FOST PLUS. Groen & goedkoop

Deze herfst starten 13 intercommunales met de selektieve inzameling en verwerking van verpakkingsafval. In tegenstelling tot het Duitse voorbeeld is Fost Plus ekonomisch wel leefbaar.

“In de opstartfaze kost de selektieve inzameling en verwerking van het verpakkingsafval 332 frank per inwoner. Dit bedrag ligt ónder de huidige verwerkingsprijzen, ónder de voorspellingen van Agalev en ónder de 800 frank die ze in Duitsland betalen. ” Sim van Caenegem, direkteur-generaal van Fost Plus (een organizatie van de verpakkingsindustrie om het huishoudelijk afval te recycleren), glundert. Ondanks diverse tegenslagen lange aanloopfaze, invoering van ekotaks, verplichte vergoeding van alle kosten, uitblijven van een interregionaal samenwerkingsakkoord loopt alles volgens plan. Deze week start de eerste in een reeks van 13 intercommunales met de gescheiden ophaling van het huishoudelijk verpakkingsafval (totale populatie van twee miljoen inwoners). Samen met bestaande projekten in het Meetjesland en Brussel Hoofdstad betekent dit op 1 januari ’96 een bereik van ruim 2,5 miljoen personen.

Fost Plus levert de intercommunales minstens 60 frank per ophaalpunt op, aldus een anonieme zegsman. In ruil voor deelname krijgen zij een financiële tussenkomst (100 % van de kosten) en een afnamegarantie van Fost Plus, dat wel de inkomsten uit gerekupereerde materialen ontvangt (nvdr momenteel is dat nog niet veel, maar dat zal na verloop van tijd oplopen naargelang de milieukosten in de grondstofprijzen worden opgenomen). De organizatie hoopt tegen 2001 heel België te bestrijken en 50 % van het huishoudelijk verpakkingsafval (800.000 ton in totaal) te recycleren.

TERUGNAMEPLICHT.

Uit een studie van het managementadviesbureau Coopers & Lybrand blijkt dat de Belgen jaarlijks zo’n 3,6 miljoen ton huishoudelijk afval produceren. Verpakkingen vertegenwoordigen 800.000 ton (22 % van het totaal) : 250.000 ton glas, 245.000 ton papier/karton, 180.000 ton kunststoffen, 95.000 ton metaal en 16.000 ton drankkartons. Dit komt neer op 80 kg per persoon.

Met het oog op de vrijstelling van de aanvaardingsplicht volgens het Vlaams afvalstoffendekreet van 19 april 1994 moeten in principe de producenten hun afgedankte produkten terugnemen koördineert en financiert Fost Plus de selektieve inzameling en verwerking van het huishoudelijk afval. Tegelijk waarborgt de organizatie een afname van de gerecycleerde grondstoffen. Van Caenegem : “Dankzij onze gestruktureerde aanpak en het schaaleffekt ligt de gemiddelde kostprijs voor de ophaling en recyclage van het verpakkingsafval (9159 frank per ton, werkingskosten van Fost Plus inkluis) beneden het huidig marktprijsniveau. Het bedrag zal nog zakken naargelang het systeem uitbreidt. “

Voor de nieuwe projekten zijn openbare aanbestedingen toegewezen voor de inzameling van glas (1780 frank per ton), papier/karton (1946 frank per ton) en plastic/metaal/drankkartons of PMD (9446 frank per ton). Voor de sortering van de PMD-fraktie en de PMD-zakken betaalt Fost Plus respektievelijk 6662 frank per ton en 1,7 frank per zak. Opvallend is dat met uitzondering van de PMD-sortering (100 % uitbesteed) in de helft van de gevallen de intercommunales een beroep blijven doen op hun eigen regie. Ook Biffa Belgium nochtans de derde grootste afvalverwerker van het land komt merkwaardig genoeg niet in het lijstje voor. Grote privé-winnaars zijn van Gansewinkel (10x) en de Watco-groep (6x, waarvan 3x in tijdelijke vereniging met Janssens). Het gemengd overheidsbedrijf VLAR (zie Trends van 3 april jl.) sleept drie kontrakten in de wacht.

De direkteur-generaal van Fost Plus garandeert dat overal de wet op de overheidsopdrachten gerespekteerd is : “Over het algemeen heeft het laagste bod het gehaald, hoewel soms de transportkosten naar een verwerker een beslissende rol hebben gespeeld. ” (Nvdr de gesorteerde materialen moeten immers na sortering nog gerecycleerd worden).

HOGE NORMEN.

In ruil voor het mogen aanbrengen van het Groene Punt (dit logo waarborgt een minimale recyclagegraad van de betrokken verpakking) betalen de bedrijven aan Fost Plus een tarief dat schommelt tussen 0,2 en 13,29 frank per kg (zie tabel). Deze bijdragen zijn 3- tot 15-maal goedkoper dan de Duitse kontributies.

