De belegering van het bankbiljet

Wie maakt nieuw geld ?

In een gebouw van het Bureau of Engraving & Printing spuwen drukpersen zo groot als verhuiswagens hele bladen dollarbiljetten uit. Die activiteit, samen met het groene papier die ze oplevert, zou binnenkort wel eens ten prooi kunnen vallen aan de computertijd. Als dat inderdaad zo is, verliest de federale overheid een winstgevende bron van inkomsten.

“De Federal Reserve is de meest winstgevende zaak die er is,” zegt Walter Wriston, de voormalige voorzitter van Citibank. Zolang het grote publiek papiergeld aanhoudt, geeft het de overheid een renteloze lening. Dollars zijn eenvoudigweg schuldbewijzen van de Federal Reserve waarop ze geen interesten hoeft te betalen.

Voor het grootste deel van de geschiedenis beschouwden monarchen en centrale banken het als hun goddelijk recht om de geldvoorraad te controleren. Als ze daarin slagen, kunnen ze een deel van dat geld afromen om een deel van hun activiteiten te financieren. “Muntloon” noemen de economen dat. Muntloon komt voor als de regering biljetten uitgeeft waarvan de waarde door de inflatie uitgehold wordt. In de digitale wereld vormt cybergeld een steeds grotere bedreiging voor het overheidsmonopolie op de uitgifte van geld.

In de voorbije decennia is het veel gemakkelijker geworden om geld te bezitten en te verplaatsen in een niet-chartale vorm. American Express was de eerste om een deel van het volume af te snoepen van de overheid door toeristen ervan te overtuigen hun geld te vervangen door reischeques. Ook kredietkaarten verminderen de noodzaak om papiergeld mee te dragen. “Frequent-flier miles” (FFM) zijn mogelijk de volgende stap. Als de luchtvaartmaatschappijen die mijlrekeningen vrij overdraagbaar maken, kunnen die uitgroeien tot een alternatief voor de dollar.

Digitaal geld is de volgende in het rijtje van de dollarbelagers. Het wordt over het Internet uitgewisseld en opgeslagen op harde schijven of met chips uitgeruste smartcards. In principe geeft die technologie aan iedereen met een server, een netwerkverbinding en verstand van cryptografische protocollen, de mogelijkheid om zelf geld aan te maken. De munteenheid hoeft niet noodzakelijk de niet-rentende dollar te zijn ; het zou een vordering kunnen zijn op een stapel rentedragende obligaties of aandelen.

Robert Hettinga, die de Boston Digital Commerce Society leidt, voorspelt dat digitaal geld in eerste instantie ingang zal vinden als een betaalmiddel voor kleine transacties on line, zoals betalingen voor het downloaden van goedkope software. Eens de mensen vertrouwen krijgen in de banken die digitaal geld uitgeven en in de software die dat geld verschuift, zullen ze er grotere sommen aan toevertrouwen.

Citicorp, Microsoft, Digital Equipment en Nomura werken aan cybergeld. Al die systemen hebben een zaak gemeen : de Amerikaanse schatkist wordt uit de geldvorming uitgesloten. Wat als de federale regering probeert die concurrerende geldsystemen te controleren of te belasten ? Dan verhuizen de uitgiftebanken naar Zürich of Singapore.