Bijt op je tanden!

Zowat de helft van alle volwassenen maakt kauwbewegingen tijdens de slaap. Een aantal daarvan klemt de kaken zo hard op elkaar dat het pijn doet. Nog anderen knarsen de tanden. Tandenknarsen komt voor bij zes tot twintig procent van de volwassenen, evenveel mannen als vrouwen. Knarsers en klemmers krijgen soms te maken met pijnlijke kaakspieren en kaakgewrichten. Klemmen veroorzaakt geen tandschade en maakt ook geen lawaai. Wat niet van tandenknarsen kan worden gezegd. Net als snurken, jagen sommige knarsers hun bedgenoot de gordijnen in. Sommigen beschrijven het geluid als ‘met je nagel over een bord krassen’. Zelf worden ze er niet wakker van, terwijl tandenknarsers soms kamers ver te horen zijn.

De oorzaak van knarsen is niet helemaal opgehelderd. Stress speelt zeker een rol, maar die invloed zou eerder overschat worden. De idee dat vooral agressieve geesten tandenknarsen, blijkt niet te kloppen. Met het gebit zelf heeft de rare gewoonte evenmin iets te maken: een mooi gebit of scheve tanden, dat doet er niet toe. Er is wel een verband gevonden met veelvuldig koffie- en alcoholgebruik en roken. Volgens sommige wetenschappers ligt de oorzaak bij bepaalde processen in de hersenen, maar hoe de vork daar precies in de steel zit, weten ze zelf niet.

Knarsen kan het gebit ernstige schade toebrengen. De krachten die tijdens de slaap door knarsers op de tanden worden uitgeoefend, zijn vaak vele malen groter dan bewust met je tanden knarsen. Als je stevig op je tanden bijt, ga je niet doorbijten om je tanden te beschermen, maar in je slaap valt die beschermreflex weg.

In zijn meest ernstige vorm slijten de tanden gewoon weg tot op het kaakbeen. Vullingen breken af en dat is niet zonder gevaar. Zilverkleurige amalgaamvullingen bevatten namelijk kwik en tandenknarsers die ‘s nachts hun tanden afbreken, slikken die kwikdeeltjes in, wat op zijn beurt kan leiden tot kwikvergiftiging met aantasting van het centraal zenuwstelsel. Veel voorkomende en iets minder nare problemen zijn pijn in de kaken en kaakspieren, tandpijn, nekpijn, hoofdpijn en vermoeidheid. Irritatie bij de partner en relatieproblemen zijn frequent.

Tandenknarsers schuren de tanden over elkaar, waardoor ze sneller slijten. Door eenzijdige schuurbewegingen ontstaan soms inkepingen in de tand die doen denken aan een halve maan. Door heen-en-weerbewegingen kunnen de tanden loskomen en zelfs uitvallen. Tandimplantaten kunnen breken door te krachtig knarsen.

Hoe geraak je ervan af? Eerst en vooral moet een knarser beseffen wat hij aan het doen is. Het duurt soms jaren voor het probleem echt duidelijk wordt. Wie denkt te tandenknarsen, gaat best eens bij de tandarts langs. Die kan vaststellen of er schade is aan het gebit. In medisch jargon spreekt men overigens van bruxisme: een knarser bruxeert zijn gebit. Wanneer de rare gewoonte ook overdag optreedt, kan er makkelijk iets aan gedaan worden met psychotherapie. Men gaat na wat de kommervolle problemen zijn die de aanslag op het gebit mee veroorzaken en probeert daar iets aan te doen. Ontspanningsoefeningen zijn altijd nuttig. Indien gewenst kan een kinesitherapeut helpen met het aanleren voor relaxatieoefeningen voor de kaakspieren: de spieren afwisselend opspannen en ontspannen verhoogt het bewustzijn van de spanning die zich in deze spieren nestelt op stressmomenten.

Veel moeilijker op te lossen is het nachtelijke geknars. Het meeste gebruikte hulpmiddel is een opbeetplaat: een plastic hoesje dat de tanden gedeeltelijk beschermt tegen tandschade en dat het geluid dempt. Het kan op maat gemaakt worden door de tandarts. Aangezien het hoesje soms kapotgebeten wordt, is regelmatige vervanging wenselijk.

Marleen Finoulst – Marleen.finoulst@trends.be