EEN EITJE KOKEN IS MAKKELIJKER

Amerika is van slag. Het land is in crisis. Belangrijke pijlers onder zijn beschaving worden weggeslagen. Seks kan niet meer en pindakaas blijkt ongezond. Terwijl vroeger Marilyn Monroe in een strak zittende jurk haar vrijer Kennedy broeierig “Happy Birthday” toezong op de nationale televisie, wordt Clinton nu gestraft voor veel minder, begaan zonder dat iemand ernaar keek.

Uit een recente medische studie blijkt dat pinda’s gevaarlijk zijn. Luchtvaartmaatschappijen overwegen pindavrije vluchten in te voeren en scholen waken over het aantal boterhammen met pindakaas in de lunchpauze. 1998 was voor Amerika een miserabel jaar. Toch is er een vluchtheuvel in het midden van hun vertwijfeling. Een vreemde vluchtheuvel. Het betreft een man, niet echt piepjong (72 j.), met de uitstraling van een soeplepel, die nauwelijks zijn mond opendoet en als hij al wat zegt, dan is het voor gewone stervelingen niet te begrijpen. Toch is hij de stuurman die ervoor heeft gezorgd dat Amerika vorig jaar niet zoals de Titanic op een ijsberg is geknald.

MIRAKEL.

Het gaat om Alan Greenspan, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank ( Fed). Hij heeft volgens commentatoren door zijn monetaire beleid vorig jaar twee keer een mirakel verricht. In het begin van het jaar heeft hij de Amerikaanse economie afgeschermd van de Aziatische crisis en in de nazomer heeft hij door bekwaam ingrijpen belet dat de dramatische koersval op de aandelenbeurs het land meesleurde in een crisis. Volgens sommigen heeft hij zelfs een derde mirakel verricht door adequaat in te grijpen toen de Russische economie ineenzakte. In Rome zijn drie mirakels genoeg voor een heiligverklaring.

EURO.

1999 begint in Europa met een nieuwe munt. Het is ook het officiële begin van Wim Duisenberg als de voorzitter van de Europese Centrale Bank ( ECB). Duisenberg is de Europese Greenspan. Hij is verantwoordelijk voor het Europees monetair beleid. Monetair beleid mag niet te licht worden genomen.

In de krantenberichten begin dit jaar draaide alles om de geur en de kleur van de nieuwe euro, terwijl het monetair beleid veel directer ingrijpt op het inkomen, het werk en de welvaart van de Europese burger. Als Duisenberg straks op de monetaire rem trapt, komt er werkloosheid in Europa en gaat de familie De Caluwé dit jaar echt niet op wintersport.

Monetair beleid bestaat vooral uit het bepalen van de hoogte van de rentevoet. Als er een economische recessie dreigt, is het goed om de rente laag te zetten. Dan lenen bedrijven makkelijker geld om te investeren en huishoudens sluiten sneller een lening af om te consumeren. Door meer investeringen en hogere consumptie wordt de economie uit de recessie getrokken. Indien de economie te hard groeit en de prijsinflatie uit de hand loopt, moet Duisenberg de rente verhogen en daarmee de investeringen en consumptie afremmen.

BELEID.

Dit klinkt allemaal makkelijker dan het is. Monetair beleid voeren is niet hetzelfde als een eitje koken met de keukenwekker op drie minuten. Duisenberg moet de recessie of de inflatie vooraf bestrijden, vóór ze zich realiseren. Goed monetair beleid is voorkomen dat de economie afglijdt of ontploft. Wie aan het monetaire roer staat, moet precies voelen waar de economie het volgende halfjaar heen gaat en dan gedoseerd reageren.

Monetair beleid in euroland is extra moeilijk om twee redenen. Ten eerste moeten Duisenberg en zijn club – die een paar weken geleden zo mooi op de foto stonden in Trends – monetair beleid gaan voeren voor een groot gebied dat nog maar net een monetaire unie is geworden en voor een munt die vorig jaar nog niet bestond. Er is geen rijke traditie waarop hij kan bouwen. Er is geen voorganger in wiens voetsporen hij kan treden. Integendeel, er is onrust over zijn rol en zijn status.

Ten tweede moet hij monetair beleid voeren in een omgeving waarin andere economische aanpassingsmechanismen waarover Amerika wel beschikt, zijn weggevallen. Werkloosheid in Michigan wordt voor een deel opgelost omdat werklozen naar de aantrekkelijke arbeidsmarkt van North Carolina verhuizen. Werkloze Duitsers blijven in Duitsland en Duitse lonen die de aanpassing dan zouden moeten overnemen, dalen niet vanzelf. Door het Stabiliteitspact is ook de aanpassing via het voeren van begrotingsbeleid afgesneden. Er wordt daarom heel veel gevraagd van het Europese monetaire beleid en er rust bijzonder veel op de weliswaar brede schouders van Wim Duisenberg. Duisenberg heeft het moeilijker dan Greenspan. Als het hem lukt, dan wordt hij niet alleen de man van Europa maar zelfs de superman, een status die Greenspan nog niet heeft bereikt.

Prof. dr. Jules Theeuwes is Vlaming en hoogleraar economie aan de Universiteit Amsterdam.

JULES THEEUWES