‘Business as usual’ is het slechtste wat de economie kan overkomen

Een kwart van de Belgische topbedrijven wisselde de voorbije twaalf maanden van CEO. Zonder garantie op succes. De statistieken wijzen uit dat een nieuwe man of vrouw aan de top niet altijd beter is.

Een aantal specialisten zegt onomwonden dat de CEO in crisismomenten vaak als zondebok fungeert. Hij draagt de eindverantwoordelijkheid, dus moet hij gaan als de zaken slecht draaien. Vaak zijn het de aandeelhouders die het vel van de CEO willen. Zij zien de beurskoers dalen, hun vermogen ineenschrompelen, en eisen dat er ingegrepen wordt.

Dat is een zoveelste bewijs van het falen van het Angelsaksische model van ‘aandeelhouderswaarde creëren’. Onder invloed van de beurs won het kortetermijndenken aan invloed, en groeiden de kwartaalresultaten uit tot een belangrijke graadmeter. Het gevolg is dat een CEO, die eigenlijk doordrongen moet zijn van een langetermijnvisie, gevangen raakt in kortetermijndenken.

Eén individu, om het even welke CEO, kan daar niet uit geraken. Er is in het bedrijfsleven duidelijk nood aan een sterker collectief leiderschap, en aan meer diversiteit aan de top. Bij de samenstelling van het directiecomité – en zelfs op het niveau daaronder – moeten verschillende competenties en vaardigheden samengebracht worden. Naast mensen die de financiële logica van ‘ shareholder value‘ volgen, moeten er ook mensen zitten die aandacht hebben voor waarden als duurzaamheid en ‘ stakeholder value‘.

Collectief leiderschap betekent echter ook een sterke raad van bestuur, die zijn rol als gezagsorgaan tussen aandeelhouders en management goed en constructief uit-oefent. Want het volstaat niet dat een raad van bestuur de CEO als een zondebok de woestijn in stuurt. Het zou zinvol zijn als ook de bestuurders zich vragen zouden stellen als: waar waren wij? Hoe komt het dat wij het niet gezien hebben? Draagt enkel de CEO schuld?

De crisis is met andere woorden een opportuniteit om het hele governancegebeuren te herbekijken en te evalueren. Het zou niet mogen dat de ontslaggolf die het bedrijfsleven overspoelt een maat voor niets is. Er dient zich een kans aan om de architectuur van bedrijven fundamenteel te veranderen, om het hele economische systeem te verbeteren, om een leiderschapsmodel gebaseerd op duurzame groei en langetermijnvisie te installeren.

Maar het risico bestaat dat de zakenwereld en de investeerders deze kans niet benutten. Je merkt al dat sommige bedrijven weer overschakelen op ‘business as usual’. De Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs publiceerde vorige week 3,4 miljard dollar winst over het eerste kwartaal. Die monsterwinst, amper een half jaar nadat de bank een beroep had moeten doen op overheidssteun, dankt Goldman Sachs vooral aan risicovolle beleggingen. En een belangrijk deel van het geld zal gebruikt worden om bonussen uit te keren.

Het risico bestaat dat er geen lessen getrokken worden uit de crisis, en dan zijn we binnen een paar jaar terug bij af. ‘Business as usual’ is het slechtste wat de economie kan overkomen.

Focus

“De CEO betaalt voor het collectieve falen”, blz. 24

Door Patrick Claerhout

Er dient zich een kans aan om de architectuur van bedrijven fundamenteel te veranderen, om het hele economische systeem te verbeteren.