Financiële educatie op de werkvloer: van loonbrief naar loonbrief leven is geen uitzondering

Veel werkende mensen moeten aan het einde van iedere maand opletten dat ze niet in het rood gaan. Door meer in te zetten op financiële educatie op de werkvloer kunnen werkgevers de financiële stress bij hun werknemers verminderen en de productiviteit opkrikken.

Jongeren van 18 tot 25 jaar willen graag meer over geldzaken leren op school, blijkt uit een enquête bij 1.000 jongeren uitgevoerd in opdracht van de autoriteit voor financiële diensten en markten FSMA. Die organiseerde vorige week voor de tiende keer De Week van het Geld. Een recordaantal van 170.000 leerlingen uit het lager en secundair onderwijs nam tijdens die week deel aan activiteiten rond het thema geld. Medewerkers van de FSMA trokken naar scholen om de jongeren spelenderwijs wegwijs te maken in geldzaken.

Een beetje pijnlijk is dat cryptomunten (27%) bovenaan in de lijst staan van onderwerpen waarover de jongeren graag meer informatie willen, terwijl de FSMA op zijn website de ene na de andere waarschuwing over cryptomunten op het publiek afvuurt. ‘Geen regels. Geen wettelijke bescherming. Zware financiële verliezen. Geld kwijtspelen door hacking van handelsplatformen.’ De jongeren willen gelukkig ook graag meer weten over traditionele geldzaken zoals belastingen (26%), budgetbeheer (26%) en beleggen (25%).

Kennis vervaagt

Met belastingen worden jongeren pas echt geconfronteerd nadat ze de school hebben verlaten. Beleggen in aandelen kan in ons land ook pas vanaf 18 jaar. En zodra jonge mensen hun eerste stappen op de arbeidsmarkt zetten, is de rol van de school uitgespeeld. Kennis vervaagt met de tijd, tenzij we ze regelmatig gebruiken of opfrissen. Heeft het veel zin om een dissectie van een loonbrief te doen, belastingverminderingen op een rij te zetten of de koersbewegingen van een aandeel te bestuderen in de klas? “Op de scholen wordt een basis gelegd, maar het is verre van voldoende”, meent Els Lagrou (ex-FSMA, ex-OESO).

Ze is een pleitbezorger van meer financiële educatie op de werkvloer. Ze probeert met haar pas uitgegeven boek Waarom we meer over geld moeten praten en met haar start-up Dagelijks Geld werkgevers in beweging te krijgen. “Werkgevers doen al veel voor het welzijn van hun mensen, omdat ze weten dat gelukkige werknemers beter presteren. Ze kunnen daar heel gemakkelijk een luikje financieel welzijn aan toevoegen.”

Op de personeelsdienst vallen de medewerkers vaak uit de lucht. “Als ik mijn verhaal doe, krijg ik vaak alleen maar als reactie dat er geen of slechts enkele werknemers met een loonbeslag zijn”, zegt Els Lagrou. Maar ook zonder loonbeslag kunnen werknemers financiële kopzorgen hebben. “Werken aan de financiële geletterdheid van werknemers doe je preventief, zodat het niet zover komt. Werknemers met meer schulden dan ze kunnen aflossen, krijgen van financiële educatie alleen maar meer stress. Zij hebben eerst individuele begeleiding nodig om van hun schuldenprobleem af te raken.”

Waarom we meer over geld moeten praten op de werkvloer: bekijk een studiogesprek met Els Lagrou

Een op de vijf werknemers

De hr-dienstenleverancier SD Worx deed een enquête bij 731 bedrijfsleiders van kmo’s, die aangaven dat gemiddeld één op de vijf werknemers met financiële problemen kampt. De bedrijfsleiders merken de problemen op wanneer werknemers komen vragen naar de datum waarop hun loon op de rekening zal verschijnen, of wanneer ze vragen om voorschotten of loonsverhogingen. Soms willen werknemers meer uren presteren, anderen maken dan weer meer fouten. Een op de tien bedrijfsleiders denkt dat financiële stress leidt tot een gespannen sfeer en minder productiviteit. De meerderheid van de kmo’s schat de mogelijkheden om te helpen laag in.

Volgens Els Lagrou heeft een groot deel van de financiële stress te maken met een gebrek aan kennis. “Het begint al bij de loonbrief. Niemand begrijpt wat daar allemaal opstaat. Laat staan dat de werknemers kunnen controleren of alles op die loonbrief correct is. Het is niet altijd gemakkelijk voor werknemers, zeker niet als ze hoogopgeleid zijn, om dat toe te geven en uitleg te vragen aan de personeelsdienst. Het kan helpen om door de grote blokken informatie op die loonbrief te gaan met de werknemers en hen de kans te geven vragen te stellen.”

Fouten kunnen gebeuren. Onlangs kwam een lezer van Trends er bijvoorbeeld achter dat zijn werkgever onterecht een eigen bijdrage aanrekende voor een gsm en gsm-abonnement betaald door de werkgever. De man werkte in een functie die recht gaf op een gsm van het bedrijf, maar had bij zijn indiensttreding aangegeven liever zijn eigen gsm en abonnement te houden. De loonstrookjesverwerker had dat vergeten aan te passen, waardoor de man een tijdlang onterecht een eigen bijdrage en bedrijfsvoorheffing op het voordeel van alle aard van de gsm heeft betaald.

