Ambachtslui als laatste troefkaart

Tot in Ghana en Jamaica rijden de bussen van VDL Bus Roeselare. Kwaliteit en dienstverlening zijn de toverwoorden, maar de hoge Belgische loonlasten beginnen te wegen. Zelfs in Nederland is de productie ondertussen een pak goedkoper.

De bussen die we in de productiehal in Roeselare zien staan, lijken wel rijdende tanks. Log, zwaar, met stalen bumpers en verhoogde drempels. “Dat moet wel, ze zijn bestemd voor Ghana. En nog krijgen ze die kapot. Ze rijden er als gekken”, zucht Peter Wouters.

Nochtans is de algemeen directeur van de busbouwer VDL Bus Roeselare (sinds vorige donderdag de nieuwe naam van VDL Jonckheere) best tevreden met zijn order van 150 bussen voor Ghana. Het toont hoe het hogelonenland België toch nog kan optornen tegen concurrenten met veel lagere arbeidskosten. Uit China bijvoorbeeld. “Wij leveren dan ook niet zomaar bussen aan Ghana. Het land kocht enkele jaren geleden bussen in China. Die staan nu allemaal op een grote parking. Buiten dienst. Voor Ghana moet je heel robuuste bussen bouwen. Ook door de staat van het wegennet. Bovendien leveren wij de hele omkadering. We zoeken mee naar de internationale financiering. We zorgen ter plaatse voor service. En we geven opleidingen aan de buschauffeurs. We leren hun zuinig te rijden. Want het verschil tussen winst en verlies voor een busonderneming in Ghana zit in het benzineverbruik.”

Een tocht door de fabriek van VDL Bus Roeselare leert nog meer. De 130 jaar jonge onderneming zit gebeiteld in de dorpskern van Beveren, een deelgemeente van Roeselare. Eén ingang bevindt zich op nauwelijks 100 meter van de kerktoren. Naast Ghana, heeft Roeselare ook Jamaica als verre klant. De voorbije jaren werden 600 bussen voor het Centraal-Amerikaanse eiland afgewerkt. En een nieuwe order voor 230 bussen zit in de afrondende fase. Opnieuw geldt wat voor Ghana telt: VDL Bus Roeselare doet meer dan enkel bussen leveren. Het regelt mee de financiering, ondersteunt lokaal.

Leven met de recessie

Het exportgebeuren mag indrukwekkend klinken, maar de touringcars zijn de producten met de ruimste marges. “De recessie als gevolg van de bankencrisis in 2008 leidde tot een zeer bizar fenomeen”, verklaart Peter Wouters de marktbenadering. “De overheden investeerden in de economie. We zagen in onze sector een enorme daling in het segment touringcars. Maar de bussen voor het openbaar vervoer sprongen vooruit. Ook de export klom, want de overheden werkten mee aan financieringsformules. Daarmee waren wij de voorbije jaren vrij winstgevend. We kenden geen enkele dag tijdelijke werkloosheid in Roeselare.”

Dat is bijzonder opmerkelijk. Want bij de grote concurrent in eigen land, het familiale Van Hool uit Koningshooikt, was in 2009 tot een derde van de arbeiders tijdelijk werkloos. Terwijl Roeselare lustig voortborduurt. Tot 2012 wordt nog een order voor de Waalse vervoersonderneming TEC van 223 bussen afgewerkt.

En toch kraait Peter Wouters geenszins victorie. “2012 wordt een heel moeilijk jaar”, waarschuwt de algemeen directeur. “We zien opnieuw een bankencrisis met een impact op de algemene economie. Maar de overheden hebben deze keer geen geld meer. De overheid investeert nog nauwelijks. We merken een sterke daling in de aanbestedingen voor openbaar vervoer. Onze productielijn is nog gevuld voor de volgende zes maanden. Maar na april 2012 is er nog niet veel in zicht. Dat is bedenkelijk. Want openbaar vervoer en export zijn normaal projecten die redelijk lang lopen.”

Zeer concreet is de verdwenen order van de Vlaamse vervoersmaatschappij De Lijn. In mei vorig jaar was sprake van een reuzenorder van 459 bussen. “De Lijn wou een grote bestelling voor een aantal jaren. Maar zonder een eventuele aankoop, via een huurformule. Die order is uitgesteld. Ze zal wellicht in kleinere pakketten komen. Alleen is het de vraag wanneer De Lijn overgaat tot de aankoop van een deelpakket.”

Ook de markt van touringcars biedt voorlopig weinig soelaas. Dat segment krabbelde in 2010 weer overeind. Maar de jongste crisis vreet aan het wankele vertrouwen. “Onze belangrijkste afzetmarkt voor touringcars is dan nog Engeland. Daar speelt niet enkel de crisis, maar ook nog eens de enorm slechte wisselkoers tussen pond en euro.”

VDL Bus Roeselare heeft nog meer katten te geselen. De aanhoudend hoge loonlast bijvoorbeeld. De dochter van de Nederlandse VDL Groep (zie kader VDL Groep) kan de Belgische lonen voor dezelfde functies perfect vergelijken met die in Nederland. Want bussen bouwen doet VDL Groep enkel in België en Nederland. “De totale loonkosten van een lasser en een schilder zijn in België 15 procent hoger dan in Nederland, voor hetzelfde nettoloon”, rekent Peter Wouters. “Het loonverschil werd bovendien de jongste jaren groter. We sloten dit jaar op nationaal niveau een cao met een loonstijging van 0,3 procent boven de index. Joepie, denk je dan. Maar in juni moesten we een indexering van 3 procent op de lonen slikken. Die loonhandicap is dus verder vergroot.”

Krachtige waarschuwing

Hoelang blijft VDL Bus Roeselare in de race? Peter Wouters lost een bijzonder krachtige waarschuwing. Want het verschil is uiteraard nog veel groter met de lagelonenlanden, zoals Polen en Turkije. “We kunnen in kostprijs nooit het verschil maken. Nooit. Dus moeten we topkwaliteit leveren. Bovendien moeten we zeer flexibel zijn en inspelen op specifieke wensen van de klant. Maar onze concurrenten in Polen en Turkije leren snel en worden steeds beter. Onze voorsprong in kwaliteit en flexibiliteit krimpt.”

En toch blijft er die duidelijke troef. In de ateliers werken ware vaklui. Vaak oudere mensen, jarenlang gegroeid in kennis en ervaring. Zij kunnen diverse bustypes aan. Ambachtslui als wapen in de concurrentiestrijd. Ze kunnen een breed gamma aan, met een hoog kwaliteitsniveau. VDL Groep viel ermee in de prijzen. In 2010 won de onderneming de titel van Beste Bus van het Jaar, in 2011 die van Beste Touringcar van het Jaar. Vanaf vandaag pronken de nieuwste modellen weer op Busworld Kortrijk, de Europese referentiebeurs voor de sector.

WOLFGANG RIEPL, FOTOGRAFIE WOUTER RAWOENS

“Een lasser en een schilder zijn in België vijftien procent duurder dan in Nederland. Het loonverschil klom nog de jongste jaren”