De recyclagepercentages bij onze oosterburen schommelen wel tussen de 64 en 72 %, terwijl Fost Plus dit jaar naar schatting gemiddeld slechts 23 % zal bereiken. Tegen de eeuwwisseling zal dit aandeel geleidelijk aan oplopen tot 50 %. Per kategorie komt dit neer op : 75 % (glas), 40 % (papier en glas), 60 % (plastic) en 60 % (drankkartons). Daarnaast verwacht Fost Plus 30 % verbranding met energierekuperatie in 2000, zodat de totale valorizatiegraad 80 % bedraagt, wat hoger is dan de Europese richtlijn van 20 december 1994 voorschrijft. Het interregionaal samenwerkingsakkoord tussen Vlaanderen, Wallonië en Brussel van 13 maart ’94 dat na advies van de Raad van State nog door de respektieve parlementen moet worden goedgekeurd voorziet een recyclagekwotum van 50 % vóór 1 januari 2001. Van Caenegem : “Deze norm is hoog, maar haalbaar. Uit de eerste resultaten van het IVM-projekt blijkt dat de 257.000 inwoners in 19 gemeenten van het Meetjesland na acht maanden al gemiddeld 38,8 kg of 48 % van hun huishoudelijk afval selektief inzamelen”. Alleen wat staal en aluminium betreft, blijft de streek rond Eeklo wel ruim onder het objektief.

Op dit ogenblik telt Fost Plus zo’n 450 leden-bedrijven. De organizatie haalt haar inkomsten uit het Groene Punt : naar schatting zo’n 830 miljoen frank per jaar (nvdr dit bedrag wordt bekomen door extrapolatie van de huidige kostprijs, 332 frank per hoofd, vermenigvuldigd met de totale populatie van 2,5 miljoen inwoners). Ook de verkoop van de gerecycleerde materialen levert een aardige stuiver op : gemiddeld 54,5 frank per inwoner of 136,5 miljoen frank in ’96 (raming aan huidige marktprijzen). Volgens Packaging Recycling Worldwide een uitgave van Duales System Deutschland, maart ’95 bedragen de investeringskosten van Fost Plus zo’n 3,8 miljard frank, gespreid over vijf jaren. Dat zou zo’n 1500 nieuwe arbeidsplaatsen opleveren.

RENDABELE AFZET.

Fost Plus neemt de hele kostprijs van de operatie voor zijn rekening. Van Caenegem : “Principieel vinden wij dat de verpakkingsindustrie slechts voor de meerkosten zou moeten opdraaien, maar jammer genoeg legt het samenwerkingsakkoord ons 100 % van de kosten op. “

Tijdens de startfaze bedragen de gemiddelde kosten 9159 frank per ton. Vanaf het tweede werkingsjaar zakt dit bedrag naar 6995 frank per ton. Ondertussen heeft de organizatie ook commerciële strukturen voor de terugwinning de zogenoemde filières opgericht. Tot nu toe vormt het ontbreken van een rendabele afzetmarkt immers het grote knelpunt. Inzake de verwerking van oud papier en karton is al één offerte namelijk die van IVLA uitbesteed aan Jespers – Van den Langenbergh & Co uit Beerse met leveringsadres bij Aelvoet in Ronse voor een prijs van 6,15 frank per kg. Andere aanbestedingen volgen binnenkort. Fost Plus rekent op een gemiddelde opbrengst van 1514 frank per ton of 54,5 frank per inwoner : 500 frank per ton of 9,4 frank per inwoner (glas), 4000 frank per ton of 38,8 frank per inwoner (papier/karton), 1500 frank per ton of 6,3 frank per inwoner (staal) en 0 frank (plastic + drankkartons). Vanaf het tweede jaar betekent dit een reële kostprijs van 5481 frank per ton (6995 – 1514 frank).

De kritiek dat de overheid geen kontrole heeft op de resultaten van Fost Plus, wijst Van Caenegem resoluut van de hand : “Aangezien alle aanbestedingen via de intercommunales verlopen, heeft de publieke sektor een precieze kontrole op onze uitgaven. Een grotere inspraak of transparantie bestaat niet. ” Rest tenslotte nog de onzekerheid over de ekotaks (zie kader). Als de opvolgingskommissie eind ’95 geen vrijstelling voor het Groene Punt verleent, valt het hele systeem in duigen. Van Caenegem : “Daarom dringen wij aan op een harmonizering van de regionale en federale wetgeving. “

ERIC POMPEN

SIM VAN CAENEGEM (FOST PLUS) Publieke sektor kontroleert Fost Plus via intercommunales.