Mensen leven boven hun stand

Volgens Els Lagrou is het een hardnekkig misverstand dat alleen mensen met een laag inkomen het lastig hebben om rond te komen. “De grootste groep van werknemers die moeite hebben om de eindjes aan elkaar te knopen, zitten zelfs eerder aan de bovenkant van de loonschaal.” Ze baseert zich voor die uitspraak op onderzoek van de Leuvense economen Laurens Cherchye, Bram De Rock en Frederic Vermeulen. Zij komen tot de vaststelling dat 80 procent van de Belgische gezinnen die van de hand naar de mond leven, rijke gezinnen zijn. Aan het einde van de maand staat er desondanks geen of nauwelijks nog geld op hun bankrekening.

75 procent van die gezinnen bezit nochtans vastgoed en een groot deel heeft andere bezittingen die ze niet zomaar liquide kunnen maken. “Er zijn zoveel mensen in ons land die niet goed in de gaten houden hoeveel geld er binnenkomt en weer buitengaat. Veel mensen leven boven hun stand en beheren hun geld niet goed. Financiële stress zit niet uitsluitend in de lagere klasse van de bevolking. Ik merk ook dat er veel werknemers, uit allerlei beroepen, op mijn sessies afkomen.” Dagelijks Geld biedt bedrijven een hybride lespakket aan, met fysieke lessen en een educatief platform met video’s en spelletjes.

Uit Vlaams onderzoek blijkt dat werknemers met een hoog niveau van financiële stress rapporteren minder goed slapen (29%), minder gezond eten en drinken (25%), hun algemene gezondheid zien verslechteren (21%), net als hun werkprestaties (14%). In het buitenland zijn er berekeningen gemaakt van het kostenplaatje voor de werkgevers. Zo wordt de kostprijs van het productiviteitsverlies door financiële stress in het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld op enkele miljarden ponden per jaar geschat.

Extra kwetsbaar

Uiteraard kunnen ook arme werknemers financiële stress hebben. Ongeveer 5 procent van de werkende bevolking in België is echt arm, volgens de indicatoren van duurzame ontwikkeling die het Federaal Planbureau publiceert. Vooral voor jongeren is een baan geen garantie op een goed leven: 10 procent van de 18- tot 24-jarigen die aan het werk zijn, is arm. Het armoederisico daalt met de leeftijd en is ook streekgebonden. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ligt het percentage werkende armen (9,6%) veel hoger dan in het Waals Gewest (5%) of het Vlaams Gewest (3,7%).

Daarnaast zijn er twee heel kwetsbare groepen, waarvoor financiële educatie op de werkvloer een groot verschil kan maken. Zo volstaat een job niet altijd om eenoudergezinnen (12,1%) uit de armoede te houden en maar liefst 20 procent van de gepensioneerden loopt een armoederisico. Els Lagrou: “We weten dat alleenstaande ouders een kwetsbare groep zijn. Met hen zou je rond kredietkaarten, consumentenkredieten, budgetteren en plannen kunnen werken. Je zou die groep ook hoop en perspectief kunnen bieden door hen tools aan te reiken om hun financiële situatie op langere termijn te verbeteren.”

“Als je die alleenstaande ouders tijdens de werkuren af en toe tijd geeft om met geldzaken bezig te zijn, dan help je hen daarmee echt”, vervolgt de auteur van Waarom we meer over geld moeten praten. “Want zij hebben vaak ook gewoon te weinig tijd. Er zijn werkgevers die werknemers de kans geven om tijdens de werkuren voor een marathon te trainen. Iedereen weet dat sporten goed is voor de gezondheid. Wel, financiële educatie is goed voor mensen met financiële stress.”

Sleutelmomenten in een leven

“Werkgevers zouden voornamelijk op drie momenten extra ondersteuning aan hun werknemers kunnen bieden”, denkt Els Lagrou. “Bij de start van de carrière, op de leeftijd dat de meeste mensen aan relaties en kinderen beginnen, en wanneer werknemers het einde van hun carrière voelen naderen en hun pensioen beginnen voor te bereiden.” Elk van die groepen heeft andere noden en behoeften.

Bij een indiensttreding gaat de personeelsdienst op een drafje met de werknemer door het salarispakket, maar op dat moment komt er heel veel af op die werknemer en zal niet alle informatie blijven hangen. “Een tijd geleden vroeg een bedrijf mij bijvoorbeeld om, met een neutrale pet, samen met de werknemers naar het loonbeleid te kijken. Weten jonge werknemers bijvoorbeeld dat ze hun partner en kinderen kunnen aansluiten bij de hospitalisatieverzekering? Weten ze dat ze stortingen voor pensioensparen kunnen laten terugbetalen door de werkgever in een cafetariaplan? Is een flexibel loonbeleid interessant voor de werknemer of alleen voordelig voor de werkgever?”

Meer ervaren werknemers staan dan weer meer open voor informatie over pensioensparen. “Zij hebben specifieke vragen, zoals hoeveel vermogen ze bijeen gespaard moeten hebben om na pensionering de levensstandaard op peil te houden.” Er is met andere woorden een gepaste tijd én een plaats – bijvoorbeeld op de werkvloer – voor elke financiële les.