Hersens tegen aids

Zonder één centiem overheidssteun boekt het Antwerpse Tibotec internationaal succes in de strijd tegen het aidsvirus. Innovatiebeleid ? Nooit van gehoord.

In de dikke van Dale duidt het woordje “innovatie” op : de invoering van iets nieuws. Maar eigenlijk deed Rudi Pauwels (36 j.) net andersom. Hij haalde een oude techniek uit de vergetelheid de screening of het massaal testen van chemische stoffen op hun activiteit tegen een bepaalde ziekte en stampte er een nieuw bedrijfje mee uit de grond.

We schrijven 1 juni 1994. Na bijna 10 jaar antiviraal onderzoek aan het Leuvense Rega-instituut, kriebelen de vingers van Rudi Pauwels om zich op het ondernemerspad te wagen. In ’90 ontdekte hij de TIBO-stoffen, een nieuwe generatie geneesmiddelen die het aids-enzym op een tot dan toe onbekende wijze blokkeren. Hij hield er een Ph.D. in Pharmaceutical Sciences en een opgemerkt artikel in het tijdschrift Nature aan over.

SCEPTICISME.

“Maar ik wilde iets opbouwen, met toegewijde jonge medewerkers het heft in eigen handen nemen,” zegt hij. “Publiceren in vakbladen is geen einddoel.” Dus schreef hij een business-plan en trok ermee naar durfkapitaalfondsen en investeerders. “Scepticisme alom,” herinnert Pauwels zich. Ook het wetenschappelijk klimaat zat tegen. Kenners uit de biotech maakten zich toen sterk dat zij het toeval konden uitschakelen bij de selectie van de juiste molecule tegen een bepaalde ziekte. De oude screening, die vertrouwde op trial and error, was uit de mode.

Rudi Pauwels bleef echter koppig doorduwen. Na gesprekken met Dr. Paul Janssen sleepte hij een onderzoekscontract met de farmagigant Janssen Pharmaceutica in de wacht om moleculen te testen op hun HIV-resistentie. De Antwerpse nv Tibotec zag het daglicht. “Janssen Pharma legt jaarlijks 30 miljoen frank op tafel voor de financiering van een 7-tal medewerkers. Voor de overige investeringen zo’n 30 à 40 miljoen in nieuwe apparatuur spraken mijn vrouw en ik onze eigen centen aan. Ik klopte aan bij de banken en stelde me persoonlijk borg.”

Het bleek de juiste keuze. De ambitie om een geneesmiddel op puur theoretische wijze uit te tekenen was té hoog gegrepen. Tibotec gooide het over een andere boeg. De oude vertrouwde screeningmethode werd fors geautomatiseerd per experiment worden nu zo’n 11.000 verschillende gegevens van 500 verschillende chemische stoffen geanalyseerd, dit 24 op 24 uur en aan de analyse wordt nieuw verworven kennis uit de biotech gekoppeld.

GIMV.

“De industrie begint ons in het oog te krijgen,” zegt Rudi Pauwels. “Het aantal informele contacten stijgt. Ook met de Gimv, we sluiten hier een participatie op termijn niet uit.” Het is opvallend dat een hypergespecialiseerd bedrijf als Tibotec totnogtoe geen centiem subsidies of overheidssteun ontving. “We behelpen ons met de opbrengsten uit contractonderzoek,” aldus Pauwels.

Veel tijd om daar een mouw aan te passen, heeft hij niet. De wedloop naar een aidsgeneesmiddel neemt hem volledig in beslag. Vorig jaar dokterde hij samen met zijn ploeg in het Antwerpse lab een methode uit om “levende” HIV-virussen te testen op hun resistentie tegen geneesmiddelen. Een nieuwe vennootschap, Virco, werd boven de doopvont gehouden en doet dit onderzoek nu in opdracht van een vijftal aidscentra goed voor zo’n 3000 patiënten per jaar, wereldwijd.

“We zijn nog minstens een jaar verwijderd van een volledig uitgewerkte, routineuze en commerciële methode om die resistentie van virussen te meten,” nuanceert Pauwels. “Maar dit wordt de toekomst. Straks zullen dokters hun virusstalen bij ons kunnen afgeven, net zoals iemand een filmpje bij de fotowinkel binnenbrengt en ontwikkeld terugkrijgt. En ik zie ook kansen opduiken voor andere ziekten, al blijft onze focus op aids voorlopig primordiaal.”

Over de financiële conditie van z’n innovatiebedrijf kan Rudi Pauwels bitter weinig vertellen “ik probeer in eerste instantie wetenschapper te blijven,” verontschuldigt hij zich. “Dat is een advies van Dr. Paul Janssen, die trouwens voorzitter is van onze raad van bestuur”. Pauwels’ echtgenote wordt er even bijgeroepen, zij regelt de administratie en geldzaken. “Onze brutomarge voor ’95 schommelt rond de 27 miljoen frank,” is het antwoord. “En we komen uit onze kosten.”

Over de kans op een doeltreffend geneesmiddel tegen aids, weet de Antwerpse onderzoeker echter des te meer. “Ik vertel u geen geheim als ik zeg dat er belangrijke medische vorderingen zijn gemaakt. Als we kijken naar de effecten van sommige therapieën op de patiënten, dan stemt mij dat positief. Een virtual cure waarbij het virus in voldoende mate wordt onderdrukt, is mogelijk. De hamvraag is alleen : voor hoelang ? Het antwoord zal liggen in de kennis van het virus en het geneesmiddel, de manier waarop de medicatie wordt toegediend en, tenslotte, de therapietrouw van de patiënt. En in beide eerste gevallen kunnen Tibotec en Virco een belangrijke bijdrage leveren.”

PDP

RUDI PAUWELS (TIBOTEC) Financieel moeten we ons behelpen met contract-research, zegt de pionier in onderzoek van tibostoffen die het aidsvirus blokkeren.