je waar Crystal Palace stond, het glazen paleis waar de expo plaatsvond.

Wereldmuseum

De wereldtentoonstelling moest het Verenigd Koninkrijk promoten als supermacht en bracht de fijnste staaltjes design en technologie naar Londen. Zowat alle buitenlandse koninklijke families kwamen op bezoek, maar ook de gewone Victorianen spoorden met speciale treinen naar Londen. Voor 1 shilling maakten ze een reis rond de wereld in één dag.

De expo was een enorm succes, ook financieel. De organisatie verwierf een aantal tentoongestelde producten die als basis dienden voor het nieuwe South Kensington Museum, de voorloper van het Victoria and Albert Museum (V&A). Het idee van een didactisch museum dat art and design verbond met craft and technology kwam van de prins-gemaal zelf. In de loop der jaren breidde de collectie kunst en gebruiksartikelen enorm uit. Van antieke gebruiksvoorwerpen over industriële vormgeving tot historische en recente kledij, waaronder een uitgebreide collectie korsetten.

V&A is gratis en lokt jaarlijks zo’n 2,5 miljoen bezoekers. Het gaat prat op zijn innovatieve spirit. Zo pakte het al in 1857 uit met een museumrestaurant of met gaslampen, zodat je ook ‘s avonds de collectie kon bezichtigen. Interactiviteit is een sleutelwoord. Je loopt door het museum alsof je in een gigantisch kabinet snuistert, maar je kunt ook meer verdieping zoeken met computers en ander audiovisueel materiaal. Bijvoorbeeld om je eigen wapenschild te ontwerpen en het dan naar jezelf te mailen.

In V&A zie je onder meer welke kleding de Victorianen droegen. Vooral vrouwen moesten wel meer doen dan in een jeans schieten en een trui aantrekken, met hoepeljurken, handschoenen en hoeden. De lagere klassen spiegelden zich aan de aristocratie, mannen wilden eruitzien als gentlemen, hun kledij werd dark and plain.

Duister is ook het verhaal van Jack the Ripper. “De seriemoordenaar — of waren het moordenaars? — sloeg in 1888 toe in een van de armste wijken van Londen”, vertelt Simon van London Walks. Hij gidst de Jack the Ripper Walk en start bij een oude stadsmuur in de schaduw van het financiële district.

“Hier woonden de slachtoffers van de industrialisering, het uitschot. Hoewel het victoriaanse tijdperk bekendstaat als erg zedig, bloeide de seksindustrie. In deze wijk waren vooral oude, lelijke vrouwen aan het werk die verslaafd waren aan gin. Zij waren de slachtoffers van de eerste bekende seriemoordenaar.” Simon weet er alles van en vertelt het liefst als de duisternis valt en er een dichte mist over Londen hangt…

FREDERIC EELBODE IN LONDEN

“Aan de hand van citaten uit haar brieven en dagboeken brengen we Victoria tot leven” Deirdre Murphy, Kensington Palace