De ultieme zeepbel

De Zuid-Koreaanse National Pension Service en de Kuwait Investment Authority zijn slechts twee van de grote internationale institutionele beleggers die de voorbije weken vrij geruisloos het papier dumpten dat zij aanhielden in Fannie Mae en Freddie Mac. De mastodonten Fannie en Freddie spelen een cruciale rol in de Amerikaanse hypotheekmarkten. Ze kwamen in zware financiële problemen toen de Amerikaanse vastgoedzeepbel uit elkaar spatte. De Amerikaanse staat garandeerde een tijd terug de schulden aangegaan door Fannie en Freddie. En toch gooien internationale investeerders het papier van dit olijke duo nu ostentatief de deur uit.

De professionele managers van grote institutionele investeerders twijfelen met andere woorden aan de intrinsieke waarde van de Amerikaanse staatsgarantie. En dan rijst meteen de vraag waar België en Europa in deze context staan. Het korte antwoord luidt dat we onbehaaglijk dicht bij de Amerikaanse realiteit staan. We zijn verzeild geraakt in een situatie waar de economie enkel nog een beetje drijvend gehouden kan worden door een systematische opeenstapeling van schulden in de private en de publieke sector. De economie anno 2011 is een zware credit junk. Maar zelfs voor de overheid bestaan er duidelijke limieten aan die schuldopstapeling. Daardoor dreigt nu op zowat alle terreinen een complete beleidsimpasse.

De situatie van het Europese bankwezen illustreert dat alles treffend. Terwijl de ridicule stresstests van juli nog aangaven dat de Europese banken met een totaal kapitaaltekort van 2,5 miljard euro kampten, spreekt niemand vandaag nog van dat cijfer. Nu, drie maanden later, schommelen de schattingen van datzelfde kapitaaltekort tussen 100 en 300 miljard euro. Gegeven de enorme zenuwachtigheid op de financiële markten, onder meer als gevolg van het manifeste gebrek aan onderling vertrouwen tussen de banken, kunnen de kapitaalinjecties alleen maar van de overheden komen. De noodzakelijke herkapitalisering van zijn banken zou een land als Frankrijk echter gegarandeerd zijn AAA-rating kosten. En dus wil Frankrijk, zeer tegen de zin van de Duitsers, een Europese aanpak van de bankenproblematiek. Zo’n Europese aanpak kan er enkel komen via het EFSF, het noodfonds dat de eurozone moet beschermen. Het bevat 440 miljard euro, afkomstig van de lidstaten. Als de engagementen voor de redding van Griekenland, Portugal en Ierland verrekend worden, blijft er nog iets van een 250 miljard euro over in het noodfonds. Dat zou dus min of meer volstaan om de banken te herkapitaliseren. Maar dan blijft er wel niks meer over voor wat de oorspronkelijke roeping van dit fonds was, namelijk de aankoop van obligaties van noodlijdende landen om zo hun financiering veilig te stellen en de prijs ervan laag te houden.

En dus komt de volgende fase van de eurocrisisbestrijding er onvermijdelijk aan. Die bestaat erin dat de Europese Centrale Bank (ECB) vers geld aanmaakt om de interventies op de obligatiemarkten ten voordele van landen als Griekenland, Portugal, Ierland, Spanje en Italië (en binnenkort nog enkele andere die nu nog net onder de radar zitten…) te doen. Daarvoor is minstens 1000 miljard euro nodig.

De conclusie is al even duidelijk. Europa, net als de VS trouwens, bouwt aan een gigantisch ponzischema. In de jaren twintig organiseerde Charles Ponzi in en rond Boston een grootschalige fraude op basis van misbruik van vertrouwen. De vroege investeerders kregen hun rendementen uitgekeerd op basis van de inleg van nieuwe investeerders. Zo’n piramide zakt als een pudding in elkaar zodra ergens in de keten een vertrouwensbreuk optreedt.

En het vertrouwen in de Europese en de Amerikaanse staatsinbreng en -garanties staat vandaag zwaar onder druk. Dexia moet voor de financiering van zijn bad bank voor ongeveer 100 miljard terugvallen op de markten, die op hun beurt ‘leunen’ op de Franse en Belgische staatsgarantie. Komt het vertrouwen in de staatswaarborg in het gedrang, dan zal de financiering ook wegvallen en zijn de verliezen voor ‘Toxia’ enorm.

We zitten, gelukkig maar, nog niet in die fase, maar ze komt wel dichterbij. Er ligt nog maar een kleine afstand van hier tot de staatswaarborg als ultieme zeepbel. Als die uiteenspat (en zeepbellen spatten altijd uiteen), dan rest enkel nog de duik recht naar beneden.

JOHAN VAN OVERTVELDT

Europa bouwt, net als de VS trouwens, aan een gigantisch ponzischema.